Ðất khoa bảng, đất làng nghề
Vùng đất Thường Tín có từ rất sớm, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của kinh thành Thăng Long. Ðây là mảnh đất sản sinh nhiều tướng lĩnh, danh nhân và nhà văn hóa lớn. Năm 40, vị tướng Hùng Nguyên vùng đất An Duyên, nay thuộc xã Tô Hiệu, đã tham gia cuộc khởi nghĩa chống quân Nam Hán do Hai Bà Trưng lãnh đạo. Quê hương các bậc danh nhân như Nguyễn Phi Khanh, Nguyễn Trãi, Lý Tử Tấn, các bậc chí sĩ trong phong trào yêu nước như Lương Văn Can, Lương Ngọc Quyến... Huyện là vùng đất khoa bảng. Trong lịch sử khoa cử thời phong kiến, Thường Tín có 26 làng có người thi đỗ đại khoa, có 63 người đỗ tiến sĩ. Nhiều dòng họ, nhiều gia đình nối đời đỗ đạt như làng Ba Lăng, xã Dũng Tiến được coi là đất học với nhiều người học rộng tài cao. Làng Nghiêm Xá (xã Nghiêm Xuyên) được dân gian tôn vinh là "Làng Tiến sĩ". Họ Từ ở làng Khê Hồi xã Hà Hồi được gọi là "Họ Tiến sĩ" vì có đông người đỗ khoa bảng. Nhiều gia đình có hai người đỗ đại khoa, như hai cha con Nguyễn Phi Khanh, Nguyễn Trãi ở làng Nhị Khê, hai ông cháu Doãn Mậu Khôi, Doãn Ðàm ở làng An Duyên, hai anh em Ngô Hoan, Ngô Ước ở làng Nghiêm Xá...
Trên địa bàn huyện có 385 điểm di tích lịch sử, văn hóa, trung bình cứ 1 km2 có ba di tích, trong đó 89 di tích được xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia. Tiêu biểu là đền Nguyễn Trãi (xã Nhị Khê), chùa Ðậu (xã Nguyễn Trãi), chùa Mui (xã Tô Hiệu); đền - bến Chương Dương nơi các tướng lĩnh nhà Trần đã chỉ huy trận quyết chiến, tiêu diệt quân Nguyên Mông năm 1285. Hà Hồi nơi mở màn chiến thắng giặc Mãn Thanh của vua Quang Trung trên đường tiến ra giải phóng kinh thành Thăng Long... Gắn với các di tích là các lễ hội. Một trong những lễ hội tiêu biểu nhất của Thường Tín là lễ hội Chử Ðồng Tử tổ chức hằng năm ở xã Tự Nhiên, ngoài ra còn nhiều lễ hội khác như lễ hội đền Dầm, đền Cửu, đền Lộ...
Ở khu vực cửa ngõ Thủ đô, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Thường Tín là vị trí trọng yếu mà kẻ địch thường đánh phá ác liệt. Ghi nhận những cống hiến, hy sinh này, Ðảng và Nhà nước đã phong tặng danh hiệu "Ðơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân" thời kỳ chống Pháp cho Ðảng bộ, nhân dân và lực lượng vũ trang huyện và hai xã Dũng Tiến, Nghiêm Xuyên.
Người Thường Tín cần cù, sáng tạo, tài hoa trong lao động sản xuất. Nơi đây vốn được coi là một trong những "cái nôi làng nghề" lâu đời ở nước ta. Với 126 làng nghề thủ công rải rác khắp huyện, trong đó có 43 làng được công nhận là làng nghề cấp thành phố, phần lớn là các ngành nghề thủ công mỹ nghệ, bức tranh làng nghề Thường Tín đa dạng và đầy mầu sắc, mà tên làng gắn liền với sản phẩm của nghề như: lược sừng Thụy Ứng, thêu Quất Ðộng, tiện Nhị Khê, bánh dày Quán Gánh, mây tre Ninh Sở, sơn mài Hạ Thái, chạm Nhân Hiền, sơn Bình Vọng...
Huyện ngoại thành phát triển nhanh và mạnh
Với những ưu thế sẵn có của vùng đất giàu truyền thống, cùng với nỗ lực, những năm gần đây, Thường Tín là huyện có tốc độ phát triển nhanh và mạnh nhất trong số các huyện khu vực phía nam thành phố. Kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, đúng hướng. Tỷ trọng công nghiệp - xây dựng đạt 50%, thương mại - dịch vụ đạt 32%, nông nghiệp đạt gần 18%... Sản xuất, kinh doanh của các làng nghề ổn định, phát triển. Các cụm, điểm công nghiệp làng nghề được quan tâm xây dựng tạo điều kiện các hộ dân phát triển sản xuất, kinh doanh và thu hút đầu tư. Trong năm năm qua, đã có 109 doanh nghiệp vào đầu tư trên địa bàn huyện, 364 hộ sản xuất, kinh doanh tại các cụm, điểm công nghiệp với tổng nguồn vốn đăng ký là 5.552 tỷ đồng.
