Bài 1: Công cuộc "khai sơn, phá thạch"
Vượt qua thách thức
Theo Thiếu tướng Võ Hồng Thắng, Cục trưởng Cục Kinh tế - Bộ Quốc phòng, Quân ủy T.Ư, Bộ Quốc phòng đã ra Nghị quyết 520, Chỉ thị 430, nói rõ sẽ chỉ giữ lại những DNNN trong QĐ hoạt động công ích, thực hiện nhiệm vụ QS, QP, những DN nhỏ lẻ, manh mún, kém hiệu quả phải kiên quyết tái cấu trúc.
Như nhiều DNNN khác, những thách thức trong SX, KD, quản lý tài sản, con người, đất đai… mà DNNN trong QĐ đang đối mặt là không hề đơn giản. Định hướng giải thể Công ty Việt Bắc đã có, nhưng tương lai người lao động thì sao? Ai nợ, nợ ai, trả thế nào? Đây là câu chuyện đau đầu. Phải chọn người quản lý có nghề, dũng cảm, có ý chí và hướng đi.
“Theo Đề án 25, chúng tôi phải giải thể bốn DN, đã thực hiện được hai DN là: Xi-măng Thanh Sơn và Công ty 621. Cổ phần hóa (CPH) Xăng dầu quân đội, dự kiến năm 2016 phải xong, nhưng vẫn còn những vấn đề tài chính lớn cần xử lý. Tuy nhiên, bên cạnh những tồn tại cũ, năm 2015 là năm thứ ba liên tiếp Xăng dầu quân đội có lãi. Nhưng cái mắc lớn nhất là giá trị thương hiệu, bởi hiện chưa phát hành được giá trị DN do có những giá trị dữ liệu chưa chốt được” - Thiếu tướng Võ Hồng Thắng cho biết.
“Phải tập trung nâng cao năng lực sản xuất gắn với nhiệm vụ QS, QP. Các lĩnh vực buôn bán, xây dựng, may mặc… chúng tôi đã CPH hết rồi, từ các Công ty 20, 22, 26, 32; các công ty con của Tổng Công ty (TCT) 28 và TCT Tân Cảng Sài Gòn cũng CPH xong, chỉ giữ lại công ty mẹ thôi. Tóm lại, anh nào gắn chặt với nhiệm vụ QS, QP thì giữ” - Chủ tịch Hiệp hội DNQĐ Trần Trung Tín bày tỏ quan điểm.
Đề án “Sắp xếp đổi mới và phát triển doanh nghiệp quân đội 2014-2016” đã được Thường vụ Quân ủy T.Ư thông qua và báo cáo Thủ tướng Chính phủ, đã chỉ rõ những nhiệm vụ cần phải thực hiện quyết liệt. Đó là rút gọn đầu mối công ty TNHH MTV 100% vốn nhà nước do Bộ quản lý từ 93 công ty xuống còn 75 công ty; rút các công ty TNHH MTV 100% vốn nhà nước do các DNNN trong QĐ quản lý (công ty con) từ 73 xuống còn 35. Trong hai năm 2015-2016, phải CPH 52 DN, thoái vốn nhà nước tại 12 công ty CP.
