Liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng thiếu chặt chẽ và nhiều bất cập

Đau đầu tình trạng tranh mua, tranh bán, bẻ cọc...

Ngày 11/9, tại thành phố Buôn Ma Thuột, Báo Nông nghiệp Việt Nam - đơn vị Thường trực Tổ Điều hành Diễn đàn Kết nối nông sản 970 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Cục Bảo vệ Thực vật, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Hiệp hội sầu riêng tỉnh Đắk Lắk tổ chức Diễn đàn “Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng 2023 và giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng sầu riêng Việt Nam”.

Diễn đàn có sự tham dự và chủ trì của Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan tại đầu cầu Hà Nội.

Các đại biểu dự diễn đàn.

Diễn đàn diễn ra đúng vào thời điểm bắt đầu bước vào thu hoạch chính vụ sầu riêng ở Tây Nguyên, nên ngoài điểm cầu chính trực tiếp tại thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk với gần 300 đại biểu tham dự, Diễn đàn còn kết nối hơn 1.000 điểm cầu trực tuyến là các sở, ban, ngành thuộc các tỉnh, thành có vùng trồng sầu riêng, đông đảo các chủ nhà vườn, hợp tác xã, doanh nghiệp, hiệp hội, ngân hàng, nhà nhập khẩu tham gia phát triển chuỗi ngành hàng sầu riêng Việt Nam.

Ngành hàng sầu riêng của Việt Nam đã và đang trở thành một ngành hàng giữ vai trò đặc biệt quan trọng của Việt Nam nói chung và ngành Nông nghiệp-Phát triển nông thôn các địa phương trồng sầu riêng nói riêng.

Đặc biệt, trong 2 năm qua, giá sầu riêng đã tăng cao khi Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật xuất khẩu chính ngạch sầu riêng vào Trung Quốc được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc, đã tạo ra cơ hội và động lực mạnh mẽ phát triển ngành hàng sầu riêng, làm gia tăng đáng kể thu nhập, lợi nhuận cho người nông dân, doanh nghiệp trong chuỗi ngành hàng. Dự kiến năm 2023 kim ngạch xuất khẩu sầu riêng cả nước sẽ đạt khoảng 2 tỷ USD.

Tuy nhiên, hiện tượng tranh mua, tranh bán, loạn giá, bẻ cọc, bỏ hợp đồng, phá vỡ chuỗi liên kết đang diễn ra ở các vùng trồng sầu riêng trong cả nước, đặc biệt là khu vực Tây Nguyên, dẫn đến vi phạm các quy định của Nhà nước về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn…

Ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam phát biểu tại diễn đàn.

Ông Nguyễn Ngọc Thạch, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam cho biết, sầu riêng đã thực sự trở thành niềm vui chung khi 7 tháng đầu năm 2023, “vua các loại trái cây” đang mang về cho đất nước hơn 1 tỷ USD và dự báo có thể đạt trên 2 tỷ USD trong năm nay.

Tuy nhiên, ngành hàng này đã rơi vào “cái bẫy” mà Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã cảnh báo 1 năm trước, đó là: “Khi giá cả lên, một bộ phận người nông dân sẽ tăng sản lượng bằng mọi cách, lạm dụng các chất kích thích tăng trưởng, tự phát mở rộng vùng trồng...”.

Do đó, Diễn đàn hôm nay là lúc các cơ quan cơ quan quản lý Nhà nước, địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội, nhà vườn, các hợp tác xã, thương lái cùng ngồi với nhau, thẳng thắn nhìn vào những hạn chế, tồn tại của ngành hàng sầu riêng. Từ đó, cùng hành động, ngăn chặn các hành vi vi phạm quy định, pháp luật, hành vi sản xuất, liên kết, thương mại, xuất khẩu không trong sáng, để bảo vệ thương hiệu và ngành hàng sầu riêng Việt Nam.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Hoài Dương cho rằng, trái sầu riêng muốn đi xa, tạo thị trường bền vững, mọi chủ thể trong chuỗi giá trị cần phải chung sức, chung lòng, hợp tác gắn bó để cùng đi lên.

