Nguy hiểm "nghề" bắt rắn

Hành trình bắt rắn

Hẹn mãi, cuối cùng tôi cũng được một người quen cho đi theo bắt rắn. Sáng, cầm cây sào dài ba mét (trên đầu sào uốn cái móc sắt), đến quán cà-phê, ngồi "cà kê dê ngỗng" hơn một tiếng đồng hồ. Nắng lên, Hai Nghĩa, tay bắt kỳ cựu ở xã Xuân Quang 2 (Ðồng Xuân, Phú Yên) bảo: "Thôi lên đường được rồi". Chúng tôi lội qua nhiều con suối, dán mắt nhìn trong lùm cây, bụi tre tìm... nhưng không thấy con rắn nào.

Ngồi xuống mô đất bập điếu thuốc lá, Nghĩa bày kinh nghiệm: "Muốn bắt rắn phải "canh" thời tiết. Mùa mưa, sau hai đến ba ngày liền mưa dầm, khi trời bắt đầu nắng lại đi bắt rắn nhất định... trúng". Tùy theo mùa mà biết cách tìm rắn khác nhau, mùa mưa khi dứt mưa trời hửng nắng, chú ý nhìn lên đọt cây vì rắn nằm trên đó phơi da. Còn mùa nắng lùng sục trong các gốc cây, hang đá, bụi rậm, rắn đi ăn mồi hoặc trú ẩn trong hang.

Lên đến tận Thác Dài (xã Xuân Quang 1, huyện Ðồng Xuân, Phú Yên), chui qua nhiều khe suối, dẫm bừa lên đám gai thò đầu vào chỗ bụi cây tối om, trừng mắt nhìn vẫn không thấy con rắn nào. Quay qua Hố Ếch, Nghĩa thấy con rắn nằm phơi da trên lùm gai mắt mèo. Ra hiệu cho tôi đi nhẹ, đưa từ từ cây sào lên, lập tức Nghĩa giật mạnh, con rắn rơi xuống đất cái bịch. Nó dựng cổ lên phùng mang trợn mắt nhìn Nghĩa rồi lập tức phóng vút đi. Nghĩa thả cây sào lao tới chụp giữa thân, con rắn quay đầu lại cắn, phập. Nhanh như cắt tay trái của Nghĩa bóp được đầu con rắn. Anh cười: "Loại này cho nó cắn chả lo gì". Ði cả ngày hôm đó bắt được một con rắn lãi 0,5 kg. Nghĩa xuýt xoa: "Bữa nay "lại" ngày công lao động".

Loại rắn lãi, rắn rồng những tay bắt rắn chuyên nghiệp nhìn qua biết liền. Còn rắn hổ trâu, hổ chúa khó phân biệt vì mầu da giống nhau từ đầu đến đuôi, đen mốc, rủi chụp (bắt) nhầm là dễ... theo ông theo bà. Chỉ có những người đi bắt rắn lâu năm, thật tinh mắt mới phân biệt được. Hổ chúa dưới ức (cổ) mầu vàng, bụng đen còn hổ trâu từ bụng tới cổ mầu trắng nhạt. Ở khu vực rừng Ðồng Xuân, Sơn Hòa, rắn hổ chúa có tới ba loại: hổ chúa bông, hổ chúa đen, hổ chúa mốc. Loại rắn hổ chúa đen dưới ức có ba lằn đen ngang. Hổ chúa mốc thì mầu da mốc xì. Hổ chúa bông giống hổ trâu nhất. Như Nghĩa đã từng bắt rắn "chuyên nghiệp", nhìn cũng không tài nào phân biệt. Nghĩa kể, có lần anh đuổi bắt một con rắn chạy qua con suối, gần đến bụi tre sợ rắn chui vào, mất, tôi chụp đại, lập tức vặn ngược cái bụng lên thấy mầu trắng biết là hổ trâu, dùng tay bắt gọn.

Theo lời Nghĩa, rắn hổ phì (hổ mang) có hai loại, loại hai kiền, dưới cổ có hai gạch ngang. Loại ba kiền, dưới cổ ba gạch dọc mầu vàng như nghệ. Rắn rồng có tới năm loại: rắn rồng mốc có hai gạch bên hong giáp xuống đuôi, đầu trắng, bụng trơn; rắn rồng vàng, ba bên hong, đầu vàng, bụng trắng; rắn rồng núi, đầu vàng, đuôi đỏ; rắn rồng đen, giống như hổ chúa đen, mình tròn, đầu hổ chúa.

