Ngày 21/7 này đánh dấu 71 năm Ngày ký Hiệp định Geneve (1954-2025), mở đầu cho 21 năm đất nước tạm thời chia thành hai miền trước khi miền nam hoàn toàn giải phóng. Với PGS.TS Hoàng Chí Hiếu, hành trình tìm hiểu khu phi quân sự-Vĩ tuyến 17 trong 25 năm qua không chỉ là công việc học thuật, mà còn là cuộc tìm cha trong ký ức.

Sáng 30/4, tại Kỳ đài Hiền Lương thuộc Khu di tích quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải, Đảng bộ và nhân dân tỉnh Quảng Trị long trọng tổ chức Lễ thượng cờ "Thống nhất non sông" nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025), 53 năm Ngày Giải phóng tỉnh Quảng Trị (1/5/1972-1/5/2025).

Khi đất nước đã hòa bình, di tích lịch sử Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải vẫn còn đó như một dấu ấn lịch sử không thể phai mờ. Nơi từng là giới tuyến tạm thời chia cắt hai miền Nam-Bắc theo Hiệp định Geneva ký ngày 21/7/1954, giờ đây trở thành biểu tượng thiêng liêng của khát vọng hòa bình và ý chí thống nhất dân tộc.

Trong suốt những năm “cách xa”, lá cờ đỏ sao vàng bên bờ Bắc vĩ tuyến 17 như biểu tượng bất diệt của niềm tin, ý chí và sức mạnh cũng như khát vọng thống nhất non sông của toàn dân tộc Việt Nam. Đã có 2 chiến sĩ công an, 11 dân quân Hiền Lương anh dũng hy sinh để lá cờ thiêng liêng ấy không ngừng tung bay…

Tháng 7/1954, khi hiệp định Genève được ký kết, đất nước tạm thời chia đôi ở vĩ tuyến 17 nơi dòng sông Bến Hải. Cầu Hiền Lương với vị trí bắc qua đôi bờ cũng trở thành “điểm nối” hai nửa non sông, chờ đến ngày tổng tuyển cử sẽ diễn ra sau đó chỉ 2 năm. Thế nhưng, lời hẹn thề đoàn tụ bên “sông tuyến” ấy đã phải kéo dài đằng đẵng tới mấy mươi năm sau.

Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng Quảng Trị, xin trân trọng gửi tới bạn đọc những câu chuyện, cũng là góc nhìn của chính những người đã từng gắn bó cả thanh xuân với sông tuyến, cầu ma (như cách gọi của cụ Nguyễn Tuân) nơi vĩ tuyến 17 huyền thoại ngày nào.

Mặt nước xanh trong, bờ cát trắng mịn màng và không khí trong lành… là đánh giá chung của khách du lịch khi đặt chân đến Cửa Việt. Với đường bờ biển dài cùng nhiều bãi tắm đẹp, Cửa Việt là một trong những địa điểm có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch nghỉ dưỡng bậc nhất tỉnh Quảng Trị.

Tối 25/8, tại thị trấn Hồ Xá, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm truyền thống Vĩnh Linh (25/8/1954-25/8/2024), đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhì và huyện đạt chuẩn nông thôn mới năm 2024.

Ở Vịnh Mốc (Vĩnh Linh, Quảng Trị), chuyện của 3 cha con ông Hồ Văn Mò, Hồ Tỷ và Hồ Văn Triêm chắc chắn là một huyền thoại. Từ năm 1966, cả 3 cùng nối tiếp nhau ra biển, tiếp tế mở đường máu giữ đảo Cồn Cỏ tiền tiêu. 

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, bảo vệ Tổ quốc, huyện Vĩnh Linh (tỉnh Quảng Trị) đã được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý.

Cầu Hiền Lương bắc qua sông Bến Hải là nơi phân chia giới tuyến, chia cắt hai miền nam-bắc 70 năm trước. Cụm di tích chứa đựng trong mình những giá trị lịch sử, đồng thời cũng là biểu tượng cho khát vọng hòa bình.

Tối 15/8, tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải (Quảng Trị) đã diễn ra lễ Tổng duyệt chương trình nghệ thuật chính luận “Vĩ tuyến 17 - Khát vọng Hòa bình”. Chương trình do Báo Nhân Dân phối hợp tỉnh Quảng Trị tổ chức.

Tác giả Nguyễn Huy trong cuốn “Vĩnh Linh” đánh giá: “Chưa kể đến những chiến công bắn máy bay, tàu chiến, tiêu diệt giặc Mỹ, chỉ nguyên việc đào hầm, hào, địa đạo, bám trụ mấy năm liền trong lòng đất để giữ lấy bàn đạp cho mặt trận Đường 9, Vĩnh Linh đã xứng đáng là đất Anh hùng rồi”. Mỗi mét hầm hào, địa đạo trên mảnh đất lửa Vĩnh Linh được xây bằng lòng yêu nước, ý chí quật cường, bằng cả nước mắt và máu của mỗi người dân.

Sông Bến Hải - cầu Hiền Lương là nhân chứng lịch sử mang trên mình dấu ấn sự chia cắt bắc-nam trong hơn 20 năm. Ngày nay, sông Bến Hải - cầu Hiền Lương đã trở thành một di tích quốc gia đặc biệt và là một biểu tượng cho ý chí và khát vọng giành độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam thiết tha yêu hòa bình.

