Xuất khẩu gỗ có triển vọng lớn

Phóng viên: Xin ông cho biết những thành tựu về xuất khẩu gỗ của Việt Nam trong thời gian qua?

Ông Nguyễn Tôn Quyền: Hiện nay cả nước có 1.200 doanh nghiệp chế biến gỗ kinh doanh gỗ, trong đó trên 300 doanh nghiệp đã có hàng xuất khẩu (gồm doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần, doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài, doanh nghiệp tư nhân).

Sản phẩm gỗ cũng được cải tiến nhiều, tương đối đa dạng, bao gồm 5 chủng loại sản phẩm: đồ gỗ nội thất; bàn ghế ngoài trời; đồ gỗ mỹ nghệ; đồ gỗ kết hợp với vật liệu khác (gỗ với song mây, sắt thép, đệm mút...) và các loại ván nhân tạo (ván dăm, ván sợi...).

Những sản phẩm này của Việt Nam đã có mặt trên 120 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới, tập trung vào ba thị trường trọng điểm là Mỹ, EU và Nhật Bản.

Trong đó đồ gỗ nội thất chiếm tỷ trọng lớn (trên 60%). Nếu năm 2000, giá trị xuất khẩu đạt trên 200 triệu USD thì năm 2006 dự kiến đạt hai tỷ USD. Như vậy trong vòng sáu năm, giá trị xuất khẩu gỗ của Việt Nam đã tăng 10 lần và hiện nay Việt Nam đang là nước đứng thứ tư Đông Nam Á về xuất khẩu gỗ. Đây là một thành công lớn của ngành gỗ và lâm sản của Việt Nam khi chúng ta vẫn đang phải nhập tới 80% tổng số nguyên liệu.

Phóng viên: Tuy nhiên nhiều người vẫn cho rằng đồ gỗ xuất khẩu của Việt Nam còn yếu sức cạnh tranh. Ông nhận định thế nào về vấn đề này?

Ông Nguyễn Tôn Quyền: Mặc dù đồ gỗ Việt Nam đã chiếm được những thị trường trọng điểm của thế giới và thị phần cũng ngày càng tăng, giá trị xuất khẩu tăng 30-40%/năm nhưng phải thừa nhận rằng các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế.

Điều đó thể hiện ở việc họ thường làm theo mẫu hàng đặt sẵn của người mua, hiếm có mẫu sáng tạo của riêng mình. Năng lực từng doanh nghiệp còn yếu, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, việc tổ chức liên kết hợp tác sản xuất giữa các doanh nghiệp lại chưa được triển khai. Do thiếu vốn nên các doanh nghiệp chưa làm được đơn đặt hàng lớn, thường bỏ qua cơ hội làm ăn mang lại lợi nhuận cao.

Điều này dẫn đến giá trị gia tăng thấp. Công nghệ sản xuất chậm được đổi mới và vì phải nhập nguyên liệu với khối lượng lớn nên thiếu chủ động trong xây dựng chiến lược mặt hàng. Đặc biệt là tình trạng thiếu trầm trọng nguồn nhân lực có trình độ tay nghề, kỹ thuật cao trong lĩnh vực chế biến gỗ phổ biến ở hầu hết các doanh nghiệp.

Mặt khác, đồ gỗ Việt Nam có tính cạnh tranh thấp còn thể hiện ở việc chúng ta chưa có thương hiệu sản phẩm gỗ nên phải bán hàng qua trung gian. Chất lượng sản phẩm của mình so với các nước phát triển thì vẫn còn một khoảng cách lớn. Đồ gỗ của người ta luôn luôn thay đổi mẫu mã, màu sắc, hình dáng... còn chúng ta lại rất ít chú trọng tới công tác này.

Ngoài ra còn do các doanh nghiệp Việt Nam chưa hình thành được hệ thống phân phối hàng hoá chuyên nghiệp. Ở Việt Nam, một doanh nghiệp đảm nhận mọi khâu từ tìm nguyên liệu đến bán sản phẩm, mô hình này sẽ không còn phù hợp với quá trình gia nhập WTO.

