Tập trung mọi lực lượng ngăn chặn dịch cúm lợn A (H1N1)

ND- Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), dịch cúm lợn A (H1N1) tiếp tục lan rộng ở Mexico, Mỹ và một số nước trên thế giới. Tổ chức này cũng nâng mức cảnh báo nguy hiểm của dịch từ cấp độ ba lên cấp độ bốn.

Tại nước ta, tuy chưa phát hiện ca bệnh nào, nhưng trong bối cảnh giao lưu quốc tế rộng rãi thì khả năng dịch xâm nhập là rất lớn. Do vậy, việc chủ động các biện pháp phòng, chống cúm lợn A (H1N1) là hết sức quan trọng. Ban chỉ đạo Quốc gia phòng, chống đại dịch cúm trên người, ngày 28-4, đã có cuộc họp khẩn, đưa ra những biện pháp quyết liệt, không để dịch xâm nhập và lây lan.

Theo WHO, cúm lợn ghi nhận bốn phân nhóm khác như: H1N1, H1N2, H3N1, H3N2, trong đó cúm lợn A (H1N1) là một phân nhóm phổ biến nhất của cúm lợn. Bình thường virus cúm lợn chỉ lây truyền trong đàn lợn, thỉnh thoảng, chúng có thể vượt qua rào cản về loài và gây bệnh trên người.

Thỉnh thoảng các ổ dịch  cúm  lợn  trên ngườivẫn được ghi nhận. Bệnh này được coi là dịch địa phương tại một số vùng ở Mỹ, một số ổ dịch trên lợn đã được ghi nhận tại Bắc, Nam Mỹ, châu Âu (Anh, Thụy Ðiển, Italy), Kenia, Ðông Á (Trung Quốc và Nhật Bản).

Cúm lợn A (H1N1) là một bệnh hô hấp cấp tính ở lợn có tính lây truyền cao do một loại virus cúm A của lợn gây ra. Con người thường nhiễm cúm lợn từ lợn bệnh. Tuy nhiên ở một số trường hợp mắc không thấy có tiền sử tiếp xúc với lợn hoặc môi trường có liên quan đến lợn. Theo WHO, trong đợt dịch đang diễn ra tại Bắc Mỹ đã có hiện tượng lây truyền từ người sang người, cho nên đã nâng mức cảnh báo từ cấp độ ba lên cấp độ bốn. Ðáng chú ý, đây là loại virus mới biến thể, đến ngày 23-4 đã được các nhà khoa học nhận diện: cúm lợn A (H1N1) mang trong nó gien của ba loại virus cúm người, cúm lợn và cúm gia cầm. Ðây là điều các chuyên gia đã cảnh báo trước và thật sự đã tạo được loại tương tự trong phòng thí nghiệm ở Mỹ. Ðiều làm WHO lo ngại là khả năng lây nhiễm trực tiếp từ người sang người và việc con người chưa có khả năng miễn dịch tự nhiên với loại virus mới này và chưa có vắc-xin mới khiến cho việc phòng, chống hết sức khó khăn. Một hiện tượng mới là loại virus này tiến công tập trung vào những người ở độ tuổi trung niên, thay vì vào trẻ em và người cao tuổi như các đợt cúm từ trước đến nay. Ðây là đặc điểm tương tự đại dịch cúm H1N1 cũng xuất phát từ Mỹ năm 1918 - 1919, đã làm chết 40 triệu người trên toàn thế giới.

Theo TS Nguyễn Huy Nga, Cục trưởng Y tế dự phòng và Môi trường (Bộ Y tế): Triệu chứng cúm lợn A (H1N1) cũng giống với cúm mùa, với các triệu chứng như sốt, ho, đau họng, đau cơ, nhức đầu, rùng mình, và mệt mỏi. Một số người có thể có đi ngoài phân lỏng, buồn nôn, nôn. Bệnh có thể nhẹ hoặc rất nặng. Những trường hợp bị viêm phổi nặng có thể dẫn đến suy hô hấp và chết. Tỷ lệ này thường dao động từ 1 đến 4%, nhưng thống kê của WHO tại Mexico có tới 149 người chết, chiếm tỷ lệ 26% số người mắc. Con người thường nhiễm virus cúm A từ lợn bệnh, tuy nhiên, một số người không có tiền sử tiếp xúc với lợn hoặc có liên quan đến lợn. Việc lây truyền từ người sang người đã xảy ra trong một số trường hợp, tuy nhiên chỉ hạn chế trong trường hợp có tiếp xúc gần hoặc trong nhóm người có tiếp xúc gần.