Theo đánh giá của Cục Kinh tế - Bộ Quốc phòng, bên cạnh những điểm sáng vẫn có những đơn vị hiệu quả kinh doanh thấp, tồn đọng tài chính lớn nếu hạch toán đầy đủ chi phí, trích lập dự phòng đúng quy định thì thực chất là thua lỗ như Công ty Hà Thành, Công ty Tây Bắc. Những doanh nghiệp thua lỗ lớn như: Công ty Việt Bắc, Công ty Hùng Vương, Công ty CP Xi-măng 77, Công ty CP Xi-măng X18… lỗ lũy kế từ hàng chục đến cả trăm tỷ đồng cần phải có giải pháp xử lý. Thua lỗ, mất khả năng thanh toán, buộc phải sáp nhập hoặc đứng trước nguy cơ giải thể là những hệ lụy của việc thiếu chiến lược kinh doanh, quản lý sử dụng vốn đầu tư và kiểm soát chi phí DN lỏng lẻo, thiếu cán bộ quản lý và cán bộ chuyên môn chất lượng cao, giám sát hoạt động DN chưa chặt chẽ, đầu tư ra ngoài chưa lường hết những khó khăn, phức tạp…
Hài hòa lợi ích và tầm nhìn chiến lược
Nói về hậu CPH không suôn sẻ, Thượng tá Trần Vũ Tuyên, Giám đốc Công ty CP xây dựng 565 trăn trở: “Trước CPH, công ty là đơn vị mạnh. Được chọn thí điểm CPH cuối năm 2006 cùng với Công ty 98, nhưng chỉ có chúng tôi CPH được vì đủ điều kiện, không có nợ xấu. Lúc bấy giờ kỳ vọng CPH là sẽ hiệu quả. Nhưng CPH xong, cả bộ máy đang ổn định rơi vào khủng hoảng. Người đủ năm thì nghỉ hưu. Người hơn 20 năm nhưng dưới 25 năm công tác, cho bảo lưu quân hàm chờ nghỉ. Người dưới 20 năm cho phục viên, chuyển ngành, chuyển đơn vị nếu muốn giữ quân hàm”.
Trung tâm trả lời khách hàng của Tập đoàn Viễn thông quân đội (Viettel).
“Tôi và anh Kiên đi nơi khác trong bối cảnh công ty diễn ra một làn sóng “mất cán bộ”. Người còn ở lại cũng mất động lực. Kỷ luật quân đội giảm sút, người lao động thích thì làm, chỉ ràng buộc bằng hợp đồng. Quyền Giám đốc rất to, trong khi tiếng nói của Thường vụ Đảng ủy, Ban giám đốc mờ nhạt. Thiếu quy chế giám sát, kiểm soát người đại diện vốn nhà nước trong DN CPH mà Nhà nước chiếm hơn 50% vốn, rất dễ nảy sinh lạm quyền, độc đoán” - Thượng tá Tuyên kể. Thay vì lo cho tập thể, người ta có thể lợi dụng pháp nhân Nhà nước vì lợi ích cá nhân, tuồn việc cho DN sân sau nhà mình, mặc kệ DNNN chết!” - Đại tá Mai Ngọc Kiên, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Xây dựng 565 nhận xét về cái kết buồn sau CPH.
Đại tá Phạm Hải Quang, Bí thư Đảng ủy, Phó Tổng Giám đốc TCT Đông Bắc cho biết, Đông Bắc hiện có 24 đơn vị trực thuộc, hoạt động ở: Đông bắc (Quảng Ninh, Bắc Giang, Hà Giang); Tây bắc (Điện Biên); Tây Nghệ An, Tây Nguyên, TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh... Từ đầu năm 2014, TCT đặt mục tiêu xây dựng và hoàn thiện quy chế, quy định về quản trị nội bộ, nhất là về quản trị tiền lương bảo đảm công khai, minh bạch; bổ nhiệm kiểm soát viên để tư vấn, giám sát hoạt động quản lý SX, KD... Sau 20 năm đã vươn lên đạt doanh thu năm 2015 gần 10 nghìn tỷ đồng, thu nhập đầu người bình quân đạt hơn 10,5 triệu đồng/người/tháng;… TCT Đông Bắc vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, năm 2015 xếp thứ 114 trong tốp 500 DN lớn nhất của Việt Nam.
