Tìm về những điệu hát ru

"Ầu ơơơ ... Ví dầu cầu ván đóng đinh. Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi. Khó đi, mẹ dắt con đi. Con đi trường học, mẹ đi trường đời"... Những câu hát ru đậm chất Nam Bộ thuở nào liên tục vang lên dìu dặt trong một ngày cuối tuần tại nhà riêng của Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Khê (quận Bình Thạnh, TP Hồ Chí Minh). Chăm chú lắng nghe là khá đông phụ nữ, kể cả những người lớn tuổi, trung niên lẫn các bạn trẻ. Gác lại mọi lo toan của cơm áo gạo tiền, các mẹ, các chị tìm đến buổi sinh hoạt như một cơ hội hiếm hoi để tìm lại, nghe lại và được trao đổi nhiều hơn về những điệu hát ru truyền thống. Bạn trẻ Nguyễn Thu Nga tâm sự: Ðược tham gia những hoạt động như thế này là một may mắn với em khi có cơ hội tìm về những lời hát ru truyền thống. Tuy rất yêu thích những bài hát ru nhưng chúng em hầu như chỉ biết sơ sơ. Ðược nghe, được tìm hiểu sâu hay hát trọn một bài hát ru rất khó. Tham gia chương trình, chúng em mới thấy đang bỏ lỡ một vốn quý của dân tộc...

Chia sẻ về hát ru, Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Khê cho rằng, đây là âm nhạc dân gian truyền thống rất hữu ích, rất cần được bảo tồn. Bởi lẽ "mẹ ru cái lẽ ở đời. Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn". Ngày xưa, khi các bà mẹ hát ru còn gửi gắm rất nhiều tâm sự về chồng, về con và là một cách để giáo dục trẻ từ thuở nằm nôi. Ngoài nội dung, phần nhạc rất đa dạng, mang tính đặc trưng của từng vùng, miền. Ðiều đáng tiếc là hiện nay không mấy bà mẹ trẻ biết hát ru như thế...

Tại buổi sinh hoạt chuyên đề "Ði tìm lời ru Nam Bộ", hầu hết bạn trẻ, kể cả nhiều bà mẹ ở độ tuổi từ 25 đến 35 đều chia sẻ rằng không thuộc các bài hát ru. Thay vì hát ru con ngủ, nhiều người đã cất công tìm cả những bài hát ru, đĩa nhạc thu sẵn. Thế nhưng, những đĩa nhạc này chưa hẳn giúp trẻ ngủ như mong muốn.

Cùng với việc sử dụng băng đĩa, dùng âm nhạc để giáo dưỡng thai nhi từ trong bụng mẹ vẫn là "bí quyết" truyền tay của rất nhiều bà mẹ trẻ. Âm nhạc được lựa chọn chủ yếu lại là nhạc cổ điển của phương Tây. Tuy nhiên, theo bác sĩ Ðỗ Hồng Ngọc, nguyên Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Giáo dục sức khỏe TP Hồ Chí Minh: "Nhạc cổ điển của ta chính là lời ru, giọng hò, tiếng hát bên chiếc võng đu đưa dưới bóng mát buổi trưa hè vùng nhiệt đới... Hát ru trẻ ngủ nhưng phải là người mẹ cất tiếng hát ru con. Trẻ sinh ra không chỉ cần sữa mẹ mà còn cần những tiếng ru à ơi của mẹ...". Tiếng hát ru của mẹ sẽ giúp tình mẫu tử thêm thắm đượm.

Trao đổi ý kiến về hát ru hiện nay, Hội trưởng Hội quán các bà mẹ tại TP Hồ Chí Minh, chị Thanh Thúy cho biết, thực hiện chủ trương thai giáo khoa học bằng tình yêu thương, chị và các thành viên dày công kiếm tìm, sưu tập các bài hát ru con của miền bắc, trung, nam. Nhưng tìm lời ru thì dễ, chứ tìm cho được người hát ru đúng rất khó. Hát ru đang mai một dần trong khi đây là một cách dưỡng thai, dưỡng nhi bằng tình thương yêu rất tốt. Không phải các bà mẹ trẻ hiện nay không biết điều này. Minh chứng là các buổi nói chuyện chuyên đề của Hội quán các bà mẹ đều rất đông chị em tham gia. Có những buổi thu hút cả trăm bà mẹ mang thai. Nhiều người còn cho biết, nghe, hiểu, biết là lời ru có ích với con, thắt chặt tình mẫu tử, song mỗi lần cất lên tiếng ru lại cứ thấy ngại ngùng, có vẻ khác người...

Hát ru là kho tàng âm nhạc truyền thống quý giá của dân tộc với rất nhiều ý nghĩa được khẳng định bởi không ít nhà nghiên cứu lẫn hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên, để bảo tồn, phát huy kho tàng này trong thực tế không dễ. Rất cần những hoạt động để các bà mẹ trẻ không ngại cất lên những lời ru à ơi đưa con vào giấc ngủ, những bài học đầu đời cho trẻ từ âm nhạc truyền thống ấy, để những lời ru ấy không nhạt nhòa trong xã hội hiện đại.