Phần lớn người dân không tiếp xúc với lợn và không có miễn dịch với cúm lợn. Nếu virus có thể lây truyền dễ dàng từ người này sang người khác thì đại dịch có thể xảy ra. virus cúm lợn A (H1N1) có thể kết hợp cúm trên người tạo thành virus gây đại dịch. Ảnh hưởng của đại dịch đối với con người do virus gây ra phụ thuộc vào nhiều yếu tố: độc tố của virus; miễn dịch sẵn có của người dân; lây truyền dễ dàng từ người sang người. WHO khuyến cáo chưa có vắc-xin cúm lợn A (H1N1). Hiện tại, chưa có bằng chứng về khả năng bảo vệ chéo của vắc-xin cúm mùa đối với cúm lợn.

Hầu hết các trường hợp cúm lợn trên người ghi nhận trước đây đều khỏi không cần điều trị. Một số virus cúm kháng với thuốc kháng virus. Các trường hợp ở Mỹ và Mexico hiện nay nhạy cảm với thuốc kháng virus Oselatmivir (Tamiflu) và Zanamivir, nhưng kháng với thuốc Amantadine và Remantadine.

Về việc sử dụng thực phẩm từ lợn, theo WHO, chưa thấy khả năng cúm lợn A (H1N1) lây sang người do ăn thịt lợn hoặc các sản phẩm từ lợn đã được chế biến đúng quy cách. virus cúm lợn bị tiêu diệt khi nấu ở nhiệt độ 70oC, tương tự như trong hướng dẫn chung về việc chế biến thịt lợn và các loại thịt khác. 

Với mục tiêu không để dịch xâm nhập và phát triển tại nước ta, ngay từ khi có cảnh báo của WHO, Bộ Y tế đã triển khai nhiều biện pháp phòng, chống dịch và có khuyến cáo cho người dân các biện pháp  phòng dịch cho bản thân. Có công điện khẩn tới sở y tế, trung tâm y tế dự phòng, trung tâm kiểm dịch y tế quốc tế, các cơ sở điều trị trên cả nước đề nghị tăng cường giám sát, phát hiện sớm các trường hợp xâm nhập, sẵn sàng các đội cơ động chống dịch, cấp cứu, trực 24/24 giờ/ngày để đáp ứng kịp thời khi có tình huống, cách ly, khoanh vùng dịch. Ðồng thời, Bộ Y tế đã họp với đại diện WHO để cập nhật tình hình và bàn các biện pháp ngăn chặn không để dịch xâm nhập và lây lan vào Việt Nam; chỉ đạo Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương tăng cường các hoạt động giám sát cúm nhằm sớm phát hiện ca bệnh đầu tiên tại Việt Nam. Bộ Y tế đã gửi công văn đến Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố đề nghị phối hợp tăng cường phòng, chống dịch cúm lợn A (H1N1).

Bộ Y tế cũng chỉ đạo việc tăng cường kiểm soát dịch bệnh tại các cửa khẩu, nhất là người có biểu hiện sốt đến từ các nước hiện đang có dịch. Toàn bộ hệ thống giám sát cúm trên toàn quốc tăng cường giám sát và phát hiện sớm ca mắc đầu tiên, kịp thời khoanh vùng xử lý triệt để ổ dịch. Tăng cường các đội chống dịch cơ động tuyến tỉnh, huyện, các đội cấp cứu cơ động, phân công trực 24/24 giờ/ngày, để sẵn sàng hỗ trợ khi có tình huống. Các cơ sở điều trị chuẩn bị sẵn sàng nhân lực, thuốc, trang thiết bị để cách ly, điều trị kịp thời bệnh nhân, không để lây lan, cảnh giác đối với các trường hợp có triệu chứng cúm, đặc biệt chú ý những người mới đến từ các nước có dịch có các triệu chứng như sốt, ho, đau họng, đau cơ, nhức đầu, mệt mỏi, phát hiện sớm các trường hợp bệnh nghi ngờ cúm... Tăng cường các la-bo ở các Viện Vệ sinh dịch tễ, Pasteur.

