Cơ chế đặc thù phải đủ mạnh, đủ khác biệt để giải quyết “điểm nghẽn”

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 8/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng.

Thành phố Hồ Chí Minh cần một "chiếc áo cơ chế" rộng hơn

Tại phiên thảo luận, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nhận định, Thành phố Hồ Chí Minh cần một thể chế riêng, rộng hơn để tự do sáng tạo và phát triển, thay vì áp dụng chung một "chiếc áo" như các địa phương khác.

Đại biểu chỉ ra 3 điểm cần điều chỉnh trong dự thảo nghị quyết. Thứ nhất, loại bỏ các quy định mang tính rào cản. Cần rà soát, loại bỏ những quy định cho phép Hội đồng nhân dân thành phố sử dụng ngân sách nhưng lại kèm điều kiện tuân thủ quy định pháp luật. "Nếu tuân thủ quy định pháp luật thì không cần xin cơ chế đặc thù", đại biểu nêu.

Thứ 2, đại biểu Hoàng Văn Cường cũng cho rằng, dự thảo không nên liệt kê danh sách cứng các dự án, vì sẽ phát sinh thêm dự án mới trong tương lai dẫn đến phải xin điều chỉnh. Thay vào đó, nên quy định các nguyên tắc, tiêu chí và giao Hội đồng nhân dân thành phố tự quyết định.

Thứ 3, đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế tương tự như Hà Nội vào Nghị quyết của Thành phố Hồ Chí Minh. Trong trường hợp cần thiết, Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh được quyền quyết định các biện pháp khác với quy định pháp luật hiện hành, báo cáo Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sau đó báo cáo Quốc hội.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, việc trao quyền này sẽ biến Thành phố Hồ Chí Minh thực sự trở thành "phòng thí nghiệm về thể chế", tạo không gian sáng tạo và bứt phá cho cả nước.

Góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) bày tỏ quan điểm ủng hộ chủ trương cho phép Thành phố Hồ Chí Minh giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất khu vực TOD (mô hình phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm) để tái đầu tư.

Tuy nhiên, để khả thi, đại biểu kiến nghị cần làm rõ phạm vi khu vực TOD (bán kính 400-800m tính từ nhà ga, theo kinh nghiệm Tokyo - Nhật Bản) và áp dụng phân khu mật độ để tránh tranh chấp ranh giới. Đặc biệt, đại biểu đề xuất nguồn thu này phải được đưa vào một quỹ độc lập, chỉ chi cho đường sắt đô thị và hạ tầng kết nối (học hỏi mô hình tại Hồng Kông - Trung Quốc).

Liên quan việc thanh toán hợp đồng BT bằng quỹ đất, đại biểu Thạch Phước Bình cảnh báo nguy cơ thất thoát nếu không kiểm soát chặt chẽ, vì đất công tại các đô thị lớn là "tài sản không tái tạo".

Đại biểu kiến nghị việc thanh toán phải tuân thủ nguyên tắc: Định giá đất tiệm cận giá thị trường, kiểm toán độc lập bắt buộc và công khai danh mục quỹ đất thanh toán. "Mọi giao dịch với khu vực tư nhân cần tuyệt đối minh bạch", đại biểu nhấn mạnh.

Về vấn đề thu hồi đất (sửa đổi Điều 6), đại biểu bày tỏ lo ngại về tác động xã hội khi Thành phố Hồ Chí Minh hiện có hơn 32.000 hộ dân sống tại các khu ven sông, kênh rạch. Đại biểu đề nghị việc thu hồi đất phải có tiêu chí rõ ràng (tác động lan tỏa, tạo việc làm, tiêu chuẩn môi trường, xã hội...) để tránh thu hồi tràn lan.

Đồng thời, cần quy định bắt buộc đối thoại với cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng trước khi hành chính hóa việc thu hồi đất, tương tự cách làm của Hàn Quốc hay Đức.

Cơ chế đặc thù cho Đà Nẵng: Cần mạnh mẽ, thực chất và mang tính đột phá

Thảo luận về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng, đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) bày tỏ sự đồng thuận cao với chủ trương sửa đổi nghị quyết.

Đại biểu phân tích, khi ban hành cơ chế đặc thù cho Đà Nẵng trước đây, Quốc hội đã xác định đây là trung tâm đầu tàu của khu vực, đóng vai trò dẫn dắt phát triển kinh tế-xã hội của vùng và của cả nước.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng một số nội dung của Nghị quyết 136 hiện hành đang bị bó hẹp bởi chính các quy định của pháp luật chuyên ngành, khiến “tính đặc thù chưa đủ mạnh để tạo đột phá”.

Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay chính là nhiều nội dung vẫn tiếp tục phải “xin ý kiến Trung ương”, trong khi mục tiêu của cơ chế đặc thù lại nhằm trao quyền tự chủ nhiều hơn cho địa phương.

Từ đó, đại biểu đề nghị cần sửa đổi triệt để các điểm đang là “nút thắt thể chế”, đồng thời phải xác định rõ những nội dung nào cần vượt khác với quy định pháp luật hiện hành thì phải quy định ngay trong nghị quyết, thay vì tiếp tục dẫn chiếu sang luật chuyên ngành.

Đối với việc phát triển đô thị theo mô hình TOD, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) đồng tình với đề xuất cho phép Đà Nẵng tự quyết các chỉ tiêu quy hoạch kỹ thuật tại các khu vực TOD, phát triển đa chức năng trên đất nhà ga và depot, cũng như giữ lại 100% nguồn thu phát sinh để tái đầu tư cho đường sắt đô thị. Đây được xem là cơ chế phù hợp với thông lệ quốc tế và tạo động lực hình thành các cực tăng trưởng mới.

Tuy nhiên, đại biểu cũng cảnh báo nếu không có yêu cầu đi kèm về hạ tầng xã hội và kiểm soát dân cư, rất dễ dẫn đến phát triển nóng, tự phát. Đồng thời phải minh bạch hóa toàn bộ cơ chế đất đai và tài chính, kiểm soát chất lượng quy hoạch và tăng trách nhiệm giải trình của Hội đồng nhân dân.

Về rút gọn trình tự, thủ tục quy hoạch tại khoản 1a Điều 11, đại biểu Hùng bày tỏ ủng hộ cơ chế cho phép lập đồng thời nhiệm vụ và quy hoạch chi tiết, lấy ý kiến một lần, và cho phép nhà đầu tư tham gia lập quy hoạch khi đã được lựa chọn.

Theo ông, đây là bước cải cách lớn, phù hợp Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn năm 2024 và thực tiễn của các thành phố động lực. Cơ chế này giúp Đà Nẵng tăng tốc độ lập quy hoạch, rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án, giảm chi phí thủ tục hành chính và thu hút các nhà đầu tư chiến lược.