Nhức nhối chợ cóc
Mặc dù năm nào, các lực lượng chức năng của thành phố như Sở Công thương, cảnh sát trật tự, thanh tra giao thông, phối hợp chính quyền các cấp đặt mục tiêu giải tỏa hết các "điểm nóng", nhưng kết quả không bền vững, chỉ như "ném đá ao bèo". Khi các lực lượng ra quân, làm quyết liệt thì các hộ kinh doanh tạm nghỉ bán hàng vài ngày, sau đó trở lại hoạt động bình thường.
Ở cuối đường Thụy Khuê, chợ cóc sân đình làng Hồ có kế hoạch giải tỏa từ năm 2006, nhưng đến giờ vẫn bám trụ, chưa xê dịch. Ðối diện bên kia đường Thụy Khuê là một khu chợ cóc nằm ven sông Tô Lịch, vào ngày mưa nước sông dâng lên gần ngập bờ với vô số rác rưởi, xác động vật, ô nhiễm nặng. Người kinh doanh làm cá cho khách, chậu nước rửa cá đục ngầu lại hắt xuống sông Tô Lịch. Ngay gần đấy người ta cũng giết mổ gia cầm sống, rất nhếch nhác. Qua nhiều năm, kế hoạch giải tỏa khu chợ cóc này được thành phố giao cho quận Tây Hồ, nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết được. Chợ cóc trong ngõ 239 đường Lạc Long Quân cũng được UBND quận Cầu Giấy đưa vào kế hoạch giải tỏa từ năm 2007, nhưng đến nay hoạt động buôn bán, kinh doanh vẫn sầm uất. Từ ngoài đường Lạc Long Quân người ta đã treo biển "cấm họp chợ", nhưng chợ lại họp ngay dưới biển cấm, lấn chiếm lòng đường, gây mất trật tự an toàn giao thông. Chợ tạm phố Hòe Nhai, Thanh Báo tuy có kế hoạch giải tỏa từ nhiều năm nay, nhưng vẫn tồn tại.
Ðiểm bán cây cảnh trên đường Hoàng Hoa Thám nằm trong kế hoạch giải tỏa từ năm 2006, nhưng đến nay cũng chưa giải quyết được. Chợ ở cuối đường Hoàng Hoa Thám, gần chợ Bưởi hiện có 35 hộ kinh doanh cây cảnh và gần chục người kinh doanh rong, vào ngày chợ phiên, nhất là thứ bảy, chủ nhật luôn gây tắc nghẽn giao thông. Công an phường đã tuyên truyền, yêu cầu người kinh doanh viết cam kết kinh doanh trong cửa hàng của mình, nếu lấn chiếm vỉa hè là bị thu giữ. Tuy nhiên, việc vi phạm vẫn diễn ra khi lực lượng công an không có mặt.
Ở khu vực ngoại thành, chợ cóc hoạt động ngay bên quốc lộ. Dọc tuyến quốc lộ 21A từ Sơn Tây đi Xuân Mai, tuyến 21B từ Hà Ðông vào đến huyện Mỹ Ðức, đường 32 Cầu Diễn- Nhổn có rất nhiều chợ tạm lấn chiếm vỉa hè, lòng đường, vi phạm nghiêm trọng đến hành lang an toàn giao thông. Lực lượng thanh tra GTVT và chính quyền địa phương đã giải quyết nhiều tụ điểm, nhưng một số nơi lại tái phát. Gần đây, lại xuất hiện một số chợ cóc hoạt động cả ở những địa bàn nhạy cảm như trên cầu Long Biên, trên các khu chung cư, mà điển hình là chung cư Nam Trung Yên, làm nhếch nhác cảnh quan khu nhà.
Vì sao chợ cóc tồn tại dai dẳng?
Chợ cóc thường gây những bức xúc về vệ sinh môi trường, ùn tắc giao thông trên các đường phố, khu dân cư vì mọi hoạt động mua bán thường diễn ra không đúng nơi quy định, chủ yếu là tại các khu vực công cộng, như vườn hoa, công viên, vỉa hè, lòng đường... Ngoài ra, chợ cóc còn là nơi báo động về tình trạng mất an toàn vệ sinh thực phẩm, văn minh thương mại kém và thất thu thuế. Tình trạng cân thiếu, nói thách, bán hàng kiểu chụp giật diễn ra khá phổ biến ở các chợ cóc vì tính chất tạm bợ của kiểu chợ này. Chợ cóc cũng không nằm trong sự kiểm soát của các lực lượng chức năng về công tác kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi trường, phòng cháy, chữa cháy...
