Nằm ở phía tây Hà Nội, Thạch Thất là huyện có nhiều làng nghề, giàu tiềm năng đất đai, lao động, nhưng giao thông trên địa bàn còn nhiều khó khăn. Ở các xã đồng bằng, hệ thống giao thông cũ ngày càng bị quá tải, không đáp ứng được hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tại các xã vùng đồi gò, bán sơn địa, hệ thống giao thông rất thiếu thốn, là rào cản để khai thác tiềm năng, thế mạnh của địa phương.
Chúng tôi đến xã Chàng Sơn, một làng nghề tiểu thủ công nghiệp với các nghề mộc, chạm khảm, làm rối nước nổi tiếng hàng trăm năm nay, vào ngày đầu thu. Ðoạn đường ở trung tâm xã, nhà cửa san sát, cửa hàng, cửa hiệu kinh doanh sầm uất như những khu phố nội thành. Phó Chủ tịch UBND xã Chàng Sơn Nguyễn Kim Toàn cho biết: Xã rộng 263 ha, trong đó có 167 ha trồng lúa, có 8.350 nhân khẩu, với khoảng 1.850 hộ dân ở 7 thôn. Trong đó, hơn 50% số hộ dân làm nghề truyền thống ngay tại nhà, là một trong những xã "đất chật, người đông" nhất của huyện Thạch Thất. Trong số các tuyến đường trên địa bàn, chỉ có con đường dài hơn bốn km, rộng từ bảy đến tám m, nối từ tuyến đường liên huyện 419 đi xã Chàng Sơn, nối với các xã khác của huyện như Thạch Xá, Cần Kiệm, mới được tỉnh Hà Tây (cũ) đầu tư cách đây hai năm. Các tuyến đường còn lại đều được xây dựng từ hàng chục năm trước, chiều rộng trung bình chỉ khoảng hai m, đường ngõ xóm chỉ rộng từ 1,2 đến 1,3 m, có nơi chỉ rộng một m, nhiều đoạn hư hỏng, không có cống thoát nước, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, gây khó khăn sinh hoạt và sản xuất của các hộ dân.
Lãnh đạo UBND xã Chàng Sơn cho biết: Ðảng ủy, chính quyền xã đã tìm mọi giải pháp để nâng cấp, cải tạo hệ thống đường giao thông trên địa bàn, tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân phát triển kinh tế. Năm 2005, xã vận động 14 hộ dân lùi đất và công trình, để nới "nút thắt cổ chai" dài 300 m trên tuyến đường trung tâm xã. Ðoạn đường từ chợ Chàng ra thôn 6, thôn 7, từ chỗ chật 2,8 m, ô-tô không đi qua được, nay mở rộng thành 6,8 m, giúp đi lại thuận tiện. Xã đang vận động thêm tám hộ nữa lùi công trình để mở thông đường từ xã đi sang các xã Hương Ngãi, Canh Nậu ra trục đường 420. Những hộ mất dưới 10 m2 được đền bù bằng tiền. Các hộ dân mất hơn 10 m2 được xã đền bù bằng đất tại khu giãn dân. Tuy nhiên, còn hàng chục tuyến đường khác trong thôn, xóm cần nâng cấp, mở rộng nhưng xã chưa thể triển khai vì kinh phí xây dựng, đền bù, giải phóng mặt bằng lên đến hàng trăm tỷ đồng, vượt quá khả năng của chính quyền và người dân địa phương.
Việc di dời mặt bằng sản xuất ra điểm công nghiệp đã được địa phương thực hiện từ năm 2003, nhưng vẫn chưa giải quyết triệt để những bức xúc về giao thông, môi trường của làng nghề. Ðiểm sản xuất tiểu thủ công nghiệp nằm ngay bên trục đường liên huyện 419, hạ tầng kỹ thuật xây dựng mới, đồng bộ, đã bố trí 300 hộ dân làm nghề mộc. Tuy nhiên, trên thực tế, hơn một nửa số hộ gia đình được thuê đất ở đây đã lợi dụng vị trí "đắc địa" này để biến các xưởng sản xuất thành cửa hàng giao dịch, hoặc làm nhà ở, trong khi vẫn tiếp tục sản xuất ở trong làng. Tới đây, trục đường bắc - nam Hà Tây (cũ) do Tập đoàn Nam Cường đầu tư xây dựng, chạy qua địa bàn xã sẽ lấy đi 150 ha đất nông nghiệp của Chàng Sơn. Chính vì vậy, phát triển giao thông nội vùng càng là yêu cầu bức thiết để thúc đẩy làng nghề phát triển, giải quyết lao động cho địa phương, nhất là những người dân mất ruộng.
