Ô nhiễm môi trường ở Bà Rịa - Vũng Tàu

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã triển khai nhiều biện pháp bảo vệ môi trường, xây dựng Chiến lược bảo vệ môi trường của tỉnh đến năm 2020. Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm môi trường của tỉnh tại một số khu vực, lĩnh vực chưa được cải thiện đáng kể.

Sông Thị Vải đang "chết"

Ðó là tương lai gần của dòng sông, nếu ngay từ bây giờ, không có biện pháp ngăn chặn và phối hợp chặt chẽ của các địa phương Bà Rịa - Vũng Tàu, Ðồng Nai và TP Hồ Chí Minh.

Báo cáo gần đây của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết: Sông Thị Vải là sông nước mặn, ngắn, rộng và sâu, có thể coi như một vịnh hẹp ăn sâu trong đất liền, chịu ảnh hưởng của chế độ bán nhật triều rõ rệt. Lưu vực sông Thị Vải là khu vực rất hấp dẫn các nhà đầu tư do có vị trí thuận lợi, hệ thống cảng nước sâu phát triển và là cửa ngõ giao thông thủy cho vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Nguy cơ ô nhiễm môi trường nước sông Thị Vải rất cao vì đây là nơi tiếp nhận các nguồn nước thải công nghiệp, sinh hoạt, nông nghiệp, chất thải tàu thuyền và các nguồn ô nhiễm khác du nhập từ ngoài khơi vào, theo chế độ dòng chảy bán nhật triều; đồng thời là khu vực có nguy cơ cao xảy ra các sự cố về môi trường do các vụ tai nạn giao thông đường thủy gây ra. Khả năng tự làm sạch của sông Thị Vải kém là do nguồn nước ngọt bổ sung nhỏ và do hoạt động theo chế độ bán nhật triều, các chất ô nhiễm có xu hướng tích đọng trong trầm tích đáy, luẩn quẩn trong khu vực.

Qua khảo sát, đo đạc và lấy mẫu phân tích các thành phần môi trường do Bộ Tài nguyên và Môi trường gần đây cho thấy, nước sông Thị Vải đang bị ô nhiễm nghiêm trọng do các chất hữu cơ bị lắng đọng, phân hủy, gây mùi hôi và vi khuẩn.

Theo đánh giá chung, trong 77 cơ sở kiểm tra, chỉ có bảy cơ sở sản xuất thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường trong quá trình hoạt động, đã đầu tư kinh phí xử lý các nguồn chất thải đạt tiêu chuẩn môi trường Việt Nam, tích cực cải tiến công nghệ, áp dụng sản xuất sạch hơn nhằm tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. 70 cơ sở và khu công nghiệp còn lại hiện đang gây ô nhiễm môi trường hoặc vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong quá trình hoạt động, trong đó có một số cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng trên lưu vực sông Thị Vải. Rõ ràng, trách nhiệm này thuộc về các doanh nghiệp không quan tâm đầu tư hệ thống xử lý chất thải, nước thải.

Theo đề nghị của Bộ Tài nguyên và Môi trường về một số giải pháp trước mắt và lâu dài để giải quyết ô nhiễm môi trường sông Thị Vải, UBND các tỉnh Ðồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu phối hợp Bộ Tài nguyên và Môi trường xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường đối với 70 cơ sở và khu công nghiệp vừa kiểm tra đã vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường. Ðồng thời, yêu cầu các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng phải hoàn thành các công trình xử lý chất thải đạt TCVN trong quý ba năm nay; các cơ sở gây ô nhiễm hoặc vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường phải thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường và hoàn thành các công trình xử lý chất thải trong năm 2006. Lắp đặt các thiết bị đo lưu lượng và quan trắc tự động đối với các doanh nghiệp có nước thải và báo cáo định kỳ về cơ quan chức năng. Không cho phép đầu tư thêm năm loại hình công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng gồm: Chế biến tinh bột sắn, chế biến mủ cao-su, sản xuất hóa chất cơ bản, nhuộm và thuộc da. Hạn chế cấp phép các loại hình công nghiệp gồm công nghiệp xi mạ, chế biến thủy sản, sản xuất hóa chất bảo vệ thực vật, sản xuất phân bón và một số dự án có nguy cơ gây ra các sự cố tràn dầu.

Thành lập Ủy ban bảo vệ môi trường sông Thị Vải theo chế độ luân phiên. Về lâu dài, các địa phương trong lưu vực sông Thị Vải phối hợp các bộ, ngành liên quan tăng cường kiểm tra công tác bảo vệ môi trường thuộc phạm vi quản lý.

Rác nhiều, xử lý kém

Trong khi sông Thị Vải đang oằn mình vì nước thải thì tình hình ô nhiễm môi trường ở Bà Rịa - Vũng Tàu do rác thải, nước thải thuộc các lĩnh vực khác cũng đang gióng lên hồi chuông báo động khẩn thiết.

