Mua gạo bán lại là chính, tiêu thụ lúa nhỏ giọt
Hơn 1 năm trước, nông dân ĐBSCL rất phấn khởi trước sự kiện ba chợ trung tâm nông sản đầu tiên của vùng đặt tại Tiền Giang, Long An và Đồng Tháp đi vào hoạt động. Đây được xem như mô hình điểm trong việc giải quyết bài toán đầu ra cho nông sản, thể hiện mối quan hệ khắn khít của bốn nhà (nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà nước). Thế nhưng, từ khi đi vào hoạt động đến nay, các mô hình điểm này vẫn còn rất cập rập, đơn điệu… chưa đáp ứng cũng như thu hút đối tượng phục vụ chính là nông dân!
Sau 13 tháng hoạt động, chợ trung tâm nông sản Thanh Bình (Đồng Tháp) thu mua được 69.100 tấn lúa gạo nguyên liệu. Trong số này, tỷ lệ gạo chiếm đa số với 63.000 tấn (chủ yếu thu mua qua thương lái), số lượng lúa rất khiêm tốn (6.100 tấn). Suốt năm 2005, chợ trung tâm nông sản Phú Cường (Tiền Giang) chỉ mua gạo nguyên liệu để lau bóng phục vụ xuất khẩu. Hoạt động mua lúa mới được thực hiện cách đây gần một tháng khi dây chuyền xay xát công suất 5 tấn/giờ mới lắp đặt xong. Đây cũng là tình trạng diễn ra tại chợ trung tâm nông sản Hậu Thạnh Đông (Long An).
Từ đầu năm 2006 đến nay, nơi đây thu mua được 26.000 tấn gạo nguyên liệu, chỉ có 1.500 tấn lúa chủ yếu phục vụ tiêu dùng nội địa. Đáng quan tâm là phần lớn số lúa gạo mà các chợ trung tâm nông sản thu mua qua tay thương lái. Tỷ lệ nông dân đến giao dịch tại đây rất thấp, chưa tới 20%.
Đến thời điểm này, cả ba chợ trung tâm nông sản ở Đồng Tháp, Long An, Tiền Giang đều được lắp đặt dây chuyền xay xát lúa gạo nhưng công suất thấp, chỉ khoảng 5 tấn/giờ, đến 12 tấn/giờ, không thấm vào đâu so với vùng nguyên liệu có sản lượng hàng trăm nghìn tấn ở mỗi địa phương. Đây là một trong những nguyên nhân chính làm cho người nông dân không bán lúa trực tiếp cho chợ trung tâm nông sản mà phải qua trung gian là thương lái bên ngoài. Một số nông dân còn phản ánh: chuyện thương lái cấu kết ép giá lúa khi vào chính vụ là không thể tránh khỏi. Thông tin giá cả chủ yếu được cập nhật một phía từ thương lái…
Hỗ trợ vốn, kỹ thuật: lèo tèo!
Nhìn chung hoạt động chính của các chợ trung tâm nông sản tới thời điểm này vẫn là thu mua gạo nguyên liệu, lau bóng cung cấp cho công ty lương thực địa phương (đơn vị chủ quản) xuất khẩu. Tại chợ trung tâm nông sản Phú Cường (Tiền Giang) vào cuối tháng 5-2006, ngoài khu vực xay xát, lau bóng gạo hoạt động có vẻ “xôm” hơn những tháng trước; các hoạt động khác như: tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật về giống, phân bón thuốc trừ sâu, hỗ trợ vốn ngân hàng rất… hẻo! Hơn hai giờ lân la ở các khu vực này, hầu như chúng tôi không bắt gặp bóng dáng nông dân? Các gian nhà dành riêng cho ngân hàng, Công ty Phân bón Bình Điền… vẫn “cửa đóng then cài”.
Tại quầy bán thuốc bảo vệ thực vật của Công ty Dịch vụ Bảo vệ thực vật An Giang (mới hoạt động thường xuyên khoảng một tháng) cũng vắng tanh, chỉ có một nhân viên bán hàng. Hỏi ra mới biết đây chính là chủ đại lý vật tư nông nghiệp tại địa phương (xã Phú Cường, huyện Cai Lậy), hoàn toàn mù tịt về chuyện hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân. Một vài nông dân ở khu vực này cho biết, thỉnh thoảng họ có vào đây dự hội thảo, mà đa phần là giới thiệu phân bón thuốc trừ sâu mới…!?
Tại chợ Trung tâm nông sản Thanh Bình (Đồng Tháp), Hậu Thạnh Đông (Long An), tình hình cũng không sáng sủa hơn. Ông Nguyễn Minh Luân, Giám đốc chợ Trung tâm nông sản này thẳng thắn nhìn nhận: “Các hoạt động hỗ trợ hướng dẫn kỹ thuật hầu như không thực hiện được vì chúng tôi không có cán bộ đủ trình độ, kinh nghiệm bằng ngành nông nghiệp”. Việc đưa ngân hàng vào hoạt động trong chợ trung tâm nông sản với mục đích phục vụ nhu cầu vốn cho nông dân sản xuất đến giờ này cả ba mô hình đều không triển khai được.
Ông Nguyễn Ngọc Nam, Phó Giám đốc Công ty Lương thực Tiền Giang cho biết: “Chúng tôi đã dành riêng khu vực cho các ngân hàng không thu phí, nhưng chưa có đơn vị nào vào hoạt động. Vấn đề này cần phải có chương trình cụ thể và sự tác động của ngành nông nghiệp”.
Một lãnh đạo chợ Trung tâm nông sản Hậu Thạnh Đông nói: “Có đủ các hình thức dịch vụ như ngân hàng hỗ trợ vốn, hướng dẫn kỹ thuật, doanh nghiệp cung ứng giống, bao tiêu sản phẩm cho nông dân thì dứt khoát hoạt động sẽ xôm lên, thu hút được nhiều nông dân. Nhưng bây giờ chúng tôi chưa làm được”. Thật sự, so với đề án xây dựng chợ trung tâm nông sản thì những hoạt động này vẫn còn… trên giấy.
Không thể phủ nhận vai trò đầu mối tiêu thụ nông sản của các chợ trung tâm nông sản trong khu vực ĐBSCL. Nhưng thực tế hoạt động cho thấy, mối liên kết “bốn nhà” ở đây còn lỏng lẻo. Nông dân vẫn còn chịu thiệt thòi trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của mình…!