Theo báo cáo của Ban chỉ đạo quốc gia, hiện nay các phương tiện và vật tư y tế phục vụ công tác phòng, chống dịch được chuẩn bị khá chu đáo, hiện có 34 bộ xét nghiệm PCR, gần một nghìn máy thở, 52 xe ô-tô cứu thương (đã về đến cảng nội địa, đang làm thủ tục nhập cảnh)... Ngoài ra, thuốc điều trị cúm Tamiflu, hóa chất, phương tiện bảo hộ (khẩu trang, quần, áo chống dịch) cũng có trong kho, sẵn sàng cung cấp cho công tác chống dịch khi có lệnh.

Phát biểu ý kiến tại cuộc họp ngày 28-4, Bộ trưởng Y tế, Trưởng Ban chỉ đạo Quốc gia phòng, chống đại dịch cúm trên người, Nguyễn Quốc Triệu cho rằng: Ðến nay, khả năng đáp ứng phòng, chống dịch là có hiệu quả. Tuy nhiên trong bối cảnh giao lưu rộng rãi như hiện nay, chúng ta phải huy động mọi lực lượng với những việc làm cụ thể để kiểm soát, không để dịch xâm nhập. Theo đó, tăng cường hoạt động giám sát và có sự hợp tác chặt chẽ của các lực lượng ngay từ biên giới, sân bay, bến cảng để phát hiện sớm và có biện pháp xử lý kịp thời những trường hợp mắc bệnh nhập cảnh vào nước ta. Trước mắt, tại hai sân bay quốc tế Nội Bài (Hà Nội) và Tân Sơn Nhất (TP Hồ Chí Minh) phải thực hiện đo thân nhiệt cho những người nhập cảnh vào Việt Nam (mỗi sân bay triển khai hai máy đo thân nhiệt điện tử và hai buồng trực của Ban chỉ đạo phòng chống đại dịch cúm) để phát hiện và xử lý kịp thời những trường hợp đầu tiên. Tổ chức cung cấp thông tin cho mọi hành khách xuất - nhập cảnh, riêng với những hành khách nhập cảnh từ vùng có dịch phải cấp khẩu trang và giám sát. Bên cạnh đó, các đơn vị chuyên môn trong ngành y tế phải chủ động trong việc phối hợp các tổ chức quốc tế trong việc theo dõi, cập nhật thông tin hằng ngày để có những thông báo kịp thời, chính xác; phát hiện ca bệnh đầu tiên cũng như việc xây dựng phác đồ điều trị thích hợp.

Ðược biết, Bộ Y tế cũng đã có báo cáo tình hình cũng như xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong đó có việc cho phép thực hiện lại việc bắt buộc khai báo y tế khi xuất cảnh - nhập cảnh trong thời gian có dịch, đối với các đối tượng nhập cảnh Việt Nam, bao gồm cả công dân Việt Nam, đến từ các nước có dịch cúm lợn A (H1N1).

* Chiều 28-4,  Cục Y tế Dự phòng và Môi trường (Bộ Y tế), Sở Y tế Hà Nội đến kiểm tra, giám sát việc triển khai công tác phòng, chống dịch cúm lợn A (H1N1) tại sân bay quốc tế Nội Bài (Hà Nội). Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch Y tế quốc tế (Nội Bài) Nguyễn Tiến Hòa cho biết: Ðến chiều 28-4, thành phố đã tăng cường cho trung tâm một nghìn tờ khai kiểm dịch y tế để phát cho các khách nhập cảnh vào Việt Nam khai rõ tiền sử; tăng cường 20 nhiệt kế đo tai; trung tâm cũng đã có một máy đo thân nhiệt để đo nhiệt độ các khách nhập cảnh qua sân bay. Ông Hòa cho biết, nếu phát hiện có ca nghi ngờ sẽ đưa vào phòng cách ly để theo dõi.

* Theo Sở Y tế TP Hồ Chí Minh, Trung tâm Kiểm dịch Y tế quốc tế thành phố, khu ga quốc tế đã được trang bị 200 khẩu trang ngoại khoa, 100 khẩu trang chuyên dụng (R95), 200 trang phục chống dịch với đầy đủ các thành phần (gồm: mũ, áo, quần, giày, kính bảo hộ lao động, khẩu trang y tế phòng nhiễm khuẩn, tạp dề ni-lông, găng tay cao-su y tế vô trùng). Bộ phận kiểm dịch thường xuyên có năm bác sĩ trực. Ðây là các bác sĩ đã được đào tạo chuyên nghiệp về phát hiện bệnh dịch.

