Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, trên địa bàn thành phố có hơn 1.500 chung cư cũ, cao từ hai đến năm tầng, chủ yếu được xây dựng từ năm 1960 đến cuối những năm 80. Sau hàng chục năm sử dụng, những công trình này đã xuống cấp nghiêm trọng. Các khu chung cư cũ được xây dựng tập trung tại bốn quận nội thành, gồm: Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng, là khu vực hạn chế phát triển. Vì vậy, rất khó kêu gọi, thu hút các nguồn lực xã hội hóa đầu tư cải tạo, xây dựng lại các chung cư cũ. Sau hơn 10 năm triển khai, mới có hơn 10 tòa chung cư được cải tạo. Một số dự án chậm tiến độ, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân... Nhằm đẩy nhanh tiến độ cải tạo các công trình này, năm 2013, HĐND thành phố ban hành Nghị quyết số 17/2013/NQ-HĐND về một số biện pháp cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ, cho phép các chủ sở hữu căn hộ chung cư cũ thuộc diện phải phá dỡ được thỏa thuận với doanh nghiệp để tham gia góp vốn bằng quyền sở hữu căn hộ, quyền sử dụng đất. Trường hợp dự án thuộc khu vực bốn quận nội thành (cũ) không thực hiện được theo phương thức xã hội hóa thì thành phố tổ chức cải tạo, xây dựng lại theo hình thức xây dựng chuyển giao (BT)... Tuy nhiên, sau hơn ba năm thực hiện nghị quyết, kết quả cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ vẫn rất khiêm tốn. Việc cải tạo, xây dựng lại các chung cư nguy hiểm cấp độ D, cấp đặc biệt nguy hiểm phải di dời người dân như C8 Giảng Võ, G6A Thành Công, nhà A Ngọc Khánh... giậm chân tại chỗ. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do bất đồng giữa người dân và chủ đầu tư về chế độ bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, chính sách tạm cư, tái định cư. Người dân mong muốn được tái định cư với hệ số bồi thường cao, trong khi phần lớn các chung cư cũ nằm trên địa bàn các quận trung tâm, phải hạn chế chiều cao công trình và hệ số sử dụng đất. Công tác giải phóng mặt bằng kéo dài, thiếu chính sách ưu đãi, thị trường bất động sản trầm lắng... cho nên không thu hút các nhà đầu tư.
Cùng với nội dung cải tạo chung cư cũ, Nghị quyết HĐND thành phố cũng đưa ra nhiều biện pháp khuyến khích huy động các nguồn lực để bảo tồn, phát huy giá trị kiến trúc nhà cổ, biệt thự và các công trình xây dựng trước năm 1954. Đối với các công trình xuống cấp, nằm trong danh mục nhà nguy hiểm, thành phố lập phương án di chuyển các tổ chức, cá nhân ra khỏi khu vực nguy hiểm để xây dựng, cải tạo, phục hồi theo quy định. Thành phố còn đưa ra một số quy định cụ thể đối với các công trình như khi cải tạo, phục hồi công trình, chủ đầu tư phải giữ đúng vị trí, kiểu dáng kiến trúc, hình ảnh nguyên trạng, mật độ xây dựng, số tầng, độ cao, không được làm thay đổi công năng, tính chất sử dụng ban đầu của công trình. Khi các công trình này hư hỏng nặng, có nguy cơ sập đổ và đã có kết luận kiểm định chất lượng, chủ đầu tư phải xây dựng, khôi phục theo kiến trúc ban đầu...
Thực hiện nghị quyết này, UBND thành phố đã lập danh mục 1.253 nhà biệt thự để quản lý theo quy chế. Nhờ đó, tình trạng vi phạm cấp phép, phá dỡ, cải tạo, xây dựng đối với biệt thự, công trình kiến trúc trước năm 1954 đã được kiểm soát… Tuy nhiên, theo kết quả giám sát của Ban Pháp chế HĐND thành phố, công tác quản lý quỹ nhà biệt thự còn nhiều hạn chế. Cho đến nay, thành phố chưa lập được danh mục nhà cổ, biệt thự cũ có giá trị đặc biệt và các công trình kiến trúc xây dựng trước năm 1954 đã xuống cấp, thuộc diện nhà nguy hiểm, lập phương án di chuyển các tổ chức, cá nhân để xây dựng, cải tạo. Thành phố cũng chưa thí điểm dùng ngân sách nhà nước mua lại quyền của các chủ sử dụng đan xen với trụ sở cơ quan, nhà biệt thự có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật, văn hóa gắn với lịch sử Thủ đô, đất nước đã xuống cấp để bảo tồn, tôn tạo lại nguyên trạng. Nhiều biệt thự, công trình kiến trúc trước năm 1954 bị cơi nới, nhưng không được ngăn chặn, xử lý kịp thời, dẫn đến công trình bị biến dạng, thậm chí xảy ra sự cố sập biệt thự cổ ở số 107 phố Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm vào tháng 9-2015, làm hai người chết và sáu người bị thương.
Cải tạo, xây dựng lại các khu chung cư cũ; phục hồi nhà cổ, biệt thự cũ và các công trình kiến trúc khác xây dựng trước năm 1954 là công việc rất cấp thiết, bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản của người dân và mỹ quan đô thị. Thời gian gần đây, TP Hà Nội đã có nhiều động thái tích cực như: Ban hành quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc công trình cao tầng trong khu vực nội đô lịch sử, trong đó cho phép công trình tại các khu chung cư cũ cao từ 18 đến 25 tầng, tương đương chiều cao từ 65 đến 90 m; kêu gọi nhà đầu tư tham gia thực hiện các dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ theo hướng đồng bộ cả khu nhà, không thực hiện riêng lẻ từng tòa nhà... Đây là những công việc rất khó khăn, phức tạp, đã tồn tại trong thời gian dài cho nên thành phố cần nghiên cứu, có thêm cơ chế, chính sách đặc thù, mang tính đột phá để chủ trương này sớm trở thành hiện thực.
(Còn nữa)
---------------------
(*) Xem Báo Nhân Dân từ số ra ngày 9-8-2016.
