Niềm thương nhớ đã theo ông suốt mấy chục năm dài, những tưởng sẽ nguôi ngoai, nào ngờ càng đong đầy thêm qua ngày tháng. Nhiều đêm, tiếng ho của ông lạc lõng giữa thinh không nghe buồn thúi ruột. Lúc đó, ông khát khao sự chăm sóc chu đáo, sự vỗ về ân cần của một người vợ; chính xác hơn là thèm cái nhìn lo lắng từ ánh mắt thẫm sâu của Hiếu, thèm da diết nghe Hiếu ca một câu trong điệu khúc Phụng hoàng: "Ngã ba sông chia ba dòng nước. Bông lục bình bỡ ngỡ chọn dòng... trôi... Hành trang mang theo là màu hoa tím. Lục bình cũng muốn chọn cho mình một bến, nhưng lại ngại dòng trong đục rủi may...". Ông tự trách mình, phải chi ngày đó ông vững dạ hơn, nếu như ông quyết tâm hơn, giá mà ông đủ bản lĩnh... thì ngót ba mươi năm qua đến tận bây giờ tim ông không đau, lòng ông không tan nát. Ông cũng có một gia đình, có một đứa con trai, nhưng ông không cảm thấy điều đó là hạnh phúc, mặc dù Quyên luôn giữ trọn phận dâu và đạo vợ, con ông lại rất ngoan. Trong thâm tâm, lúc nào cũng nghĩ, ông lấy vợ không phải cho mình mà theo ý tía má. Ông và Quyên không hề quen biết, đùng một cái tía má ông mang trầu cau theo bà mai tới gia đình Quyên xin cưới. Ông lặng lẽ đi theo, miễn cưỡng đón nhận. Lần đầu tiên Tùng thư với tía chuyện lấy vợ. Tía đang ngồi uống nước trà trên bộ vạc, hất hàm hỏi: "Con nhỏ đó ở đâu? Con nhà ai? Có nghề ngỗng gì không?". Cách nói của tía chẳng phải hững hờ chuyện con mình lấy vợ, nhưng hình như ông mệt mỏi lắm vì sau năm lần bảy lượt thúc hối, Tùng vẫn cứ ỡm ờ cho qua chuyện: "Gấp gì hả tía. Ðợi hai ba năm nữa lấy vợ cũng đâu có muộn!". "Không muộn à? Chừng nào tao với má mày chết mới chịu lấy vợ hả? Lúc đó mày sống cảnh "cha già con mọn", khổ thân kêu ai chứ?". Tía đùng đùng nổi giận, Tùng lặng lẽ lẻn ra sau hè và câu chuyện cũng kết thúc ở đấy. Bây giờ tự dưng Tùng đòi cưới vợ, anh biết trong lòng tía rất vui nhưng không biểu hiện, có lẽ ông sợ "niềm vui ngắn chẳng tày gang" nên hỏi cho có lệ, vậy thôi. Anh khép nép xích lại gần tía: "Dạ, cô này quê ở Cà Mau. Cô đang đi hát cho Ðoàn Cải lương Hoa Mua. Ðào nhì đó tía...". Tía trợn mắt: "Cái gì? Ðào hát à? Cái thứ "xướng ca vô loài" ấy mà đòi làm dâu nhà này hả? Quên chuyện đó đi con!". "Cô ấy đẹp lắm, lại dễ thương, ca rất hay. Mấy lần đoàn của cô về xã hát con nói chuyện với cổ...". Tía cắt ngang: "Cổ bằng lòng chứ gì? Con trai ơi, khờ quá! Bọn đào hát đầu đường xó chợ, chắc gì còn...". "Nhưng đào hát cũng tùy hạng người chứ tía!". "Vậy chớ rày đây mai đó, đụng đâu bạ đấy là hạng người nào? Hứ, bao nhiêu chỗ ngon lành tía má lựa sẵn con không chọn lại chọn đào hát. Con muốn làm tía tức chết hả Tùng?". Anh cụt hứng, ngó xuống bếp thấy má ngoắc lia lịa. Anh bước đến bên má, bà thì thào: "Tía con đang giận, để từ từ má khuyên ổng