Phóng viên: Để khắc phục những hạn chế nêu trên, rất cần vai trò của Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam. Vậy hiệp hội đã có những đóng góp gì trong hoạt động xúc tiến thương mại cho các thành viên?

Ông Nguyễn Tôn Quyền: Hiện nay, Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam có trên 300 thành viên là các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh gỗ trên toàn quốc. Từ năm 2003 đến nay, chúng tôi thực hiện hỗ trợ cho các thành viên theo chương trình xúc tiến thương mại quốc gia.

Cụ thể như hỗ trợ họ tập huấn, đào tạo nâng cao trình độ của cán bộ công nhân viên về marketing, trình độ quản lý, kỹ năng buôn bán...; hỗ trợ họ áp dụng công nghệ thông tin vào sản xuất kinh doanh (quản trị mạng, xử lý thông tin trên mạng...); chuyển giao công nghệ mới; tổ chức giao lưu học tập, trao đổi kinh nghiệm cũng như hợp tác sản xuất kinh doanh trong và ngoài nước; quảng bá sản phẩm thông qua website, các phương tiện thông tin đại chúng và qua việc tổ chức các đoàn tham gia triển lãm trong nước và quốc tế.

Trước khi tham gia triển lãm ở nước ngoài, chúng tôi tư vấn, hướng dẫn cho doanh nghiệp lựa chọn những mặt hàng theo yêu cầu của bên tổ chức mà vẫn mang lợi thế cạnh tranh, mang đặc trưng của Việt Nam cũng như của doanh nghiệp mình. Ngoài ra còn phải phù hợp với thị hiếu tiêu dùng, văn hoá của nước sở tại...

Phóng viên: Ngành gỗ Việt Nam có định hướng như thế nào để mở rộng thị trường xuất khẩu trong thời gian tới, thưa ông?

Ông Nguyễn Tôn Quyền: Để phát triển, mở rộng thị trường gỗ xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới, trước hết chúng ta phải chủ động được nguồn nguyên liệu. Nếu Nhà nước có cơ chế ưu đãi khuyến khích giao đất trồng rừng cho doanh nghiệp chế biến gỗ thì họ sẵn sàng đầu tư vào trồng rừng hoặc chuyển giao cho người dân trên cơ sở hợp đồng có tính pháp lý. Từ đó sẽ tạo được lợi ích cho ba bên.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần phát triển mạnh công nghiệp chế biến gỗ theo ba hướng. Thứ nhất là cơ cấu lại ngành chế biến gỗ, tập trung phát triển những mặt hàng trọng điểm. Theo nhận định của hiệp hội, trong tương lai, nhu cầu ván nhân tạo là rất lớn. Sản xuất mặt hàng này giúp chúng ta tận dụng được nguồn nguyên liệu rừng trồng, khuyến khích người dân trồng rừng. Muốn thế phải quy hoạch lại cả hệ thống trồng rừng và chế biến gỗ trên toàn quốc; thứ hai là phải xây dựng chiến lược mặt hàng trong năm năm trở lên, ví như từ 2006-2010 đồ gỗ nội thất và đồ gỗ ngoại thất chiếm tỷ trọng lớn trong các mặt hàng gỗ xuất khẩu nhưng giai đoạn 2010–2020 thì ván nhân tạo lại là mặt hàng xuất khẩu chủ đạo; thứ ba là phải xã hội hoá đầu tư vào ngành chế biến gỗ.

Theo ước tính, đến năm 2020, nhu cầu vốn của toàn ngành là 1,7 tỷ USD. Để huy động được nguồn vốn này thì cần kêu gọi sự đầu tư của các tổ chức, cá nhân... trong nước, ngoài nước.

Mục tiêu chung: dự kiến đến năm 2020, cả nước đạt 22 triệu m3 gỗ nguyên liệu, giá trị kim ngạch xuất khẩu năm 2010 là bốn tỷ USD, năm 2020: tám tỷ USD.