Trong đó, một số công trình thiền viện đã trở thành dấu ấn kiến trúc bởi quy mô và nét đặc sắc của văn hóa truyền thống, hòa quyện thiên nhiên với con người; tiêu biểu là các Thiền viện Trúc Lâm: Yên Tử, Tây Thiên, Ðà Lạt. Ðây không chỉ là các điểm du lịch tâm linh mà còn là nơi thu hút đông du khách trong nước và ngoài nước bởi vẻ đẹp của sự hòa quyện thiên nhiên và kiến trúc.
Thiền viện Trúc LâmYên Tử
Tọa lạc trên nền cũ của chùa Lân hay còn gọi chùa Long Ðộng, ngay dưới chân non thiêng Yên Tử, nơi phát tích của dòng thiền Trúc Lâm và trên đường vào khu danh thắng- di tích nổi tiếng của vùng đất đông bắc Quảng Ninh, là Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử thuộc xã Thượng Yên Công, thị xã Uông Bí, cách đường 18 khoảng mười km. Thiền viện được Hòa thượng Thích Thanh Từ cho khởi công xây dựng lại và tổ chức lễ khánh thành cuối năm 2002.
Theo lưu truyền thì nơi đây chính là địa điểm trước kia Trúc Lâm đệ nhất Tổ Trần Nhân Tông làm nơi nghỉ chân trước khi lên Yên Tử tu hành trong tám năm. Sau này Ðức Tổ cho mở mang, xây dựng thêm làm nơi giảng kinh, truyền đạo. Khi thiết kế và xây dựng thiền viện, những kiến trúc sư đã cố gắng tận dụng ưu thế tự nhiên của rừng cây và cảnh quan thiên nhiên chung quanh. Cổng thiền viện có đề tám chữ lớn "Danh Sơn Yên Tử, Thiền Phái Trúc Lâm" và phía cuối đường dốc cao là một công trình thiền viện quy mô lớn, lẩn khuất, thấp thoáng trong mầu xanh cây lá là các kiến trúc mang đậm phong cách cổ truyền. Qua cổng tam quan là hai lầu chuông trống hai bên. Phật đường đơn giản, thoáng đãng, trang nghiêm. Các hoành phi và câu đối đều bằng chữ quốc ngữ. Nhà khách với dãy bình nước lọc lớn đặt theo lối đi phục vụ du khách thập phương. Nội viện sau Phật đường cách biệt, tĩnh lặng cho tăng ni và các Phật tử tu học và tìm hiểu về thiền học. Vườn hoa, cây cảnh, mộ tháp hài hòa. Ðiều đặc sắc là trước sân thiền viện có đặt một quả cầu Như ý báo ơn Phật bằng đá hoa cương đỏ (ru-bi), đường kính 1.590 mm, trọng lượng 6,5 tấn, được lấy tại mỏ đá An Nhơn (Quy Nhơn) do các Phật tử cung tiến. Quả cầu nặng bốn tấn được đặt trên một bệ đá gra-nít, chung quanh trang trí cánh hoa bao bọc tượng trưng cho Bát Chính Ðạo. Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam đã xác lập đây là Quả cầu Như ý lớn nhất Việt Nam. Ngay sau ngôi chính điện là pho tượng Tổ Bồ Ðề Ðạt Ma bằng gỗ quý từ Nam Mỹ. Pho tượng khá lớn với chiều cao 3,2 m, nặng khoảng 3,2 tấn do nghệ nhân Ðào Văn Bắc ở Ðông Anh, Hà Nội tạo tác. Theo đánh giá của nhiều kiến trúc sư và các nhà tu hành thì đây là một trong những công trình chùa lớn và hiện đại nhất ở miền bắc nước ta.
Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên
Ðứng sau Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử về quy mô và vẻ đẹp kiến trúc cùng thế đất phong cảnh và bề dày văn hóa - lịch sử của một chốn danh thắng linh thiêng, là Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên thuộc xã Ðại Ðình, huyện Tam Ðảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Thiền viện nằm ngay cạnh khu di tích danh thắng Tây Thiên, trong dãy Tam Ðảo hùng vĩ. Chùa được xây dựng trên nền ngôi chùa Thiên Ân rộng 4,5 ha, trên triền núi cao hùng vĩ. Từ thiền viện, du khách có thể phóng tầm mắt bao quát cả một vùng non nước, sơn thủy hữu tình với những đồng lúa trải dài bát ngát trong nắng vàng và mầu xanh của đại ngàn Tam Ðảo thâm nghiêm. Ðường lên thiền viện quanh co đường núi uốn lượn, có đường cho ô-tô và cả đường mòn luồn lách qua rừng cây với hàng trăm bậc đá chồn chân cho những ai muốn hành hương lên chốn tu thiền bằng cách đi bộ. Gần với khu nghỉ mát Tam Ðảo và di tích chùa Tây Thiên nổi tiếng, Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên là nơi chứa đựng vẻ đẹp của văn hóa tâm linh kết hợp với nét hài hòa của phong cảnh trữ tình mà thiên nhiên ban tặng. Bên phải của tòa chánh điện là nhà trưng bày các hiện vật có niên hiệu từ thời Lý, Trần, Lê, Mạc, Nguyễn và các di chỉ khảo cổ về phật giáo được các nhà khoa học khảo cổ và hòa thượng Thích Thanh Từ tìm thấy trong các đợt khảo sát trước khi tiến hành xây dựng Thiền viện. Sau 15 tháng xây dựng, công trình này đã chính thức khánh thành cuối năm 2005. Từ đó tới nay, Thiền viện đã đón hàng trăm Phật tử, du khách trong và ngoài nước hành hương về thắp hương khấn Phật và thưởng ngoạn cảnh đẹp của núi rừng Tây Thiên.
Thiền viện Trúc Lâm Ðà Lạt
Từ trung tâm thành phố Ðà Lạt (Lâm Ðồng), theo con đường nhựa quanh co lượn quanh các sườn đồi, đi về hướng nam khoảng bốn km là đến Thiền viện Trúc Lâm Ðà Lạt nằm trên đỉnh Phụng Hoàng. Từ vị trí này nhìn xuống phía dưới là hồ Tuyền Lâm trong xanh in bóng rừng thông và mây trời bảng lảng. Cảnh quan vừa nên thơ, vừa hùng vĩ với những công trình kiến trúc mang dáng dấp cổ kính, điểm xuyết vẻ đẹp thiên nhiên. Thiền viện khánh thành năm 1994 và được chia làm bốn khu vực. Nằm ở trung tâm là ngôi chánh điện cùng các công trình tham vấn đường, lầu chuông và nhà trưng bày, gác trống, nhà khách tăng, thư viện, thiền thất viện trưởng và thiền đường. Ðể lên đến khu chánh điện. Ðể đến được chánh điện du khách có thể theo hai lối: hoặc từ bến đỗ xe theo cổng bên leo lên 61 bậc cấp, hoặc từ hồ Tuyền Lâm leo 222 bậc cấp qua ba cổng tam quan để vào thẳng sân trước chánh điện. Trong chánh điện, giữa khoảng không gian cao rộng ngập tràn ánh sáng, chỉ tôn trí một pho tượng Ðức Bổn Sư cầm hoa sen đưa lên. Bên ngoài thiền viện là tòa tháp uy nghiêm, bên trong có chuông lớn cao gần hai mét, nặng hơn một tấn, quanh mặt chuông có khắc bài thơ của Tổ Trúc Lâm Ðầu Ðà, pháp danh của vua Trần Nhân Tông (1258-1308) lúc xuất gia tu hành. Sự gặp gỡ của dòng suối Tía và thượng nguồn sông Ða Tam từ núi Voi đổ về làm cho thiền viện thêm phần thanh tịnh, huyền ảo vào những buổi sớm mai, khi những tia nắng đầu ngày lấp loáng hiện ra giữa sương sớm phủ mờ cành thông, ngọn lá. Du khách có thể dạo quanh chùa, tìm hiểu thiền phái hoặc dạo thuyền trên hồ và đi bộ trong thung lũng rừng thông, ngắm bình minh hay những buổi chiều tà của vùng đất cao nguyên mộng mơ.
Trí An