Sinh nghề tử nghiệp

Theo những người giàu kinh nghiệm, bắt rắn bò trong rừng hay lùm cây thì chụp (nắm) được đuôi đừng ghì chặt mà phải nương tay để rắn từ từ bò tới. Còn giữ chặt một chỗ thì con nào cũng quay đầu lại cắn tự vệ. Gặp rắn hổ chúa phải dùng cây có nạng chống cái đầu xuống đất. Người đi bắt rắn thường dùng cái mũ trên đầu làm cái bao tay mới dám bóp cái đầu bỏ vào bao. Ðối với rắn hổ chúa chỉ cần xước nhẹ cái răng đã đủ chết, khỏi cần rắn cắn. Biết là độc vậy mà nhiều người ham tiền lao vào dẫn đến hậu quả khó lường.

Nói về tai nạn nghề nghiệp chỉ tính riêng xã Xuân Phước và Xuân Quang 3 trong hai năm 2005 đến 2006 đã có ba người bị rắn độc cắn. Năm 2005, chị Tạ Thị Hương (32 tuổi) ở thôn Phú Xuân B bắt được con rắn hổ chúa ba kg bỏ vào bao buộc miệng vậy mà rắn hổ chúa cắt lủng bao trúng tay, chị chết giữa đường khi đưa đến phòng khám đa khoa khu vực Xuân Phước cấp cứu, bỏ lại ba đứa con nhỏ.

Anh Huỳnh Văn Tâm (28 tuổi, chưa vợ) ở thôn Thạnh Ðức, xã Xuân Quang 3 đào hang bắt rắn, sơ ý bị rắn hổ phù cắn đưa đi bệnh viện, phải cưa chân bên phải sát háng, xuất viện về nhà bệnh khùng điên từ đó đến giờ. Còn một người nữa cũng ở xã Xuân Quang 3, bắt rắn hổ phù bỏ vào ống quần gút chặt hai đầu chở đi bán, anh ngồi ở sau cầm. Rắn cắn lủng lớp vải vào tay, người nhà vội chở thẳng tới bệnh viện, bàn tay còn quẹo đến bây giờ. Ðã nói đi bắt rắn thì không tài nào không bị rắn cắn. Ông Chín Bình, người cùng quê với tôi bị rắn cắn nhiều lần bàn tay đầy sẹo.

Nỗi buồn mùa màng

Hiện nay, một kg hổ chúa giá 780 nghìn đồng/kg, dưới tám lạng (0,8kg) mua theo giá hổ trâu 260 nghìn đồng/kg, còn rắn lãi 80 nghìn đồng/kg. "Bữa nay khó có con rắn hổ trâu cỡ một kg, mấy năm trước người ta bắt ăn hết rồi. Nay đi bắt rắn họa hoằn lắm mới có con rắn lãi cỡ bảy đến tám lạng, có lúc đi cả ngày rã cặp chân mà về tay không"- Anh Sơn quê ở Sơn Ðịnh, Sơn Hòa nói vậy. "Mùa mưa rảnh, đi bắt rắn kiếm mấy đồng xài đỡ, may ra tóm được con hổ trâu "ấm túi" mua quần áo cho con. Hổm rày đi về không, miết", anh Phụng ở Xuân Quang 2 bày tỏ.

Theo báo cáo của Hạt kiểm lâm Ðồng Xuân, năm 2006, lực lượng chức năng bắt giữ 65 kg động vật hoang dã, trong đó rắn chiếm số lượng lớn. Mấy năm nay do việc bắt rắn bán bừa bãi vậy thì rắn nào còn. Hơn hai năm nay ở địa bàn Ðồng Xuân, Sơn Hòa nạn chuột cắn phá hoa màu nhất là mía, nhiều người đổ công sức tiền của đầu tư trồng mía bị chuột cắn phá đến mùa thu hoạch trắng tay, như anh Nguyễn Thanh Tùng ở Long Hà (Lai Hai, Ðồng Xuân) làm rẫy ở Sơn Ðịnh (Sơn Hòa), năm 2004, 2005 đầu tư trồng hai héc-ta mía, bị chuột cắn gãy, tiện gốc toàn bộ đành phủi tay không về. "Nhử thuốc thì chuột không ăn thuốc", anh Tùng than thở. Mấy năm giờ dọc theo khu vực Suối Mây, xã Xuân Phước đám nào mía ngả coi như chuột cắn vụn, héo đọt. Ðến mùa thu hoạch, vạch lá lượm mót từng khúc. Nghề bắt rắn, không mang lại giàu có gì, lại  làm mất cân bằng hệ sinh thái. Chỉ vì một chút lời nhỏ nhoi mà làm thiên nhiên cạn kiệt những loài động vật có ích cho mùa màng.