Cùng chung quan điểm cần “đi cùng nhau”, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Hoài Dương cho rằng, trái sầu riêng muốn đi xa, tạo thị trường bền vững, mọi chủ thể trong chuỗi giá trị cần phải chung sức, chung lòng, hợp tác gắn bó để cùng đi lên.

Nông dân, doanh nghiệp, địa phương có vùng trồng và cơ quan quản lý Nhà nước, nhà khoa học cần liên kết trong tổng thể không gian phát triển ngành hàng.

Ông Vũ Đức Côn, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk cho biết, tính đến tháng 6/2023, tỉnh Đắk Lắk có khoảng 28.625,2ha sầu riêng, tăng 6.167,2ha so với năm 2022, với sản lượng ước đạt 190.000 tấn. Trong đó, sản lượng trên diện tích được cấp mã vùng trồng khoảng 47.300 tấn, chiếm 25%.

Ông Vũ Đức Côn, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk báo cáo về tình hình sản xuất sầu riêng của tỉnh Đắk Lắk.

Theo ông Côn, việc mua bán sầu riêng giữa người dân và doanh nghiệp, hợp tác xã theo 3 hình thức.

Thứ nhất, một số doanh nghiệp đặt cọc mua sầu riêng với người dân cách thời điểm thu hoạch 2 đến 3 tháng bằng ký hợp đồng mua bán theo quy cách và hợp đồng bán xô. Số tiền đặt cọc khoảng 30% giá trị theo sản lượng ước tại vườn.

Thứ hai, sau khi được phê duyệt mã số vùng trồng, một số hộ trong vùng trồng đã tự chốt giá với các doanh nghiệp khác ngay tại thời điểm cây sầu riêng bắt đầu ra hoa.

Thứ ba, một số đối tượng môi giới vào tận vườn người dân chốt giá rất cao, từ 80.000 - 90.000 đồng/kg, mục đích gây nhiễu loạn thị trường.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thái Thanh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Ban Mê Green Farm cho rằng: Một trong những khó khăn lớn là của ngành hàng sầu riêng là liên kết sản xuất nông nghiệp và tiêu thụ sản phẩm còn thiếu bền vững.

“Ngành hàng sầu riêng chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các hợp tác xã-nông dân và doanh nghiệp. Các liên kết giữa doanh nghiệp và nông hộ sẵn sàng bị bẻ gãy khi giá lên cao, gây mất ổn định ngành hàng và chất lượng sản phẩm tiêu thụ, xuất khẩu. Các hợp tác xã chưa thực sự phát huy được vai trò, giá trị của mình tại vùng liên kết”, bà Thanh phản ánh.

Ông Trần Đình Trọng, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp và dịch vụ Công Bằng Ea Tu, thành phố Buôn Ma Thuột cho biết, do nguồn lợi từ việc xuất khẩu sầu riêng mang lại rất lớn, nên thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp từ các nơi đến Đắk Lắk thuê cơ sở nhà xưởng thu mua sầu riêng xuất khẩu tăng đột biến, làm tăng nguy cơ vi phạm về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói…

Vì vậy, đề nghị các cơ quan chức năng quản lý chặt chặt mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói. Để việc liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng bền vững, các doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng cần phối hợp với các Hợp tác xã từ khâu chọn giống, chăm sóc đến thu mua, bao tiêu sản phẩm.

Có như vậy mới ngăn chặn được tình trạng tranh mua, tranh bán, đặc biệt là tình trạng đặt cọc thu mua vườn sầu riêng rồi bán lại cho các doanh nghiệp lớn hơn để hưởng chênh lệch, làm náo loạn thị trường, dẫn đến tranh chấp, ẩu đả, gây thiệt hại cho người nông dân.

Các đại biểu thảo luận tại diễn đàn.

