Xe hết hạn sử dụng vẫn chạy "vô tư"?

Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện nay trên địa bàn TP Hồ Chí Minh có gần 4.900 xe ô-tô các loại hết hạn sử dụng, trong đó có 3.492 xe tải và 1.394 xe chở khách (chưa kể hàng nghìn xe gắn máy, ba bánh, hai bánh có từ 30 - 40 năm nay vẫn hoạt động). Một số chủ xe cố tình sử dụng xe để chở khách, chở hàng coi thường sinh mạng người tham gia giao thông. Ðây là những xe "góp phần" gây ùn tắc, tai nạn giao thông và ô nhiễm môi trường.

THỰC hiện các Nghị định 92/CP và 23/CP của Chính phủ quy định những xe quá thời hạn đều phải loại bỏ, tháng 4-2005, Bộ Công an, tổ chức đợt kiểm tra trên các quốc lộ 1A, 20, 22, 51 và 52 chạy qua địa bàn TP Hồ Chí Minh và tỉnh Ðồng Nai. Chỉ trong mười ngày, đã phát hiện, lập biên bản 159 trường hợp vi phạm, tạm giữ 67 ô-tô các loại, trong đó có 21 xe hết hạn sử dụng, 22 xe gian lận thương mại, sử dụng sổ kiểm định và tem kiểm định an toàn kỹ thuật giả. Ðáng lo ngại là trong số xe vi phạm nêu trên, nhiều chủ xe vẫn "vô tư" chở công nhân đi làm, chở người đi tham quan, như trường hợp trên quốc lộ 51 xe khách biển kiểm soát 53N - 0807 (hiệu HINO, loại 54 chỗ ngồi) hết niên hạn sử dụng, nhưng hằng ngày vẫn đưa đón gần 100 công nhân đi làm. Xe khách mang biển kiểm soát 53N - 1477, lưu thông trên quốc lộ 1A, chở gần 100 thầy, cô giáo và học sinh Trường THCS Sông Ray đi tham quan, kiểm tra xe đã hết thời hạn sử dụng từ lâu, chủ xe dùng giấy chứng nhận và tem kiểm định giả. Các đơn vị, doanh nghiệp ký hợp đồng chở công nhân đi làm, đi tham quan... không phải ai cũng phát hiện ra giấy tờ giả, tem giả, nếu không có nghiệp vụ chuyên môn. Một lái xe khách lâu năm trên tuyến đường bắc - nam nhận xét: Lái xe có kinh nghiệm, giỏi mấy cũng không thể yên tâm điều khiển những chiếc xe cũ kỹ này, dù đã được "mông má, tút" lại.

Dạo quanh các quận ngoại thành, các khu công nghiệp, khu chế xuất (KCN, KCX) thấy không hiếm các xe chở người, xe lam ba bánh, ô-tô chở rác, hết thời hạn sử dụng từ lâu vẫn chạy trên mọi ngả đường. Phần lớn những xe này bị kiểm tra gắt gao ở nội thành, dạt ra ngoại thành, về các KCN, KCX, các tỉnh lân cận Ðồng Nai, Bình Dương, Tây Ninh, Long An hoạt động. Chạy ban ngày sợ bị kiểm tra thì chuyển sang ban đêm.

Vì sao có hiện tượng nêu trên? Thứ nhất, quy định về xử lý xe hết niên hạn sử dụng chưa sát thực tế. Một cán bộ quản lý của Hiệp hội vận tải hành khách và du lịch TP Hồ Chí Minh cho biết: Lâu nay, ngành chủ quản, chỉ quản lý xe khách liên tỉnh ra vào bến trả, đón khách. Một số xe đón trả khách vãng lai, xe hợp đồng ngoài bến, chỉ có cảnh sát giao thông (CSGT) khi nào phát hiện ra thì mới bị xử lý. Theo quy định, CSGT, thanh tra giao thông công chính (GTCC) có trách nhiệm "hậu kiểm" việc loại xe quá đát ra khỏi hoạt động vận tải, nhưng khi làm nhiệm vụ lại bị hạn chế. Thanh tra GTCC không có quyền dừng xe để kiểm tra. CSGT cũng chỉ có quyền dừng xe khi phát hiện xe có biểu hiện vi phạm các quy định về giao thông.

Thứ hai, chưa có quy định chế tài bắt buộc chủ xe phải loại bỏ xe hết niên hạn sử dụng. Tại TP Hồ Chí Minh, mới có hơn 20 chủ xe trong số gần 4.900 xe quá niên hạn sử dụng, tự giác đến làm thủ tục "khai tử" xe. Số chủ xe còn lại vẫn "biệt tăm". Nhiều chủ xe "tiếc của" biết phạm luật, nguy hiểm vẫn cố tình "tận dụng" xe được ngày nào, hay ngày ấy. Không ít xe, hết đát khi bị kiểm tra, chủ xe sẵn sàng "bỏ của chạy lấy người".

Thứ ba, hiện nay, trình tự xử lý xe hết thời hạn sử dụng còn quá nhiêu khê, mất nhiều thời gian, công sức. Muốn thanh lý xe loại này phải thành lập Hội đồng định giá gồm cơ quan đăng kiểm, sở GTCC, Sở Tài chính, phải thông báo ba lần trên báo, đài. Sau đó Hội đồng định giá mới bàn giao cho phòng kinh tế quận, huyện (nơi chủ phương tiện cư trú) làm thủ tục thanh lý.

Vừa qua, Cục Ðăng kiểm đã thông báo đến các sở GTCC và CSGT các tỉnh danh sách xe khách hết niên hạn sử dụng. Ðầu tháng 5-2005, Cục CSGT đường bộ và đường sắt cũng đã gửi giấy báo cho các chủ xe quá đát yêu cầu đến cơ quan công an địa phương làm thủ tục "khai tử" xe. Công an TP Hồ Chí Minh đã lập danh sách xe quá hạn sử dụng, kiên quyết không tiếp nhận đăng ký sang tên, tạm giữ phương tiện, thu hồi giấy tờ và biển số xe, nhưng xem ra biện pháp này ít tác dụng, vì công an chỉ biết gửi giấy báo, nếu chủ xe không tự giác chấp hành, cũng đành chịu. Ðáng lưu ý là giấy chứng nhận giả, tem giả có giá từ 3 đến 4 triệu đồng/xe trên thị trường muốn mua không khó.

Khắc phục tình trạng nêu trên, cần sớm có quy định bắt buộc về thủ tục loại bỏ xe hết niên hạn sử dụng. Xử lý nghiêm minh, phạt nặng những chủ xe cố tình không loại bỏ xe quá hạn sử dụng. Xóa các đường dây làm, mua, bán giấy chứng nhận kiểm định giả, tem giả, đưa ra truy tố trước pháp luật những kẻ cầm đầu. Mặt khác, có chính sách hỗ trợ vốn, bảo lãnh mua trả góp giúp các chủ xe, nhất là những người đang thật sự gặp khó khăn về vốn đầu tư mua, đổi xe mới.