cho". Anh hớn hở: "Má không phản đối hả, má?". "Con thương đâu má cưới đó. Nè, bữa nào đưa con nhỏ về cho má coi mặt mũi nó nghen! Thôi, con ra kêu chị Hai vô ăn cơm". Anh "dạ" lớn rồi chạy tung tăng ra vườn như trẻ con vừa được quà. Một hôm, tía kêu anh hỏi: "Nghe nói có đoàn hát về xã diễn tuồng, có cái cô gì đó về không, Tùng?". Anh như mở cờ trong bụng: "Dạ có. Cô đó tên Hiếu. Tối nay diễn tuồng Như loài hoa ấy, con mua vé đưa tía với má đi coi hén?!". Tía cười cười: "Tao già rồi còn coi hát xướng gì nữa. À, sáng nay tía đi thăm lúa coi bộ thiếu nước dữ lắm, chiều con ăn cơm sớm chở máy ra đặt sẵn, đợi con nước ròng bơm đầy ruộng nghen". "Mai bơm được không tía? Tối nay cho con đi coi hát". Tía gằn từng tiếng một: "Coi hát có no bụng không con? Nếu no thì con cứ đi, để tao với má mày đi bơm cũng được!". Anh biết, tía nói lẫy thế là giận lắm nhưng ông cố kìm nén lại, bằng không thì "bốp" lên bàn rồi. Là con trai út trong gia đình có hai chị em, từ nhỏ đến giờ Tùng chưa lần nào làm cả nhà phật ý hay buồn lòng, trừ chuyện anh cưới vợ. Hằng ngày, Tùng phụ tía chăm sóc ba mươi công ruộng và năm trăm gốc quýt. Tối tối, thỉnh thoảng anh qua nhà cậu Tư tổ chức nhậu lai rai bàn chuyện phân bón, sâu bọ, lúa thóc, anh không thích đám thanh niên cùng xóm hay la cà quán xá chọc ghẹo phụ nữ. Chẳng biết có phải vì ít tiếp xúc mà bạn bè cỡ tuổi anh đã yên bề gia thất, vợ con đàng hoàng, riêng anh vẫn vậy! Chiều hôm đó Tùng ăn cơm sớm, khiêng máy xuống xuồng chở lên ruộng bơm nước. Ðóng trụ, lắp ống, đặt máy xong thì trời nhá nhem tối, nhưng nước mới đứng lớn. Một mình giữa đồng ruộng bao la, chốc chốc con bìm bịp đâu đó cất tiếng kêu, tiếng trống nhạc xập xình ngoài xã vọng vào náo nhiệt làm anh sốt ruột. Nước chỉ mới xâm xấp, độ khoảng chín mười giờ mới có thể đủ nước bơm. Anh đốt cây đèn bão, vặn nhỏ để trên mũi xuồng, thay quần áo rồi bước vội về hướng có ánh đèn điện hất lên trời cao sáng choang. "Hiếu!... Hiếu!...". Anh khẽ khàng gọi khi thấy Hiếu ngồi dưới sàn sân khấu đang gắn lông mi giả. Hiếu giật mình: "Sao anh tới trễ vậy? Sắp tới lớp diễn của em rồi. Vô đây". Hiếu nắm tay kéo anh vào. Anh chưa kịp ngồi xuống thì Bầu Thinh xuất hiện: "Chú Tùng mới tới hả? Cô Hiếu ơi, thay đồ rồi lên vái bàn thờ Tổ. Tới lớp của cô rồi đó!". Hiếu chạy đi, quên mất sự có mặt của anh. Bầu Thinh không lạ gì anh, lại rất cảm kích anh. Lần trước đoàn về xã diễn ngay tại sân bóng này, ba ngày liên tiếp xui xẻo mưa dầm dề, không diễn được nhưng không thể nhịn đói, nghe Hiếu kể anh em trong đoàn ăn cháo thay cơm anh đã xin má chở hai bao gạo cho đoàn. Bầu Thinh biết chuyện giữa anh và Hiếu cũng tỏ vẻ tán thành, vun xới tình cảm cho hai người. Có lần Bầu Thinh nói với anh: "Cha mẹ con Hiếu bị địch giết hồi chiến tranh, nó