"Việt Nam - đất nước tôi" qua ống kính nhiếp ảnh Văn Bảo

Một cô dân quân trẻ vùng đất sông Lam giữa các đợt oanh kích của máy bay Mỹ đang nhẹ nhàng quấn lại mái tóc, trên người khoác tấm áo ngụy trang bằng vải dù. Tấm ảnh này đã thấy từ vài chục năm trước trên các báo ở Hà Nội khi miền bắc chống trả lại chiến tranh phá hoại hết sức ác liệt của không quân Mỹ.

Hoa tươi Ngọc Hà Xuân 1973 bên xác máy bay B.52.
Hoa tươi Ngọc Hà Xuân 1973 bên xác máy bay B.52.

Hầu như các nhân vật - những người nổi tiếng mà nhà báo, phóng viên TTXVN Văn Bảo ghi được đều được ông nhớ rất tỉ mỉ và rồi sau này trên các chặng đường công tác, nếu có điều kiện là ông lại một mình hay rủ thêm đồng nghiệp trẻ đến thăm lại.

Chứng kiến, với lứa nhiếp ảnh như ông, các nhà báo chiến sĩ không chỉ là chép lại một cách lạnh lùng mà là sự lưu giữ các tài liệu cho lợi ích chung, là các âm bản chắt lọc, từ mồ hôi có khi cả máu cùng với các dòng ghi chi tiết theo thói quen vốn có và bài bản của một nhà báo. Các nhà nhiếp ảnh thời chiến tranh còn là người trong cuộc liên quan đến số phận nhiều người, nhiều hoàn cảnh, hầu như bao giờ cũng gắn với các từ "thiếu thốn", "mất mát", và "hy sinh chịu đựng"...

Nhà báo Văn Bảo có thời được phân công theo các chuyến đi công tác của Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, lưu lại ở cơ quan TTXVN nhiều phim quý về hoạt động của đồng chí Lê Duẩn. Tuy vậy, nhắc tới Văn Bảo, giới nhiếp ảnh lại nhớ đến các bức ảnh mà ông ghi được trong công việc của một phóng viên quân sự, làm việc dũng cảm ở những nơi diễn ra các cuộc chiến không quên giữa một bên là không quân Mỹ muốn biến Việt Nam trở lại thời đồ đá, một bên là nhân dân Việt Nam chỉ có một vốn liếng giản dị là quyết tâm bảo vệ tự do, độc lập.

Nhóm ảnh về tội ác của B52 đế quốc Mỹ tại phố Khâm Thiên - Hà Nội, nhóm ảnh được Bộ Tư lệnh phòng không - không quân Việt Nam coi như tài liệu quý chụp các binh chủng cao xạ, tên lửa tấn công máy bay đế quốc Mỹ trên bầu trời thủ đô là những bằng chứng về công lao của người phóng viên TTXVN Văn Bảo trong thời kỳ miền bắc chống chiến tranh phá hoại.

Nhà nhiếp ảnh Văn Bảo, sinh năm 1930. Năm 1950 anh đã bắt đầu làm phóng viên báo Quân chính của Bộ Tổng tham mưu Quân đội Nhân dân Việt Nam. Thầy dạy ông chụp ảnh là các bậc đi trước về nghề như Hồng Nghi, Vũ Năng An. Sau đó anh trở thành phóng viên TTXVN công tác tại chiến trường Lào, phụ trách phòng phóng viên ảnh chiến sự sau khi học trường Tuyên giáo trung ương được biệt phái tại Văn phòng Trung ương Ðảng, phụ trách Ban biên tập ảnh TTXVN trước lúc được điều động tham gia các hoạt động của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam (NSNAVN).

Văn Bảo là một trong những cốt cán của Hội NSNAVN, là hội viên sáng lập (dự Ðại hội Hội NSNAVN lần thứ nhất), là Ủy viên chấp hành các khóa 2, 3, 4, là Phó Tổng Thư ký Hội các khóa 3, 4 (từ 1990 đến 1999).

Năm 2000, kỷ niệm lần thứ 55 Cách mạng Tháng Tám 1945 và Quốc khánh 2-9, Hội NSNAVN cho ra mắt cuốn sách ảnh "Việt Nam - đất nước tôi" của Văn Bảo, sách dày 170 trang gồm 150 ảnh đen trắng chọn trong hàng vạn phim âm bản mà ông đã từng chụp trên khắp miền đất nước.

Chủ nghĩa Anh hùng cách mạng Việt Nam, một vấn đề trừu tượng được Văn Bảo giải thích bằng cách nhìn cụ thể có tính thuyết phục. Bức ảnh "Từ thần sấm xuống xe trâu" đoạt giải nhất cuộc thi ảnh do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức năm 1973, Huy chương vàng tại Hungary nhân kỷ niệm 150 năm nhiếp ảnh thế giới (1839 - 1989) là một ví dụ. Nổi bật trên khuôn hình là tên lính Mỹ thua trận nhưng y lại không bị hành hạ. Người chiến thắng Việt Nam đã dành những vật dụng tối thiểu của cuộc sống đơn sơ của mình để giúp đỡ kẻ thất trận. Thế là, chất hài hước của ảnh đã được bật lên: Từ tốc độ bay siêu âm của F 105, viên phi công Mỹ đã sụt ngồi trên chiếc xe trâu kéo lết trên đường. Hôm ấy là ngày 7-8-1966 tại thôn Sen Hồ, xã Nghĩa Hồ, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang.

Sau Ðại hội lần thứ 5 Hội NSNAVN, Văn Bảo tuy không tham gia quản lý nữa nhưng ông vẫn luôn săng sái như hồi còn trai trẻ. Những nỗ lực và kinh nghiệm phát triển phong trào sáng tác ảnh nghệ thuật tại cơ sở, kinh nghiệm dạy nghề, truyền đạt kiến thức cho lớp trẻ của ông vẫn được giới nhiếp ảnh ở Hà Nam, ở các địa phương trân trọng. Thi thoảng, ta vẫn thấy ông có mặt trong các kỳ chấm chọn ảnh theo lời mời của Hội đồng Nghệ thuật Hội NSNAVN - một người đàn ông to và cao, với bộ tóc đen nhánh và sự nhiệt tình với công việc. Tóc trắng toát, nhưng nhà nhiếp ảnh lão thành có đôi mắt thật trẻ trung, vẫn nhớ những ngày đã qua với bao kỷ niệm vui, đẹp đẽ. Ông là một trong số không nhiều những người chụp đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất, các Huy chương nghề nghiệp của Hội Nhà báo, TTXVN, Hội NSNAVN, của nước bạn Lào...

Nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Văn Bảo qua đời vào giữa tháng 11 vừa qua, sau cơn đau đột ngột, không lâu sau khi tên ông được ghi vào danh sách các nhà nhiếp ảnh được Hội NSNAVN đề nghị Nhà nước trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Có thể bạn quan tâm