Nhà thơ Cù Thâm - Nguyễn Minh Cầm quê ở Bùi Xá, Đức Thọ (Hà Tĩnh), sinh ra trong một gia đình có bốn người con thì có hai người theo nghiệp văn chương. Đó là ông và người anh trai là Đại tá, nhà văn Xuân Thiều nổi tiếng. Tuy nhiên, Cù Thâm cũng không kém phần tiếng tăm trên văn đàn thơ một thời với những bài thơ ngụ ngôn, một thể loại văn học gần như đã phần nào mai một.
Mang tâm hồn lãng mạn và sự lãng tử của tuổi thanh niên, sau khi tốt nghiệp đại học ở Hà Nội, Nguyễn Minh Cầm tình nguyện đến với vùng rừng núi Sơn La và công tác ở phòng Quy hoạch Đô thị thuộc Sở Xây dựng Sơn La. Ôm mộng thơ phú, ngoài những giờ làm việc nơi miền sơn cước, người ta thường thấy Minh Cầm lúi húi sáng tác thơ ca. Nhưng khác với anh mình, ông chỉ làm thơ và làm rất nhiều thơ, nhất là thơ ngụ ngôn và ký bút danh Cù Thâm. Có thể đây thuần túy chỉ là một cách ký thác những cảm xúc, những suy nghĩ về sự đời, về thế thái nhân tình của một người hóm hỉnh, giàu nghĩ ngợi, một người yêu thơ ca, nhưng cũng có thể ông đeo đuổi, sáng tác theo dòng văn học này, như một cách gìn giữ thể loại văn học có tính giáo dục cao nhưng đang dần bị lãng quên.
Nhiều bài thơ của ông đã được in báo, được bạn đọc tâm đắc, tấm tắc khen hay, song đáng tiếc là còn nhiều bài khác đã thất lạc gần hết sau trận lũ, nay chỉ còn sót lại tập bản thảo 15 bài thơ ngụ ngôn do ông viết tay chép gửi một người bạn gái là sinh viên Khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm Hà Nội I. Những câu thơ của ông là sự suy ngẫm và xót xa, đồng thời cũng là sự răn dạy cho đời, như những câu thơ sau về môi trường sinh thái đang bị tàn phá: Rừng nay chừng đã lụi tàn/Nhạc mưa lỡ nhịp, suối đàn còn đâu?/ Tháng ba mây vắng, trời cao/Lửa nung rừng cháy một màu hồng hoang/Suối khe nằm thở khô khan/Bụi đường xe quấn khăn tang trắng đầu/Mưa về, núi lở rừng dâu/Phù sa lót biển ghi màu tang thương... Và ông kêu gọi: Ai ơi, trả lại cho rừng/Tán xanh bát ngát, chim mừng hót ca/Mạch ngầm chảy bốn mùa hoa/Gầu thăm, giếng gửi đầy quà nước trong…
Tôi đã từng gặp những người con của nhà văn Xuân Thiều như Nguyễn Thiều Quang, Nguyễn Thiều Nam và con của nhà thơ Cù Thâm là Nguyễn Quỳnh Lâm, Nguyễn Quỳnh Vân. Họ đều là những doanh nhân thành đạt, chứ không theo đường văn chương như cha và chú. Nói về nhà thơ Cù Thâm- Nguyễn Minh Cầm, Nguyễn Thiều Quang cho biết: “Với sự nghiệp văn chương, cha tôi và chú tôi mỗi người theo đuổi mỗi dòng, nhưng ai cũng say mê và có những thành công đáng tự hào của mình”.
Nhà thơ Cù Thâm - Nguyễn Minh Cầm ra đi khi còn dang dở nhiều ý tưởng và khát vọng văn chương, nhưng chỉ với 15 bài thơ ngụ ngôn đặc sắc để lại sau trận lũ quét kinh hoàng, ông đã kịp có một dấu ấn riêng ở dòng thơ ngụ ngôn đương đại. Tạp chí Nhà văn Việt Nam đã từng giới thiệu: Trong số thơ ngụ ngôn của nhà thơ Cù Thâm để lại, nhức nhối và nổi trội là những bài khẩn thiết cảnh báo về thảm họa môi sinh, môi trường. Đọc ngụ ngôn môi trường của Cù Thâm, có gì đó thật nghiệt ngã! Như một tiên cảm chẳng lành về số phận của chính ông. Như “một lời là một vận vào…” với riêng nhà thơ tài năng này…