mới mười tuổi đầu bơ vơ, côi cút. Thấy nó tội nghiệp mang nó theo đoàn làm mấy chuyện lặt vặt, tối tối cho nó kéo màn. Vậy mà con nhỏ học lóm đào diễn rất nhanh, lại sáng dạ và có năng khiếu. Mười sáu tuổi tôi đã cho nó lên đào nhì. Nhiều vai diễn của nó trong các tuồng: Áo vải cờ đào, Ngai vàng và nữ tướng, Quân vương và tội ác... bà con mình mê lắm, vỗ tay rần rần... Nè, chú em đã có tình ý với nó thì phải thiệt tình, còn nếu như ong bướm lả lơi là tôi không tha cho chú đâu!". Bầu Thinh ấn anh ngồi xuống ghế trong cánh gà sân khấu, nói: "Chú em ngồi đây coi con Hiếu diễn đi. Tôi rất ưng ý vai này của nó đó!". Bầu Thinh chạy tới chạy lui như con thoi hối thúc từng diễn viên chuẩn bị tới lượt mình diễn. Anh ngước lên sân khấu: Hiếu mặc chiếc áo bà ba màu tím, tóc thả dài chấm lưng, gương mặt cô trắng ngời rạng rỡ. Ðẹp quá! Anh thốt lên. Hiếu đang diễn đến đoạn một cô đào hát được người yêu dẫn về ra mắt gia đình chàng nhưng nàng cứ phân vân: Liệu gia đình chàng có chấp nhận không? Bỗng đèn sân khấu vụt tắt, chỉ để lại hai bóng đèn màu xanh trên sàn và màu tím trên đầu phủ xuống. Người Hiếu biến thành hai gam màu khác nhau, xanh thắm và tím rịm, tựa như đóa hoa lục bình đang trôi ngập ngừng trên sông. Cùng lúc ấy, tiếng rao đờn cũng dứt, Hiếu vào ngay vọng cổ: "Về thăm quê anh bên dòng sông Cái Lớn, nhìn lục bình trôi giữa ba ngã sông... chiều. Ða cảm làm chi tâm sự Thúy Kiều. Nhìn lục bình trôi chợt thấy lòng se lại, nghĩ phận mình cũng rày đó mai đây. Sân khấu đèn màu khóc mướn thương vay thầm ước ao một bến đời trọn vẹn. Ðến quê anh rồi nửa sợ nửa lo, biết mẹ cha anh có thương dâu đào hát...ơ...". Anh giật mình. Dòng Cái Lớn đây, quê hương của anh đây. Có phải cô đang hỏi anh không? Nhưng sao hỏi chi nghe buồn dữ vậy Hiếu? Từng câu, từng chữ ngọt ngào da diết cứ cứa vào lòng anh đau xót. Trời đã xui khiến để gặp nhau, duyên thì bén còn nợ có tròn không? Anh nhớ lần đầu gặp Hiếu, anh cũng ra đây xem đoàn hát. Hôm đó, đoàn diễn tuồng Tìm lại cuộc đời, Hiếu đóng vai Lan. Màn nhung khép lại. Khán giả ra về, duy chỉ mình anh đứng lại để xem tận mắt "cô Lan" ngoài đời. Và anh đã gặp Hiếu. Và anh đã ươm mầm một tình yêu tha thiết! Mỗi lần Ðoàn Cải lương Hoa Mua về xã hoặc xã bên biểu diễn, anh đều tới xem không thiếu đêm nào cả. Chạng vạng anh đi đến khuya lơ khuya lắc, có khi gà gáy sáng anh mới về nhà. Sáng hôm sau, vừa về đến nhà anh chạy nhanh ra xã. Mấy người ngoài chợ bảo đoàn hát đã dọn sang xã Vĩnh Tuy rồi. Anh buồn bã, thất thểu trở về nhà. Tía đang nằm trên võng, thấy anh đi vào liền hỏi: "Hồi tối con có đi coi hát không?". Anh chột dạ, lắp bắp: "Dạ... dạ không!". Lần đầu tiên anh nói dối với tía. Giọng tía bình thản, chậm rãi: "Sao tía ra ruộng mà không thấy con?". "Dạ, con qua chòi