Men theo dòng sông Sở Thượng, chúng tôi rẽ vào đoạn đê bao chắn giữa hai cánh đồng xã Thường Lạc và Thường Thới Hậu A. Phía trước là cả vùng trời nước bao la. Những thửa ruộng đã thu hoạch dứt điểm vụ lúa hè và “mở đồng” đón nước vào. Theo dòng nước, cá tôm từ sông vào đồng ruộng.
Mực nước tại các nhánh sông đã bắt đầu dâng cao. “Tháng bảy nước nhảy khỏi bờ” là kinh nghiệm của cha ông đã đúc kết bao đời nay về sự bắt đầu của mùa nước nổi trong năm (nhiều người còn quen gọi là “mùa nước lên”) thường từ đầu tháng 7 đến tháng 10 âm lịch hằng năm.
Khi nước nổi vừa mới tràn đồng cũng là lúc bà con nông dân sẵn sàng cho cuộc mưu sinh mong đợi nhất trong năm. Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Thường Thới Hậu A Nguyễn Thanh Tuấn cho biết, cánh đồng đã được mở cống cho nước vào. Nước vào đồng để rửa đất, mang phù sa cho đất thêm màu mỡ, nhấn chìm côn trùng, sâu bọ hại lúa. Nước vào ngập đồng cũng là lúc nhiều loại cá, tôm theo con nước vào đồng ruộng, bà con nông dân có thêm nguồn lợi mưu sinh...
Bắt đầu cho một mùa làm ăn mới, để có phương tiện di chuyển trên cánh đồng nước, những người theo nghề “bà cậu” đã chuẩn bị cho mình những chiếc xuồng bảo đảm an toàn mỗi khi đi “thăm cá”. Chỉ tay về phía chiếc xuồng đang neo gần bụi tre sau nhà, anh Lê Văn Khang ở ấp Bình Hòa Trung, xã Thường Thới Hậu A cho hay: “Chiếc xuồng đó tôi cất dưới sàn nhà gần chục tháng nay rồi. Hôm trước nghe nói sắp xả nước vào đồng, tôi cùng mấy anh em trong xóm phụ đẩy xuồng ra trét dầu chai, lắp vò, rồi phơi ngoài nắng hai ngày. Xuồng coi cũ vậy chứ đi kiếm cá ngon lành. Ngày kiếm ít cũng 200 ngàn đồng mà còn có cá, lươn ăn. Chiều rảnh, vừa hái bông súng, vừa hóng gió nước lên mát lạnh luôn...”.
Mỗi năm, mùa nước nổi kéo dài hơn ba tháng tính từ khi con nước bắt đầu lên và đến khi nước giựt (nước xuống dần và kết thúc mùa nước nổi). Người dân đầu nguồn cũng quen cách tính tuổi nghề của mình theo những mùa nước nổi đã qua.
Chị Trương Thị Diệp ở ấp 1, xã Thường Lạc, huyện Hồng Ngự cho biết: “Tôi đã ra đồng được 20 mùa nước lên. Mấy năm nay tôi đặt đú ở cánh đồng xã Thường Thới Hậu A cách nhà hơn ba cây số. Mùa nước năm nay nữa là xem như tôi có đúng 20 tuổi đời gắn bó với nghề “bà cậu”. Làm nghề này riết cũng ghiền. Năm nào gần tới tháng 7 cũng mong ngóng nước mau lên, nói thiệt là nhớ đồng nước không chịu nổi”...
Hoàng hôn buông xuống. Trên cánh đồng Thường Thới Hậu A, con nước rằm tháng 7 đã mênh mông. Lúc này, xuồng ghe đi ra đồng, thăm đú, thăm câu nhiều hơn tạo nên vẻ nên thơ, thanh bình của một miền quê yên ả. “Hôm trước, nước về được chừng 5-6 ngày, nhưng cá vô đồng ít. Hôm nay đú “chạy” được nhiều cá hơn, có cá linh, chạch, lòng tong... Tôi có 20 miệng đú, hôm nay được gần 50 kg cá. Cá, tôm bán tại đồng hoặc mang ra chợ bán, ngày kiếm được ít nhất cũng 300 ngàn đồng. Có ngày “đổ” cá nhiều thì mang cá đi bán kiếm được hơn một triệu đồng”, chị Diệp phấn khởi nói.
Năm nay nước về sớm nên mùa cá linh cũng đến sớm hơn so với vài năm trước, dù chưa nhiều. Đón những đàn cá linh non, một đặc sản “thứ thiệt” vào mùa nước nổi là điều mà người dân vùng đầu nguồn vui nhất. Vừa thấy chúng tôi, chị Tư Hà ở ấp Bình Hòa Trung, xã Thường Thới Hậu A, bảo: “Có mua cá linh non thì mua ủng hộ chị. Chồng chị mới đi “đổ” đú về được vài ký. Giá một ký cá linh non làm sạch rồi là 150 ngàn đồng”.
Đi trên đoạn bờ đê chưa được một cây số, chúng tôi bắt gặp bà con nông dân có người ngồi trên đê, có người ngồi ở mũi xuồng sơ chế cá linh non...
Nhiều năm nay, người dân Đồng Tháp đã thích nghi và sống chung với mùa nước nổi. Đón mùa nước nổi, người dân đã chủ động cải thiện nguồn thu nhập. Ngoài việc đánh bắt thủy sản được thiên nhiên ban tặng, bà con nông dân còn tham gia thực hiện các mô hình sinh kế mùa nước nổi.
Tận dụng nước ngập đồng (khu vực đồng trũng thấp), hơn 60 nông dân ở xã Thường Phước 1, huyện Hồng Ngự đã hùn tiền đầu tư mua lưới, cây tràm... để đăng lưới nuôi trữ cá đồng. Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Hồng Ngự Nguyễn Kỳ Phùng cho biết, hằng năm, sau hai vụ lúa, huyện chủ động mở cống cho nước vào đồng. Địa phương chọn những vùng trũng để nhử cá vào và tạo điều kiện cho chúng phát triển. Mô hình này nhằm nuôi dưỡng cho đàn cá sinh sôi trong mùa nước nổi, sau này có được những con cá lớn sẽ có hiệu quả kinh tế cao hơn và chủ động thời gian để bán cá đồng.
Thêm một mùa nước nổi về trên quê hương Đồng Tháp là thêm một mùa vui. Ở đó, có những người nông dân hiền lành, chân chất, hào sảng. Ở đó, có những cách làm hay, cách làm mới để những năm sau người dân đón mùa nước nổi trong tâm thế chủ động, tươi vui hơn...
