Vụ mía mới, nỗi lo cũ!

Giá thấp, nông dân thu hoạch cầm chừng

ĐBSCL hiện có mười nhà máy đường. Đến thời điểm này đã có ba nhà máy đường ở Hậu Giang vào vụ ép mía niên vụ 2014-2015 (Hai nhà máy đường của công ty mía đường Casuco là nhà máy đường Phụng Hiệp vào vụ ngày 17-9, còn Xí nghiệp đường Vị Thanh vào vụ 19-9 và công ty TNHH đường, cồn Long Mỹ Phát vào vụ từ 30-8). Đến thời điểm này, tiến độ thu hoạch mía diễn ra khá chậm so với mọi năm (mới thu hoạch hơn 500 ha mía tập trung ở huyện Phụng Hiệp và TX Ngã Bảy), do giá thấp, nông dân cố neo lại chờ giá.

Hiện tại, giá mía giống ROC11 được thương lái mua tại rẫy chỉ dao động ở mức 700-750 đồng/kg, còn mía giống ROC16 giá 760-800 đồng/kg, bình quân giảm khoảng 100 đồng/kg so với cùng kỳ. Với giá này, những hộ trồng mía đạt năng suất trên 120 tấn/ha mới có lời ít hoặc huề vốn, riêng những hộ trồng năng suất thấp coi như lỗ trắng.

Đang cân mía cho thương lái, ông Lê Minh Trí, ở ấp Quyết Thắng B, xã Hiệp Hưng, huyện Phụng Hiệp cho biết: “Vụ mía năm nay, gia đình tôi trồng 1,2ha (giống ROC16), với giá hiện nay, tính ra mỗi một ha mía của tôi lời chưa đến 10 triệu đồng”. Còn gia đình anh Nguyễn Văn Khải, ở ấp Mỹ Hưng, xã Hiệp Hưng bán mía giống ROC11 chỉ với giá 730 đồng/kg, sau khi trừ chi phí thì coi như làm không công. Theo anh Khải, sở dĩ không có lời là bởi chi phí sản xuất quá cao, ngoài tiền mua mía hom giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, mướn nhân công chăm sóc, còn phải tốn thêm tiền thu hoạch mía. “Nếu như vụ mía trước, giá thành sản suất là 735 đồng/kg thì vụ này lên đến 750-760 đồng/kg. Đó là chưa kể khi nước lũ về, chi phí thu hoạch mía còn đội lên. Thời điểm này, giá thuê đốn, vác, cân mía từ rẫy đến ghe khoảng 120.000 đồng/tấn, nhưng khi nước lũ tràn về, giá thuê có thể tăng lên đến 150 nghìn – 160 nghìn đồng/tấn” – Anh Khải cho biết thêm.

Từ việc giá mía thấp, nhiều nông dân cố neo lại chờ giá. Đi vào vùng mía nguyên liệu ở huyện Phụng Hiệp, tình hình thu hoạch mía không mấy sôi động như những năm trước, nhất là những khu vực có truyền thống sạ thêm vụ lúa liếp sau khi đốn mía, như: xã Hiệp Hưng, thị trấn Cây Dương, Phụng Hiệp, Long Thạnh, Tân Long,… Theo lý giải của bà con ở đây, năm nay do nhuận hai tháng 9 (âm lịch) nên áp lực sạ lúa liếp không lớn lắm, nên những hộ không phải trồng giống mía ROC16 chưa thật sự cần thiết đốn mía trong lúc này, mà để mía thêm một thời gian nữa, nhằm tăng trữ đường và năng suất. Ông Lê Thanh Đoàn, ở ấp Quyết Thắng B, xã Hiệp Hưng (huyện Phụng Hiệp) cho biết: “Mấy ngày qua, có nhiều thương lái hỏi mua bảy công mía của gia đình, nhưng tôi chưa muốn bán. Bởi vì, giá thu mua mía hiện tại chưa có lợi nhuận, hơn nữa, giống mía ROC11 hiện chưa đạt năng suất và trữ đường tốt nhất, nên gia đình muốn chờ thêm một thời gian để mía tăng thêm trữ đường và bán được giá cao hơn”.

Trong khi đó, ba nhà máy đường ở Hậu Giang cũng đang hoạt động trong thế bị động vì giá đường đang tuột dốc. Nếu tình hình này kéo dài sẽ khó đạt tiến độ thu hoạch như kế hoạch đề ra. Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), nhiều nhà máy đang rối bời khi vụ mía đường mới chuẩn bị khởi động nhưng sản lượng đường của niên vụ trước vẫn còn tồn kho hơn 300 nghìn tấn. Bên cạnh đường tồn kho, một áp lực khác là giá đường bán buôn liên tục sụt giảm. Nếu như những năm trước, giá đường đầu vụ dao động 14 nghìn – 15,5 nghìn đồng/kg, nay chỉ còn 12 nghìn đồng/kg. Tuy giá đường thấp, nhưng cũng rất khó bán, bởi áp lực cạnh tranh với đường nhập lậu qua biên giới Tây Nam.

Theo ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch VSSA, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Mía đường Cần Thơ (Casuco), việc tiêu thụ đường đang gặp khó, nhưng các nhà máy đường ở ĐBSCL vẫn phải vào vụ ép mía mới. Các nhà máy sẽ áp giá mua mía tại rẫy 800 đồng/kg (loại 10 CCS). Tùy đoạn đường vận chuyển xa hay gần, các nhà máy căn cứ vào đó để tính mức thu mua cho phù hợp. Riêng Casuco đang áp dụng mức giá thu mua mía 10 CCS tại cầu cảng Nhà máy đường Phụng Hiệp là 880 đồng/kg và tại Xí nghiệp đường Vị Thanh là 905 đồng/kg. Nếu so với giá bao tiêu là 830 đồng/kg thì Casuco đã mua cao hơn từ 50-75 đồng/kg. Với giá thu mua mía nguyên liệu hiện nay, các nhà máy đường cho rằng đã cố gắng “chia sẻ khó khăn”, nhưng với bà con thì vẫn còn thấp, không có lãi.