Theo Sở Công thương, việc giải tỏa triệt để các tụ điểm chợ cóc, chợ tạm trên địa bàn thành phố gặp nhiều khó khăn là do hiện tồn tại nhiều chợ đã xây dựng từ lâu, cơ sở hạ tầng đã quá xuống cấp, không đủ chỗ cho bà con kinh doanh buôn bán. Tại các khu đô thị mới, còn quá thiếu các khu chợ dân sinh. Ðây là nguyên nhân chính làm phát sinh chợ cóc-chợ tạm. Trong khi đó, sau khi giải tỏa chợ cóc, các quận, huyện không có địa điểm, diện tích để bố trí các hộ đang kinh doanh tại các tụ điểm di chuyển vào, nhất là trong khu vực nội thành. Các quận, huyện còn lúng túng trong công tác thực hiện, phân công các lực lượng chức năng chưa sát sao. Năng lực của các phường, xã, thị trấn hạn chế, chưa kiên quyết và chưa đủ lực lượng để chốt giữ khiến nhiều trường hợp tái họp trở lại sau khi giải tỏa. Thời gian qua, một số tụ điểm do chưa làm tốt công tác tuyên truyền khi triển khai và phương án thực hiện không hợp lý dẫn đến không nhận được sự đồng thuận của các hộ kinh doanh, điển hình là việc giải tỏa chợ tạm Dốc Cẩm (quận Long Biên).
Trong khi đó, chính quyền các cấp thì lại cho rằng việc giải quyết chợ cóc, chợ tạm nếu chỉ có chính quyền phường làm thì không xuể, bởi lực lượng mỏng, thiếu kinh phí, chế tài xử phạt nhẹ, đồng thời ý thức của một bộ phận người dân, nhiều người tiêu dùng vẫn còn thói quen "tiện thì mua", "chỗ nào không phải gửi xe thì vào"... Hơn nữa, việc giải quyết triệt để vấn đề chợ cóc, chợ tạm không thể làm trong một thời gian ngắn mà cần phải có lộ trình, bởi nó liên quan đời sống hàng trăm người dân nên phải bố trí, sắp xếp những hộ này có nơi kinh doanh mới.
Giải pháp khắc phục
Ðể khắc phục tình trạng chợ cóc mọc tràn lan, không thể kiểm soát, chủ trương của thành phố Hà Nội là xã hội hóa trong đầu tư xây dựng cải tạo hệ thống chợ trên địa bàn. Cụ thể là kêu gọi các doanh nghiệp góp vốn, chính quyền góp quyền sử dụng đất, để cùng đầu tư xây dựng các chợ cũ thành các trung tâm thương mại (TTTM) và văn phòng cho thuê (ở các tầng trên) kết hợp chợ (ở các tầng dưới), bảo đảm sau khi xây dựng xong bố trí đủ cho các hộ kinh doanh tại chợ cũ tiếp tục kinh doanh, đồng thời bố trí thêm các hộ kinh doanh tại các chợ tạm, chợ cóc. Hiện nay, thành phố đang triển khai 66 dự án đầu tư xây dựng, cải tạo chợ với tổng mức đầu tư 2.880 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách là 240 tỷ đồng, còn lại các doanh nghiệp đầu tư hơn 2.639 tỷ đồng. Có thể điểm một vài dự án lớn như dự án chợ Cửa Nam được xây dựng với quy mô 14 tầng nổi và bốn tầng hầm, vốn đầu tư 150 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành cuối năm 2009. Chợ Hàng Da xây dựng mới quy mô bốn tầng nổi, hoàn thành vào quý II-2010. Chợ Mơ được xây dựng mới với quy mô 25 tầng nổi, năm tầng hầm, hoàn thành vào năm 2011. Ngoài ra, các chợ Ngã Tư Sở, chợ Trung Hòa, chợ đầu mối phía nam, Trung tâm thương mại Gia Thụy... đang triển khai các thủ tục chuẩn bị đầu tư, dự kiến khởi công cuối năm nay.
Việc kêu gọi xã hội hóa đầu tư, quản lý kinh doanh chợ, cũng như kết hợp xây dựng chợ với TTTM là chủ trương đúng đắn, làm hình thành hệ thống thương mại văn minh, hiện đại, bảo đảm vệ sinh môi trường, cải thiện điều kiện kinh doanh, mua sắm cho nhân dân cũng như các hộ kinh doanh. Thành phố vừa giải quyết việc làm cho người lao động, trong khi giảm bớt ngân sách hằng năm xây dựng và cải tạo chợ... Tuy nhiên, cần tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng, để phát huy hiệu quả đầu tư, tránh tình trạng chợ xây xong lại "đắp chiếu", không có người vào mua, bán như chợ Thượng Ðình, chợ Trung Văn, chợ vật liệu xây dựng Ðại Mỗ, trong khi chợ cóc mặc sức tung hoành.
Mặt khác, thành phố cần chỉ đạo các quận, huyện có kế hoạch giải tỏa dứt điểm các tụ điểm chợ cóc, chống tái lấn chiếm. Ðồng thời phối hợp chặt chẽ với các nhà đầu tư trong việc chuẩn bị cũng như đẩy nhanh tiến độ các dự án xây dựng chợ TTTM. Chủ đầu tư cần chủ động triển khai các thủ tục chuẩn bị đầu tư để sớm khởi công công trình, công khai minh bạch phương án đầu tư xây dựng, tổ chức sắp xếp các hộ kinh doanh tại chợ để tạo sự đồng thuận trong thực hiện dự án xây dựng chợ mới, giải tỏa các chợ cóc lộn xộn, cải thiện cơ sở hạ tầng văn minh thương mại cho Thủ đô dịp 1000 năm tuổi.