Tháng 7/1954, Hiệp định Geneva được ký kết đã tạm thời chia cắt Việt Nam làm hai miền nam-bắc. Sông Bến Hải, cầu Hiền Lương nằm trên Vĩ tuyến 17 thuộc tỉnh Quảng Trị được chọn làm giới tuyến quân sự tạm thời trong thời gian chờ cuộc tổng tuyển cử thống nhất đất nước, dự kiến diễn ra vào tháng 7/1956.

“60 tuổi, tôi mới khởi nghiệp thành công”, lau những giọt mồ hôi chảy ròng ròng hai bên má, cựu chiến binh Lê Phước Thu cười hiền khô, nhanh thoăn thoắt vượt qua rừng cao-su, đưa chúng tôi tới mô hình trang trại nuôi vịt ông vừa đầu tư 2,7 tỷ đồng. Trong trại, vịt được nuôi theo công nghệ cao, nằm điều hòa nhiệt độ không quá 28 độ, được nghe nhạc mỗi ngày. Mỗi năm, trang trại hiện đại này mang lại cho gia đình ông doanh thu hơn 1 tỷ đồng.

Đứng trên bãi cát dài trắng muốt chạy dọc biển Vĩnh Thái, cựu chiến binh Nguyễn Văn Ngò nhìn bần thần về con thuyền nhỏ neo đậu gần bờ. Nhiều năm đi đánh bắt cá, ông đã thấm mệt với những chuyến ra khơi. Nhưng ông vẫn yêu biển và muốn mưu sinh từ biển. Ở tuổi 48, ông đánh liều bỏ biển khơi, lên bờ, cùng người vợ cũng là cựu chiến binh khởi nghiệp bằng nghề nuôi trồng thủy sản trên đất cát.

Sáng 10/8, tại thị trấn Cửa Việt, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị đã diễn ra lễ ra mắt 15 ca khúc về Quảng Trị anh hùng, ngợi ca những người con ưu tú của Tổ quốc Việt Nam đã anh dũng hy sinh trên mảnh đất này để đất nước có ngày thống nhất.

Nhân kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống Vĩnh Linh (25/8-1954-25/8/2024), trong khuôn khổ Lễ hội Vì hòa bình, ngày 19/7, Báo Nhân Dân phối hợp các nhà tài trợ đã tiến hành trao các suất học bổng cho các học sinh nghèo hiếu học tại huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị. 

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ vang dội, Hiệp định Geneva về hòa bình cho Việt Nam năm 1954 là thắng lợi đầu tiên và vô cùng quan trọng của ngành ngoại giao Việt Nam, tạo tiền đề, cơ sở pháp lý cho cuộc kháng chiến lâu dài của nhân dân Việt Nam.

Trong năm 2024 và 2025, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Vĩnh Linh sẽ long trọng tổ chức kỷ niệm 70 năm truyền thống Vĩnh Linh 25/8 (1954-2024) và 70 năm thành lập Khu vực Vĩnh Linh 16/6 (1955-2025). Đây là những sự kiện chính trị quan trọng với mảnh đất lịch sử đặc biệt này. Huyện Vĩnh Linh đang tập trung mọi nguồn lực nhằm triển khai chuỗi hoạt động chào mừng các dịp kỷ niệm một cách trọng thể, thiết thực và hiệu quả.

Huyện Vĩnh Linh nằm ở phía bắc tỉnh Quảng Trị, với lịch sử hình thành lâu đời. Đây cũng là nơi có một phần sông Bến Hải thuộc vĩ tuyến 17 được lấy làm ranh giới tạm thời chia cắt nước ta thành hai miền nam-bắc vào năm 1954 theo Hiệp định Geneva. Năm 1955, Khu vực Vĩnh Linh chính thức được thành lập, vừa là đầu cầu giới tuyến, vừa là tiền đồn miền bắc xã hội chủ nghĩa và là hậu phương cho chiến trường miền nam.

Đúng 7 giờ sáng 30/4, tại Kỳ đài ở khu Di tích quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương-Bến Hải, Đảng bộ và nhân dân tỉnh Quảng Trị long trọng tổ chức Lễ Thượng cờ “Thống nhất non sông” nhân kỷ niệm 51 năm Ngày giải phóng tỉnh Quảng Trị (1/5/1972 - 1/5/2023); 48 năm Ngày giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2023).

Trong ký ức của những người chiến sĩ công an giới tuyến bên cầu Hiền Lương những ngày đất nước chia đôi bởi dòng Bến Hải, Tết Độc lập luôn có một vị trí vô cùng đặc biệt và không thể lãng quên.

Những hoạt động này nằm trong khuôn khổ Đề án “Điện ảnh chiến tranh cách mạng - Di sản kết nối và những giá trị còn mãi; Nghiên cứu và quảng bá tư liệu về cuộc chiến tranh nhân dân ở vĩ tuyến 17” do Viện Phim Việt Nam tổ chức tại tỉnh Quảng Trị nhân kỷ niệm 75 năm Ngày Thương binh-Liệt sĩ.

Vùng đất Quảng Trị giàu trầm tích văn hóa, lịch sử và di tích cách mạng là nguồn tài nguyên nhân văn phong phú để bảo tồn, tôn tạo phục vụ khai thác, phát triển các sản phẩm du lịch đúng tầm vóc, nhất là du lịch ký ức và văn hóa cội nguồn.