Bên cạnh đó, diễn đàn cũng nhận được nhiều ý kiến, chia sẻ về bất cập, khó khăn, vướng mắc, thách thức trong tổ chức sản xuất, chế biến, thương mại, xuất khẩu ngành hàng sầu riêng Việt Nam từ các hợp tác xã, chủ nhà vườn, doanh nghiệp…

Tin liên quan

Đổi mới tư duy sản xuất và tiêu thụ trái cây để khai phá tiềm năng

Thắt chặt liên kết để phát triển ngành hàng sầu riêng

Phát biểu tại diễn đàn, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan thẳng thắn nhìn nhận những tồn tại, bức xúc của ngành nông nghiệp nói chung và sầu riêng nói riêng.

Bộ trưởng cho hay, khi vừa ký nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc, tôi đã hình dung được câu chuyện sau đó, lường trước được những khó khăn. Và câu chuyện sầu riêng, chanh dây… hiện cũng đang vào giai đoạn khó khăn. Trước đây, có nhiều ngành hàng tiềm năng, ban đầu doanh nghiệp, người dân rất hào hứng phát triển, nhưng sau đó lại rơi vào bi kịch vì chúng ta nghĩ về thời cơ nhiều hơn là nhận diện khó khăn, thách thức.

Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan phát biểu tại diễn đàn.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn thể hiện qua “hợp tác-liên kết-thị trường”. Do đó, phải tổ chức lại cấu trúc ngành hàng bền vững, trong đó phải có sự hiện diện của cả sản xuất và tiêu thụ. Việc tổ chức lại sản xuất không đơn thuần chỉ là cải tiến kỹ thuật gieo trồng mà là tạo ra không gian để nông dân, doanh nghiệp ngồi lại với nhau.

Muốn ngành hàng phát triển hiệu quả phải bắt đầu từ sản xuất, nghĩa là doanh nghiệp đến với người dân ngay từ khi xuống giống để hướng dẫn, tạo niềm tin. Còn nếu liên kết từ khâu tiêu thụ thì lại rơi vào mối quan hệ thuận mua vừa bán.

“Các doanh nghiệp cần thấm nhuần tư tưởng kinh doanh, buôn bán sầu riêng không chỉ vì lợi nhuận mà còn là trách nhiệm với nền nông nghiệp quốc gia; bán một trái sầu riêng ra nước ngoài còn mang cả hình ảnh quốc gia. Vì vậy, cần chuyển từ quan hệ thuận mua vừa bán sang quan hệ hợp tác”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết, các quốc gia càng ngày càng siết chặt việc truy xuất nguồn gốc, vệ sinh an toàn vệ sinh thực phẩm… đối với các sản phẩm nông nghiệp nói chung, ngành hàng sầu riêng nói riêng. Trong khi đó, mã số vùng trồng mới dừng ở việc khuyến khích mà chưa bắt buộc.

Vì vậy, tiến tới đây sẽ là yêu cầu bắt buộc, tất cả phải đi vào tiêu chuẩn, quy chuẩn, không còn tình trạng tự phát. Thông qua diễn đàn này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn mong muốn ngày càng có sự liên kết chặt giữa cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp với hợp tác xã, các hiệp hội, vựa thu mua, nhà vườn để phát triển bền vững ngành sầu riêng của Việt Nam.

Đại diện các Cục, Vụ, Trung tâm thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trả lời các câu hỏi, thắc mắc của những người trồng sầu riêng, cơ sở thu mua, chế biến và doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng.

Tại diễn đàn, đại diện các Cục, Vụ, Trung tâm thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trả lời các câu hỏi, thắc mắc của những người trồng sầu riêng, cơ sở thu mua, chế biến và doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng.

Đồng thời, phổ biến rộng rãi các quy định về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn kỹ thuật sản phẩm, các quy định về hợp đồng kinh tế, thương mại nông sản, liên kết sản xuất và các quy định về việc xử phạt hành chính đối với các hành vi vi phạm sẽ được ban hành trong Nghị định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ trình Chính phủ ban hành tới đây.

Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm và có những hành động cụ thể, quyết liệt để bảo vệ, phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng đến đông đảo quần chúng nhân dân, các cấp chính quyền, hệ thống chính trị, hợp tác xã, doanh nghiệp và bà con nông dân trồng sầu riêng.