Các xã vùng bán sơn địa, giao thông còn khó khăn hơn, đặc biệt là ba xã của huyện Lương Sơn (Hòa Bình) mới được sáp nhập về Thạch Thất. Chúng tôi đến xã Tiến Xuân, một xã miền núi với số dân 6.600 người, trong đó hơn 60% là dân tộc Mường sinh sống trên diện tích đất tự nhiên 3.457 ha, kinh tế kém phát triển, đời sống người dân khó khăn.
Theo Chủ tịch UBND xã Bùi Văn Tình, trên địa bàn xã có 11 tuyến đường, thì chỉ có hai tuyến đường nhựa, còn lại đều là đường đất. Bề mặt tuyến rộng nhất chỉ có bốn m, còn lại phổ biến từ 2,5 đến ba m. Gian nan nhất là tuyến đường liên xóm từ gò Chói đến Quê Vải, đường xóm Chùa, xóm Gò Mè... Ngay tuyến đường nối từ trục đường 446, đường Láng - Hòa Lạc dài 3,5 km, đường từ UBND xã ra xóm Trại Mới nối với đường cao tốc Láng - Hòa Lạc dài ba km luôn gập ghềnh, mưa thì lầy lội, nắng bụi mù, lổn nhổn ổ voi, ô-tô chỉ đi được với tốc độ 5 km/giờ.
Trung tâm xã có chợ Gò Chói, một tháng họp tám phiên, là dịp bà con mang nông, lâm sản đến bán cho các tư thương, nhưng sau mỗi trận mưa, ô-tô, xe máy ra vào chợ rất khó khăn. Bác Ðỗ Thu Lâm, sống ở xóm Gò Chói 2 cho biết: Việc đi lại chưa thuận tiện nên tuy chỉ cách Hà Nội hơn 30 km, nhưng nhiều người cả đời chưa được đi tham quan hồ Hoàn Kiếm, Lăng Bác Hồ. Trường THPT nằm cách xã 5, 6 km, nhưng đường đất gập ghềnh, có đoạn qua "ngầm" phải dắt xe đi bộ, nên nhiều học sinh phải đi học từ lúc 5 giờ 30 phút sáng, mất một giờ mới đến trường. Năm 2007 một số học sinh trên đường đi học về, suýt bị nước từ núi Bà đổ xuống cuốn trôi. Mong muốn lớn nhất của chính quyền và người dân nơi đây là được thành phố và huyện Thạch Thất quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống đường giao thông.
Phó Chủ tịch UBND huyện Thạch Thất Trần Ðức Nguyên cho biết: Quy hoạch phát triển hệ thống giao thông đường bộ đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 của huyện được phê duyệt năm 2007, đang từng bước được triển khai. Theo đó, xây dựng mạng lưới giao thông được triển khai theo ba định hướng sau: cải tạo hệ thống giao thông cũ để phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; xây dựng các trục đường mới để liên kết với tuyến quốc lộ; mở mới những con đường khu vực chưa phát triển, giao thông thiếu nhằm khai thác tiềm năng về đất đai, lao động, tạo sự phát triển cân đối trong toàn huyện.
Công việc bề bộn vì khối lượng lớn, trải rộng trên nhiều xã, nhưng trước mắt, huyện đang phối hợp các ngành chức năng của thành phố khảo sát hiện trạng một số tuyến đường chính, hạ tầng yếu kém thuộc ba xã Yên Bình, Yên Trung và Tiến Xuân mới được bàn giao về Thạch Thất, đưa vào kế hoạch xây dựng cơ bản để triển khai đầu tư trong thời gian sớm nhất, tạo điều kiện phát triển sản xuất và đời sống của người dân địa phương, kết nối ba xã vùng sâu với huyện.
Ðồng thời, huyện đề nghị thành phố Hà Nội cho phép điều chỉnh quy hoạch giao thông của huyện và quy hoạch giao thông của ba xã trên phù hợp định hướng quy hoạch giao thông chung của Hà Nội, tạo điều kiện thuận lợi để Thạch Thất phát triển hơn nữa, trở thành vùng kinh tế năng động ở khu vực phía tây Thủ đô.