Hiện nay, Khu ga quốc tế của sân bay được trang bị thường trực hai máy đo thân nhiệt từ xa và một máy dự phòng. Khi xuống ga, hành khách sẽ có lối đi riêng để được tiến hành đo thân nhiệt từ xa. Nếu phát hiện có thân nhiệt cao hơn mức bình thường (>370C), màn hình máy đo sẽ hiện lên mầu đỏ và hành khách đó sẽ lập tức được tiến hành kiểm tra ban đầu. Sở Y tế cũng chuẩn bị phương án cách ly đối với các trường hợp phát hiện hoặc nghi nhiễm cúm.

Ngoài đường hàng không, ở các cảng có nhập cảnh, việc kiểm soát vẫn đang được tổ chức liên tục tại Cảng Sài Gòn và Cảng Vũng Tàu tại phao số 0. Ðơn vị phụ trách kiểm dịch tại những nơi này gồm có hai kiểm dịch viên và một xử lý y tế thường trực. Việc kiểm tra có ba khâu, gồm: Vệ sinh trên tàu; Sức khỏe hành khách, thủy thủ và thực phẩm. Phao số 0 nằm cách TP Vũng Tàu bảy hải lý và đội kiểm dịch di chuyển bằng ca-nô đến từng tàu neo đậu để kiểm tra. Ðể phòng, chống dịch cúm lợn A (H1N1) trong tình hình hiện nay, giải pháp tốt nhất là giám sát tốt, phát hiện sớm ca bệnh (giống như SARS), không để lọt ca bệnh ra cộng đồng.

* Sáng 28-4, tại Trung tâm Y tế dự phòng TP Ðà Nẵng, Ban chỉ đạo Phòng, chống dịch cúm ở người của thành phố do Sở Y tế chủ trì đã lên phương án diễn tập phòng, chống dịch cúm lợn A (H1N1) trên địa bàn. Nội dung diễn tập bao gồm cơ chế điều hành của ban chỉ đạo, việc tiến hành bao vây, xử lý ổ dịch, lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm và vận chuyển người bệnh về bệnh viện dã chiến; phương pháp tiếp nhận, cấp cứu bệnh nhân cúm lợn A (H1N1) tại vùng dịch; xử lý tiệt khuẩn vùng ổ dịch với bốn máy phun hóa chất cùng 35 kg Cloramin B, 20 túi sát khuẩn, 50 khẩu trang N95, 70 liều thuốc Tamiflu để kháng virus, 50 liều thuốc kháng sinh cho viêm phổi cộng đồng... cùng các lực lượng nhân viên y tế, công an, các trang thiết bị y tế cần thiết khác.

Cùng ngày, Trung tâm Kiểm định Y tế quốc tế Ðà Nẵng cũng đã triển khai phương án phòng, chống dịch cúm lợn A (H1N1) tại Sân bay quốc tế Ðà Nẵng và Cảng Ðà Nẵng. Các thiết bị kỹ thuật như máy đo thân nhiệt đã được đơn vị này lắp đặt tại các sân bay, hải cảng, để giám sát bệnh cúm lợn A (H1N1). "Máy đo thân nhiệt hiện đang được sử dụng tại sân bay và Cảng Ðà Nẵng cùng với lực lượng nhân viên y tế chia làm hai tổ (mỗi tổ bốn người) trực 24/24 giờ/ngày để kiểm tra các hành khách đến từ các nước". Ngoài ra, tại các điểm này còn được trung tâm tiến hành phun hóa chất tiệt trùng, và hệ thống phòng cách ly người bệnh khi có biểu hiện của bệnh cúm.