Đứng đầu một trong những DNNN trong QĐ thực hiện CPH thành công, Đại tá Võ Cửu Long, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Xây lắp Thành An 96 (Binh đoàn 11) chia sẻ: Trước khi CPH năm 2008, Công ty là DN quốc phòng (100% vốn nhà nước), chuyên xây lắp dân dụng, công nghiệp quy mô nhỏ, lương bình quân chỉ 2,5 triệu đồng/người/tháng; nợ khó đòi khoảng 15 tỷ đồng... Có hơn 500 cán bộ, công nhân viên, trong đó có hơn 200 sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, còn lại là công nhân viên quốc phòng (CNVQP) và lao động hợp đồng. Khi chuyển vào hoạt động theo mô hình CPH, Đảng ủy, HĐQT và Ban Giám đốc Công ty đã xây dựng một “văn hóa doanh nghiệp” bằng “Chín điều biết” gồm: Biết đoàn kết nội bộ; biết tạo dựng việc làm; biết tổ chức sản xuất; biết hạch toán kinh tế, biết đối nhân xử thế; biết đầu tư phát triển; biết liên tục đổi mới; biết tuân thủ pháp luật và biết đóng góp, chia sẻ. Bên cạnh đó là “Sáu điều luôn” gồm : Luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm; luôn bảo đảm an toàn trong sản xuất; luôn bảo đảm chất lượng; luôn bảo đảm tiến độ; luôn bảo đảm hiệu quả và luôn bảo đảm cải tiến kỹ thuật. Ai đủ tuổi được giải quyết nghỉ hưu; quân nhân chưa đủ điều kiện nghỉ hưu, công ty giải quyết hợp tình, hợp lý để người lao động không hiểu lầm “cổ phần hóa là quân đội rũ tay”..., yên tâm gắn bó xây dựng công ty. CPH đã diễn ra với việc huy động vốn nhanh hơn bởi “trông giỏ bỏ thóc”, nếu dự án được triển khai tốt, người lao động sẽ sẵn sàng đầu tư, càng tạo thuận lợi cho Công ty SX, KD. Bắt đầu mô hình CPH, Công ty CP Xây lắp Thành An 96 có vốn điều lệ là 17,1 tỷ đồng, trong đó vốn nhà nước là 51% (8,7 tỷ đồng), tăng trưởng từ năm 2008 đến 2015 đạt từ 35 đến 40%. Năm 2015, giá trị sản xuất đạt 2.600 tỷ đồng, thu nhập bình quân đạt 8,7 triệu đồng/người/tháng; năm 2016, dự kiến đạt hơn 3.000 tỷ đồng, lương bình quân của người lao động đạt 9,2 triệu đồng/người/tháng;... Năm 2011, Công ty CP Xây lắp Thành An 96 và Giám đốc Công ty đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng nhì; năm 2016 được tặng Huân chương Lao động hạng nhất.
Tân Cảng Sài Gòn những năm 90 của thế kỷ trước, quân số ban đầu chỉ có 36 cán bộ, nhân viên. Trong điều kiện kinh tế thế giới và trong nước khó khăn, việc “đi tắt, đón đầu” vào lĩnh vực cảng công-ten-nơ trong khi thói quen bốc dỡ hàng rời vẫn còn phổ biến trong nước, đã đưa Tân Cảng Sài Gòn thành công. Cuộc “lột xác” đi đầu ở ba trụ cột kinh doanh gồm: Khai thác cảng, kinh doanh vận tải biển và kinh doanh logistics với phương châm: “Chất lượng dịch vụ hàng đầu hướng tới khách hàng; quản trị tiên tiến, nhân lực chuyên nghiệp, công nghệ hiện đại; kỷ luật quân đội, văn hóa doanh nghiệp, trách nhiệm với cộng đồng”, đã giúp công ty khẳng định vị trí là một trong những DNNN trong QĐ hàng đầu, chiếm gần 80% thị phần khai thác cảng biển phía nam và gần 50% thị phần cảng biển phía bắc. Cảng Cát Lái là một trong 20 cảng biển hàng đầu thế giới về khối lượng hàng hóa thông quan. Tân Cảng Sài Gòn hoạt động ở 12 tỉnh, thành phố, có quan hệ kinh tế với hơn 100 hãng tàu trên thế giới, kết nối toàn cầu, tạo việc làm cho hơn 10 nghìn lao động với tổng tài sản đạt hơn 30.000 tỷ đồng.