Ðể bảo tồn và phát triển nghề truyền thống, huyện thực hiện quy hoạch chi tiết hai khu công nghiệp Phụng Hiệp và Bắc Thường Tín, cụm công nghiệp Hà Hồi - Quất Ðộng. Hoàn thành xây dựng hạ tầng và giao đất tại sáu cụm công nghiệp Liên Phương, Quất Ðộng, Hà Bình Phương, Duyên Thái, Quất Ðộng mở rộng, gas Lưu Xá, bốn điểm công nghiệp ở bốn xã Vạn Ðiểm, Duyên Thái, Ninh Sở, Tiền Phong. Ðồng thời, mở các lớp truyền nghề nhằm nâng cao tay nghề cho lớp trẻ. UBND huyện phối hợp với các ngân hàng để tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp tại các làng nghề có điều kiện phát triển. Mục tiêu của Thường Tín là ưu tiên phát triển các ngành nghề truyền thống vừa để góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế của toàn huyện, vừa gìn giữ những ngành nghề truyền thống mà ông cha đã để lại.
Xây dựng các công trình hạ tầng xã hội, phục vụ đời sống nhân dân được huyện đặc biệt quan tâm. Trong năm năm qua, toàn huyện đã triển khai xây dựng 602 công trình hạ tầng giao thông, phúc lợi xã hội, cải tạo, nâng cấp 152 km đường liên xã, nội bộ thôn xóm, giải quyết các vấn đề dân sinh, tạo bộ mặt nông thôn mới, khang trang, trù phú. Hoạt động thương mại - dịch vụ có nhiều chuyển biến tích cực, tốc độ tăng bình quân đạt 20%/năm. Huyện tiến hành quy hoạch hệ thống chợ trên địa bàn. Triển khai xây dựng chợ đầu mối gia cầm Hà Vỹ, chợ Mới (xã Hồng Vân), chợ xã Văn Phú, chợ Tía, chợ Ðỗ Xá... Do dành nhiều diện tích đất xây dựng các cụm điểm công nghiệp, diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp dần, nhưng giá trị sản xuất nông nghiệp của huyện vẫn tăng trưởng nhờ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phát triển chăn nuôi theo mô hình trang trại tập trung quy mô lớn, trồng cây vụ đông trên đất hai lúa...
Là địa bàn tập trung nhiều làng nghề, cho nên công tác bảo vệ môi trường được huyện chú trọng. Huyện đã quy hoạch địa điểm chứa rác tại các thôn, cụm dân cư, hỗ trợ kinh phí cho các thôn, cụm dân cư tổ chức thu gom rác, xây dựng địa điểm chứa, xử lý rác theo công nghệ hợp vệ sinh. Di chuyển các cơ sở sản xuất kinh doanh gây ô nhiễm môi trường trong khu dân cư ra điểm công nghiệp làng nghề. Hoàn thành xây dựng và đưa vào sử dụng nhà máy cấp nước sạch tại thị trấn Thường Tín, triển khai chương trình nước sạch vệ sinh môi trường tại mười xã dọc sông Nhuệ có nguồn nước nhiễm a-sen cao, xử lý chất thải vật nuôi tại năm xã...
Hướng tới kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, Ðảng bộ, chính quyền các cấp của huyện triển khai những phần việc thiết thực, hiệu quả, nhằm cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người dân. Huyện xây dựng kế hoạch tổ chức lễ kỷ niệm 630 năm Ngày sinh Nguyễn Trãi gắn với chương trình kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Hoàn thành việc tu sửa, nâng cấp 250 nhà dột nát cho các hộ nghèo, xây dựng lại 350 phòng học tạm, xuống cấp, giảm nghèo cho 1.037 hộ... Thực hiện dự án cải tạo hè đường, chiếu sáng đô thị, thoát nước thị trấn Thường Tín, vận động nhân dân chỉnh trang đô thị, làm đẹp các tuyến đường thôn, xóm... Ðồng thời, triển khai xây dựng các công trình tiêu biểu như Trung tâm văn hóa, thể thao huyện, nhà văn hóa các thôn, bảo tồn, tu bổ di tích văn hóa lịch sử gồm đền thờ Nguyễn Trãi, đền - bến Chương Dương, chùa Ðậu, đình Khánh Vân...
Trong quá trình phát triển, Thường Tín cũng gặp những khó khăn, bất cập. Kinh tế của huyện tuy có bước tăng trưởng khá, nhưng chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế. Thu hút đầu tư trên địa bàn còn hạn chế cả về số lượng doanh nghiệp, quy mô, công nghệ và năng lực cạnh tranh. Hiệu quả sản xuất của các làng nghề chưa cao. Quy mô sản xuất tại các làng nghề còn nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu, chưa có những doanh nghiệp lớn và sản phẩm chủ lực, giá trị xuất khẩu cao. Sản xuất nông nghiệp còn manh mún, chưa tạo được vùng sản xuất hàng hóa tập trung. Tình trạng vi phạm Luật Ðất đai và gây ô nhiễm môi trường ở một số địa phương còn xảy ra, nhưng xử lý chưa kiên quyết. Công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động, nhất là cho thanh niên ở một số địa phương bị thu hồi đất còn khó khăn... Tuy nhiên, với truyền thống yêu nước, hiếu học, cần cù trong lao động, người dân Thường Tín nhất định khắc phục những khó khăn, từng bước xây dựng quê hương có truyền thống lịch sử, văn hóa này thành huyện ngoại thành giàu, đẹp, phát triển toàn diện ở cửa ngõ phía nam Thủ đô.
Kiều Hương
