Màu thời gian
Sớm nay tiếng chim thanh
Trong vườn xanh
Dìu vương hương ấm thoảng xuân tình
Ngàn xưa không lạnh nữa, Tần phi
Ta lặng dâng nàng
Trời mây phảng phất nhuốm thời gian
Màu thời gian không xanh
Màu thời gian tím ngát
Hương thời gian không nồng
Hương thời gian thanh thanh
Tóc mây một món chiếc dao vàng
Nghìn trùng e lệ phụng quân vương
Trăm năm tình cũ lìa không hận
Thà nép mày hoa thiếp phụ chàng
Duyên trăm năm dứt đoạn
Tình một thủa còn vương
Hương thời gian thanh thanh
Màu thời gian tím ngát
1939
(Trích theo Thi nhân Việt Nam)
ĐOÀN PHÚ TỨ
Màu thời gian không xanh
Màu thời gian tím ngát...
Khẳng định màu thời gian không xanh mà là màu tím ngát, là sự khước từ cái nhìn thanh cao, mơ mộng để nhìn bằng con mắt cụ thể trần thực hơn?
Còn nói về hương thời gian thì: Hương thời gian không nồng/Hương thời gian thanh thanh... lại ngược lại, xác định một giác quan không trần thực, đúng hơn không trần tục với những nồng nàn, nồng nã mà siêu thoát, thanh tao...
Trong trạng tính khác nhau của cảm nhận thị giác và khứu giác như vậy là do, hồn thơ mang một vận động nhịp thời gian sống mới mẻ, đã hoàn toàn khác. Một nhịp thời gian mà hương vị, sắc màu hoá tượng trưng cho tình yêu, niềm hy vọng.
Ý niệm thơ mượn tình cảnh người phi Tần và bậc quân vương là cách mượn phận cảnh mang tính biểu cảm về một hệ thống xã hội sắp tàn phai, để nói về một đời sống mới, tình yêu mới đang xuất hiện: Sớm nay tiếng chim thanh/ Trong vườn xanh / Dìu hương vương ấm thoảng xuân tình ...
Cái “sớm nay” này đã trở nên ý vị đẹp đẽ hơn khi nó trải qua một quãng thời gian: ngàn xưa không lạnh nữa... Có như vậy mới bộc lộ tình cảm, tâm lý tự tại trước mình, vương vấn và cảm thông trước người: tóc mây một món chiếc dao vàng, và, trăm năm tình cũ lìa không hận...
Màu thời gian - Một bài thơ trang trọng, đài các. Sự trang trọng, đài các sinh ra từ một tâm hồn an nhiên, phi thực tại.
Do vậy, tuy tình thơ nói về sự chuyển đổi mới - cũ, nhưng cái “cũ” thì vẫn trời mây phảng phất nhuốm thời gian, cõi ngàn năm dường vẫn phảng phất đâu đó; quá khứ với thực tại đã phân ngăn, khác nhau mà không hề chia lìa đứt đoạn với nhau. Ấy là cách vận nhịp thời gian vừa ngoại hình vật lý, vừa nội tại tâm lý. Và cả hai dạng thức vận nhịp này được dung thông với nhau, thực tế, như không có thời gian.
Nói duyên trăm năm đứt đoạn - sự đổi thay chỉ là đổi thay về hoàn cảnh, tâm lý, còn trong cõi tinh thần thì vẫn: Tình một thủa còn vương và hương vị, sắc màu của thời gian vẫn trong xanh, thanh sáng niềm chung thủy, viên thành.