“Mù mờ” cách tính trữ đường?

Đối với cây mía, để bán được giá, thu lợi nhuận cao, ngoài yếu tố năng suất phải kể đến chất lượng thông qua chỉ số CCS (trữ đường). Theo quy định của công ty Casuco, nếu mía trên 10 CCS thì mỗi một CCS tăng thêm, sẽ được cộng thêm 10 đ/kg và ngược lại, đối với mía dưới 10 CCS thì mỗi một CCS giảm sẽ trừ 7 đ/kg. Tuy nhiên, lâu nay, người trồng mía và thương lái vẫn “mù mờ” với thiết bị đo trữ đường của nhà máy. Theo Giám đốc Xí nghiệp đường Vị Thanh, Trần Vĩnh Trung, việc lắp đặt thiết bị máy đo trữ đường bên ngoài để bà con xem trực tiếp sẽ rất khó quản lý. Do đó, nhà máy đã đưa vào phòng kín riêng và lắp camera truyền kết quả qua bảng điện tử bên ngoài để bà con xem. Lúc đầu, cũng có trường hợp nhân viên kỹ thuật trực tiếp đo trữ đường “bắt tay” với người trồng mía, hoặc thương lái chở mía đền nhà máy cân, thông qua những “ám hiệu riêng”, chẳng hạn ném mấy cục đá lên mái nhà tạo ra âm thanh, để ăn gian trữ đường... Để tránh tình trạng này, nhà máy không thông báo trước ca trực ở khâu này là ai, khi đến đầu ca mới phát phiếu chỉ định người trực tiếp đo trữ đường.

Anh Võ Văn Tuấn, một thương lái mua mía ở vùng Phụng Hiệp cân cho Xí nghiệp đường Vị Thanh, nhìn nhận: “Kết quả hiện trên bảng điện tử thì biết vậy, chứ việc cân, đo của nhà máy có độ chính xác ra sao ai mà biết được. Nếu đồng ý thì bán, không thì tìm nhà máy khác”. Đối với nông dân không có điều kiện chở mía trực tiếp ra nhà máy, thì phải bán cho thương lái bằng cảm tính “thuận mua vừa bán”, vì thiết bị đo trữ đường bằng thủ công làm sao bảo đảm độ chính xác. Nhiều thương lái cũng nhìn nhận là có phần “ép” nông dân khi mua mía, vì nếu không “trừ hao” sẽ lỗ khi cân đo lại cho nhà máy. Có lẽ phần thiệt thòi nhất vẫn là người trồng ra cây mía...

Xem kết quả cân, đo trên bảng điện tử.

Nhằm chấn chỉnh và xử lý những trường hợp vi phạm theo quy định của pháp luật, đồng thời góp phần làm ổn định thị trường và tạo điều kiện cho các cá nhân, đơn vị ổn định sản xuất, Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang vừa có quyết định thành lập Tổ giám sát, kiểm tra công tác đo trữ đường mía tại các nhà máy đường trên địa bàn tỉnh. Thành viên Tổ giám sát gồm: đại diện lãnh đạo Sở NN&PTNT, các chi cục có liên quan thuộc Sở NN&PTNT tỉnh, Phòng An ninh kinh tế (Công an tỉnh), Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh và các cơ quan truyền thông. Theo đó, Tổ giám sát sẽ tiến hành kiểm tra hồ sơ, sổ sách việc thực hiện thực tế về QCVN 01-98:2012/BNNTPNT của Bộ NN&PTNT tại các nhà máy đường; kết hợp lấy mẫu tại bộ phận đo trữ đường của nhà máy, ghe mía, bãi mía và đồng ruộng. Thời gian thực hiện, từ đầu vụ đến cuối vụ sản xuất của các nhà máy đường.

Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm, thủy sản (thuộc Sở NN&PTNT Hậu Giang), Nguyễn Minh Đức, cho biết: Mới đây, tổ giám sát đã tiến hành kiểm tra việc đo trữ đường tại Xí nghiệp đường Vị Thanh và Công ty TNHH Mía đường, cồn Long Mỹ Phát, ở thị trấn Long Mỹ, huyện Long Mỹ. Tại mỗi điểm đến, Tổ đã lấy mẫu mía tạp chất, mẫu đo trữ đường, kiểm tra hồ sơ, sổ sách thực hiện theo QCVN 01-98:2012/BNNPTNT của Bộ NN&PTNT, biên bản hiệu chuẩn, kiểm định các phương tiện đo trữ đường,… Sau khi lấy mẫu, đoàn tiến hành gửi lên Phòng thí nghiệm chuyên sâu - Trường Đại học Cần Thơ để phân tích. Khi có kết quả, đoàn sẽ so sánh, đối chiếu với kết quả ban đầu của nhà máy đường và thông báo chính thức trên phương tiện thông tin đại chúng. Nếu phát hiện sai phạm, sẽ có những hình thức xử lý theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, theo ông Đức, các thiết bị đo trữ đường cũng là máy móc do con người tạo ra và độ chính xác còn tùy thuộc vào người sử dụng nó. Vì vậy, cái quan trọng trên hết vẫn là yếu tố đạo đức trong sản xuất kinh doanh.