* Ngày 28-4, lãnh đạo Sở Y tế tỉnh Quảng Trị cho biết, ngay sau khi nhận được thông tin về tình hình dịch cúm lợn A (H1N1), Sở Y tế đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc, nhất là các cơ sở y tế ở hai huyện Hướng Hóa và Ða Krông nơi có đường biên giới và cửa khẩu, thực hiện nghiêm túc các biện pháp chủ động giám sát, phòng, chống để ngăn chặn dịch cúm lợn A (H1N1) xâm nhập từ ngoài vào. Trung tâm kiểm dịch ở Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và Cửa khẩu quốc gia La Lay tăng cường công tác giám sát dịch cúm A (H1N1) từ những người qua lại biên giới, nhất là người ở vùng có dịch đến. Nếu phát hiện có trường hợp có biểu hiện sốt sẽ cách ly, đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để khám và làm các xét nghiệm liên quan. Những trường hợp khác phải nắm rõ địa chỉ nơi đến và có biện pháp giám sát, phòng, chống khi có biểu hiện mắc cúm để không lây lan ra cộng đồng. Các cơ sở y tế chuẩn bị đầy đủ thuốc men, phối hợp với Trung tâm Y tế dự phòng Quảng Trị chẩn đoán, xét nghiệm phát hiện kịp thời các trường hợp có mầm bệnh. Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe Sở Y tế Quảng Trị phối hợp các cơ quan truyền thông trên địa bàn tăng cường tuyên truyền về dịch cúm lợn và các biện pháp phòng, chống sâu rộng trong nhân dân...

Ngày 28-4,  Cục Y tế dự phòng và Môi trường (Bộ Y tế) ra thông báo số hai về tình hình dịch cúm lợn A (H1N1). Theo đó, Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện bốn biện pháp phòng, chống dịch tại cộng đồng. Người dân không nên đi đến các vùng đang có dịch. Nếu bắt buộc đi đến các khu vực này, phải áp dụng các biện pháp phòng hộ nghiêm ngặt theo hướng dẫn của cán bộ y tế nơi đến. Các hành khách nhập cảnh từ các vùng có dịch phải thông báo với các cơ quan y tế và thực hiện các biện pháp cách ly theo sự hướng dẫn của cán bộ y tế để chủ động bảo vệ sức khỏe của người dân và cộng đồng. Nội dung bốn khuyến cáo như sau: 1- Dịch có thể lây lan qua hắt hơi, ho khạc do đó nên có khẩu trang bảo vệ cá nhân; 2- Rửa tay bằng xà-phòng, vệ sinh cá nhân, súc miệng bằng nước sát khuẩn; 3- Nếu có triệu chứng ho, sốt cao, đau đầu, mệt mỏi mà đi từ vùng có dịch ở nước ngoài về phải khai báo y tế để cách ly điều trị sớm; 4- Khi có dịch cần hạn chế ngay việc đi lại, hội họp đông người.

Tổ chức Thú y thế giới (OIE) tuyên bố: virus cúm lợn A (H1N1) lưu hành ở Mexico và Mỹ đang có biểu hiện lây từ người sang người. Không có bằng chứng cho thấy virus này lây qua thực phẩm. Ðây không phải là chủng virus cúm người thể cổ điển, thường được gọi là cúm mùa vụ, hằng năm làm cho hàng triệu người mắc bệnh trên phạm vi toàn cầu mà là chủng virus mới có chứa các thành phần đặc thù của cả virus lợn, gia cầm và con người... Cho tới nay vẫn chưa phân lập được virus trên động vật. Do đó, không có cơ sở để đặt tên bệnh này là bệnh cúm lợn. Hiện nay chỉ có các kết quả nghiên cứu liên quan đến sự lưu hành virus này trên lợn ở các vùng tại các nước có bệnh mới có thể dùng làm cơ sở để đưa ra các biện pháp hạn chế thương mại đối với nhập khẩu lợn từ các nước này.

Theo tiến sĩ Bùi Quang Anh, Cục trưởng Thú y: Tên gọi về loại dịch cúm lợn A (H1N1) hiện nay chưa chính xác. Gọi là cúm lợn nhưng chưa có bằng chứng lây từ lợn sang người. Ở Việt Nam, năm 2008 xét nghiệm 80 mẫu nhưng không phát hiện ra biểu hiện bệnh cúm lợn nói chung. Ngày 27-4, Tổ chức Thú y thế giới (OIE) cảnh báo, đây là chủng virus mới, lần đầu xuất hiện ở người nhưng lại không có trên lợn. OIE cho rằng, sẽ hợp lý hơn nếu gọi bệnh này là bệnh "cúm Bắc Mỹ".