Theo tính toán của ngành môi trường, mỗi năm các hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí thải ra khoảng 6.300 tấn rác thải/năm, chủ yếu là chất thải nguy hại. Trước năm 2001, chất thải dầu khí được vận chuyển vào bờ và lưu giữ tại bãi chứa chất thải Núi Dinh, nhưng do bãi chứa bị quá tải và đã xuất hiện tình trạng rò rỉ chất thải ra môi trường bên ngoài, ảnh hưởng đến chất lượng nước ngầm trong khu vực. Vì vậy, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã chính thức có quyết định đóng cửa bãi chứa chất thải này. Kể từ đó, chất thải dầu khí được xử lý tại Công ty TNHH Sông Xanh, công suất xử lý khoảng ba nghìn tấn/năm. Tuy nhiên do vốn đầu tư thấp nên hiệu quả xử lý không cao, chỉ xử lý được một phần chất thải dầu khí. Phần còn lại chưa có khả năng xử lý, được lưu giữ tạm thời tại những nơi không bảo đảm các yêu cầu về môi trường. UBND tỉnh nhiều lần yêu cầu Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro (VSP) phải có biện pháp xử lý.

Ðến tháng 12-2004, VSP đã tổ chức hội đồng xét thầu dự án đầu tư nhà máy xử lý chất thải dầu khí Tân Thành, nhưng từ đó đến nay, nhà máy này vẫn chưa được đầu tư. Ðây không phải là lần đầu tiên VSP "vô tư" trong công tác xử lý chất thải. Gần đây nhất, vào tháng 4-2006 đã xảy ra sự cố vỡ đường ống, làm tràn dầu tại mỏ Bạch Hổ. Sau khi sự cố xảy ra, VSP đã không báo cáo chính quyền địa phương, tự tổ chức ứng cứu và khắc phục sự cố mà không có sự giám sát của cơ quan chức năng. Sau khi bị phát hiện, mới báo cáo với UBND tỉnh. Cũng may sự cố không gây ảnh hưởng lớn về môi trường và đã được khắc phục kịp thời.

Riêng về rác thải sinh hoạt, tổng khối lượng rác thải đô thị phát sinh hằng ngày trên địa bàn toàn tỉnh khoảng 720 tấn/ngày, khối lượng thu gom được hằng ngày 533 tấn và không thu gom khoảng 187 tấn. Việc xử lý rác thải sinh hoạt chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp và xử lý bằng công nghệ sinh học, kết hợp sản xuất phân vi sinh nhưng cả hai phương pháp này đều không có khả năng xử lý toàn bộ rác thải phát sinh hằng ngày và không bảo đảm về vệ sinh môi trường. Ðáng lo ngại là rác thải nguy hại và rác thải y tế chưa được phân loại và tổ chức xử lý riêng, phổ biến xử lý chung với chất thải đô thị.

Một vấn đề đang làm đau đầu các cơ quan chức năng tỉnh và dường như chưa có lối ra, đó là việc xử lý chất thải, nước thải của các cơ sở chế biến hải sản, nhất là ở một số khu vực của Vũng Tàu, Bình Châu (Xuyên Mộc), Phước Hưng (Long Ðiền) và Tân Hải (Tân Thành) tác động xấu đến môi trường, làm ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động du lịch và nuôi trồng thủy sản, sức khỏe người dân và cảnh quan đô thị.

Giải pháp nào để khắc phục

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đang tích cực triển khai nhiều biện pháp để ngăn chặn ô nhiễm và bảo vệ môi trường. Nhưng nhiều vấn đề vẫn "lực bất tòng tâm", do các nhà máy xử lý chất thải chưa đồng bộ, thiết bị lạc hậu, công suất xử lý không đạt so với công suất thiết kế, dẫn đến tình trạng ứ đọng rác, gây ô nhiễm, không có khả năng giải quyết. Các bãi rác chôn lấp không được đầu tư theo quy trình hợp vệ sinh, quá trình vận hành không có các biện pháp hạn chế ô nhiễm, dẫn đến tình trạng phổ biến tại các bãi chôn lấp rác là ô nhiễm môi trường nước và không khí.

Bãi rác Phước Cơ sau 10 năm hoạt động đã phải đóng cửa vì gây ô nhiễm nghiêm trọng; bãi rác Phước Thuận (Xuyên Mộc) có diện tích 0,5 ha, hoạt động gần khu vực được quy hoạch nuôi trồng thủy sản từ năm 2003, nên chỉ hoạt động tạm thời, chờ các bãi chôn lấp rác hợp vệ sinh được xây dựng tại Láng Tiên, Bưng Riềng, nhưng các bãi rác này do thiếu vốn nên đã tạm ngưng xây dựng. Các bãi rác Núi Ðất, Ðá Bạc, Châu Pha thì đã đóng cửa vì quá tải. Nhà máy xử lý phế thải Bà Rịa sau 10 năm hoạt động cũng phải đóng cửa do xuống cấp trầm trọng, công nghệ thiếu đồng bộ, Nhà máy rác Tân Thành thì hoạt động được 50% công suất, dù mới đưa vào hoạt động và cũng gây ô nhiễm nghiêm trọng. Các nhà máy xử lý rác và các bãi rác theo quy hoạch của tỉnh thì đang trong quá trình xây dựng. Trong khi đó, ngân sách chi cho sự nghiệp bảo vệ môi trường của tỉnh cũng gặp nhiều khó khăn. Các kế hoạch kiểm soát ô nhiễm môi trường trên địa bàn tỉnh, kế hoạch bảo vệ môi trường sông Thị Vải, kế hoạch triển khai chiến lược bảo vệ môi trường và các chương trình ưu tiên về bảo vệ môi trường của tỉnh trong năm 2006 cũng không đủ kinh phí thực hiện.