anh Kiên chơi". Tía bật ngồi dậy, quát: "Láo xược! Ai dạy mày vậy hả? Tao ngồi cả tiếng đồng hồ với thằng Kiên có thấy mày đâu?!". Anh không trả lời tía, bước vội xuống nhà sau gặp má. Má trách: "Sao con nói gạt ổng mần chi. Ổng sợ con thức khuya đói bụng nên kêu má nấu cơm đem cho con. Ai dè không gặp con ổng giận quá trời! Nè, con đi coi hát phải không? Gặp con nhỏ đó hả? Con có rủ nó về nhà mình chơi không, tiện thể má coi mắt luôn!... Ủa, cái cà-men đựng cơm hồi tối con để đâu rồi?". "Con có thấy đâu?". "Ổng nhét dưới sạp xuồng. Con không ăn à?". Vậy là đúng rồi, tía biết anh nói dóc láo nên mới giận dữ như thế. Tiếng tía rít qua kẽ răng: "Từ nay, tao cấm mày giao du với con đào hát đó, nghe chưa!". *** Tùng đợi Hiếu lau hết phấn son trên mặt rồi hai người dắt tay nhau đi xuống bến sông. Chợ xã Vĩnh Tuy vắng khách, chỉ còn mấy quán cà-phê đang dọn bàn ghế vào nhà. Một vài chiếc ghe xuồng của bà con đi coi hát rời bến khua chèo khuấy nước trên sông. Bây giờ là tháng hai ta, tiết trời đêm se se lạnh, gió liu riu thổi. "Sao tối qua anh về sớm vậy? Tía không cho đi coi em hát hả?". "Ðâu có. Anh về sớm... bơm nước ruộng. Tưởng đoàn về diễn lâu như mấy lần trước, ai ngờ sáng chạy ra xã thì em đi rồi". Tùng choàng tay qua vai Hiếu, siết chặt như sợ chị biến mất. "Anh có nói với tía chuyện mình chưa?". Hơi thở của Hiếu phả vào mặt anh nóng hổi. "Rồi!". "Ý tía tính sao?". Tùng thở dài: "Má ủng hộ. Tía thì... Nhưng em yên tâm, từ từ anh sẽ thuyết phục được tía thôi. Tía thương anh lắm!... Nè, nếu lấy anh em sẽ không theo đoàn hát nữa chứ?". Hiếu nhìn anh trân trân, giọng chùn xuống xa xăm: "Hình như anh hỏi em câu này hơn chục lần thì phải, chứng tỏ anh chưa thật sự tin em! - Hiếu thở dài - Ðời nghệ sĩ như bông lục bình vừa nở vừa trôi, lặng lẽ mang hương sắc, trang điểm cho đời. Nhưng mấy ai hiểu và thông cảm cho nỗi lòng của họ. Ngay như tía anh cũng có một thời theo đoàn hát mà ông còn nghi kỵ, huống chi là người ngoài". "Em trách tía à?". "Em không dám!". Tùng im lặng. Anh ngắm những giề lục bình trôi nổi, ngả nghiêng trên mặt sông bàng bạc dưới ánh trăng cuối tháng. Từng chùm bông lục bình tim tím vươn lên cứ lắt lay trong gió nhẹ. Anh chợt giật mình: "Em có thấy lục bình đang trôi ngược nước không?". Chị cười tinh nghịch: "Ơ hay, anh mới biết hả? Lục bình cũng mang kiếp người đấy!". "Sao lại...?". "Anh hãy tưởng tượng đi, mỗi bụi lục bình là một gia đình, mỗi bông lục bình là một thành viên. Những bông lục bình không chấp nhận số phận cố vươn lên nhờ gió tiếp thêm sức mạnh để trôi ngược nước". Anh gật gật đầu: "Ừ hén. Em có chịu làm bông lục bình như vậy không?"...
(Còn nữa)
* Những chữ in nghiêng trích trong bài vọng cổ Như loài hoa ấy của soạn giả Hà Nam Quang
Truyện ngắn của HỒ KIÊN GIANG