Năm 2015, Tân Cảng Sài Gòn đạt doanh thu 10.671 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế ước đạt 1.275 tỷ đồng. Chuẩn bị cho cạnh tranh thời gian tới, Tân Cảng Sài Gòn quan niệm phải chủ động đón thời cơ qua việc tham gia vào nhiều dự án có quy mô lớn hơn như cảng nước sâu Lạch Huyện, cảng nước sâu đầu tiên ở miền bắc liên doanh với đối tác Nhật Bản; hình thành chuỗi cung ứng dịch vụ logistics trải rộng từ bắc đến nam; phấn đấu trở thành doanh nghiệp hàng đầu cả nước về kinh tế biển; tăng khả năng thích nghi với những biến chuyển mau lẹ của thị trường thông qua huy động vốn bằng bán cổ phần, liên doanh liên kết trong và ngoài nước…
“Kinh doanh rất khó, không phải chỉ có vốn mà làm được. Phải chọn đúng, trúng ngành nghề, chủ động đón nhận và tận dụng thời cơ. Tiền vốn rất quan trọng, nhưng sự tâm huyết - “huyết vốn” và kỹ năng kinh doanh mới là khâu quyết định” - Chuẩn Đô đốc Nguyễn Đăng Nghiêm, Tổng Giám đốc TCT Tân Cảng Sài Gòn, chia sẻ.
Đánh giá về hiệu quả tái cấu trúc DNNN trong QĐ, TS Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Ngân hàng) nhận định: Tái cấu trúc DNNN trong QĐ vừa qua đã tạo thuận lợi cho DN hoạt động, tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu khá tốt so với các DNNN khác và so với mức trung bình của nền kinh tế. Tỷ lệ vốn đầu tư ra ngoài ngành có xu hướng giảm. Quân ủy T.Ư và Bộ Quốc phòng cần đẩy mạnh CPH các DNNN trong QĐ nhất là với các DNNN không cần nắm 100% vốn.
Ở một góc độ khác, Thiếu tướng Võ Hồng Thắng nhấn mạnh một động cơ đặc biệt trong tái cấu trúc DNNN trong QĐ: “Lòng tin vào doanh nghiệp quân đội không hoàn toàn là lòng tin vào DN, mà là niềm tin vào truyền thống vẻ vang của Quân đội và phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ. Nếu làm không tốt, DN sẽ mất lòng tin đó, thua ngay trên sân nhà, chưa nói cạnh tranh với nước ngoài”.
DNNN trong QĐ ra đời từ các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, các công, nông trường, nhà máy, xí nghiệp quốc phòng được thành lập do yêu cầu nhiệm vụ QS, QP. Do vậy, tái cấu trúc, nhất là CPH các DNNN trong QĐ không làm bằng mọi giá và tránh lợi ích nhóm, “đề phòng cả hai khuynh hướng nóng vội, hình thức và trì hoãn, né tránh CPH” - Thiếu tướng Trần Trung Tín, nguyên Cục trưởng Cục Kinh tế - Bộ Quốc phòng, Chủ tịch Hiệp hội DNQĐ chia sẻ.
| Sáu tháng đầu năm 2016 (tính đến 28-6-2016), cả nước đã CPH 38 DNNN và hai đơn vị sự nghiệp công lập, bằng 71% so với cùng kỳ năm 2015; đã thành lập Ban Chỉ đạo CPH của 63 DN, đang xác định giá trị DN của 77 DN, đã công bố giá trị DN của 28 DN. Cả nước có Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel), TCT Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước, TCT Lương thực miền bắc và TP Hà Nội thực hiện bán vốn nhà nước không cần nắm giữ tại DN khác với tổng giá trị thu về là 2.710,4 tỷ đồng, bằng 3,1 lần giá trị sổ sách. (Nguồn: Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN) |
(*) Xem Báo Nhân Dân từ số ra ngày 23-8-2016.
