Thanh toán không dùng tiền mặt
Khi tuyến xe buýt số 05 (Bến xe Biên Hòa-Bến xe Chợ Lớn) đến trạm Nguyễn Thị Minh Khai - trước Công viên Tao Ðàn, Cẩm Ly liền xuống xe để chuyển tuyến và bắt tuyến xe buýt số 28 (Bến xe buýt Sài Gòn-Chợ Xuân Thới Thượng) để đi đến công ty nơi Ly làm việc ở đường Lê Văn Sỹ, quận Phú Nhuận. Cầm chiếc thẻ Unipass quẹt vào máy quét gắn trên xe buýt chưa đầy 2 phút, Cẩm Ly đã xong phần thanh toán rồi chọn chỗ ngồi. Cẩm Ly cho hay, cứ ba ngày trong một tuần em đi xe buýt từ thành phố Biên Hòa lên Thành phố Hồ Chí Minh làm việc tại một công ty chuyên về thiết kế. Cẩm Ly phải đi hai tuyến xe buýt, một tuyến liên tỉnh mã số 05 và một tuyến chạy trong thành phố (tuyến 28) mới đến được nơi làm việc và sử dụng hai hình thức thanh toán khác nhau: Tuyến liên tỉnh trả tiền mặt, tuyến 28 thanh toán qua thẻ Unipass. Cẩm Ly nhận xét: "Việc dùng thẻ Unipass rất tiện lợi, chỉ quẹt thẻ mà không phải trả tiền cho nhân viên, nếu thẻ hết tiền chỉ cần nạp tiền từ ứng dụng ZaloPay rất nhanh gọn. Tuy nhiên, do tuyến xe buýt liên tỉnh không áp dụng thanh toán thẻ nên em vẫn phải trả tiền mặt cho nhân viên".
Trên tuyến xe buýt số 93 (Bến Thành-Bến xe Miền Ðông mới), bà Nguyễn Thái Thu, ngụ đường Ung Văn Khiêm, quận Bình Thạnh vừa lên xe rồi cầm thẻ thanh toán tự động Unipass quẹt vào đầu đọc với thao tác rất lúng túng. Bà Thu thừa nhận, bà mới sử dụng thẻ này vài lần nên chưa quen, nhờ đứa con gái mới làm giúp thẻ nên bà dùng thử và biết rằng, đi xe buýt dùng thẻ thanh toán có vẻ tiện lợi hơn là trả tiền mặt. Ông Phạm Thanh Liêm, lái xe chuyến xe buýt này cho biết, đây là tuyến xe buýt có gắn hệ thống thanh toán tự động, sử dụng thẻ Unipass nhưng hành khách sử dụng thẻ rất ít. Chủ yếu người dùng là nhân viên văn phòng hoặc sinh viên, trong khi những hành khách lớn tuổi hầu như không dùng thẻ mà vẫn duy trì thói quen trả tiền mặt.
Ghi nhận trên một số tuyến xe buýt có dùng thẻ thanh toán Unipass như tuyến 152 (Khu dân cư Trung Sơn-Sân bay Tân Sơn Nhất), tuyến 52 (Bến Thành-Trường đại học Quốc tế), tuyến 102 (Bến Thành-Bến xe Miền Tây) là những tuyến xe buýt trợ giá có lượng hành khách đông nhưng thực tế tỷ lệ hành khách sử dụng thẻ Unipass trên các tuyến này rất thấp. Theo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố, từ tháng 2/2019 đến nay, Công ty cổ phần Zion và Vietbank đã triển khai lắp đặt hệ thống thanh toán dùng thẻ Unipass thí điểm cho 23/90 tuyến xe buýt có trợ giá của thành phố (chiếm 26% số tuyến của hệ thống) với 463 xe buýt.
Việc thí điểm này phù hợp chủ trương xây dựng đô thị thông minh của thành phố, định hướng phát triển thanh toán không tiền mặt của Chính phủ. Tuy nhiên, kết quả thống kê cho thấy, đến nay Zion đã phát hành 12.235 thẻ Unipass (tỷ lệ sinh viên/học sinh và khách hàng phổ thông sử dụng tương ứng là 72% và 28%). Số lượt thanh toán không dùng tiền mặt trên các tuyến xe buýt đang hoạt động thiết bị thanh toán là 542.462 lượt, chiếm tỷ lệ chỉ 4% trên 13.845.398 tổng số lượt hành khách.
Cần mở rộng thẻ Unipass, kết nối toàn hệ thống xe buýt
Ông Nguyễn Duy Khánh, Giám đốc Công ty cổ phần Xe khách Sài Gòn (Saigonbus), đơn vị vận tải có lắp đặt hệ thống thẻ thanh toán Unipass cho biết: Saigonbus hiện có 11 tuyến xe buýt tham gia vào hệ thống có thẻ thanh toán Unipass. Ðây là hình thức thanh toán rất tiện lợi, minh bạch, vừa tạo điều kiện cho hành khách dùng hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, vừa tiết kiệm nhân viên thu tiền cho công ty (hiện nay hầu hết các tuyến xe buýt của Saigonbus có sử dụng hệ thống thanh toán tự động đều không có nhân viên). Song theo ông Khánh, với những hiệu quả tối ưu này nhưng tỷ lệ hành khách sử dụng thẻ còn quá thấp, không như kỳ vọng, trong đó nguyên nhân là việc thí điểm chỉ mới triển khai trên 23 tuyến xe buýt nên chưa thuận tiện cho hành khách muốn sử dụng thanh toán tự động trên các tuyến ngoài thí điểm, cho nên cần phải mở rộng việc dùng thẻ ra toàn hệ thống xe buýt của thành phố.
Lãnh đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố đánh giá: Việc thanh toán điện tử chỉ mới áp dụng cho thẻ Unipass (cùng mã QR tương ứng) của ví điện tử ZaloPay và thẻ ngân hàng Vietbank mà chưa áp dụng cho dịch vụ thanh toán, thẻ ngân hàng khác. Ngoài ra, thẻ ngân hàng Vietbank chỉ thanh toán cho vé lượt phổ thông (dùng chung cho mọi hành khách), chưa áp dụng mua vé miễn giảm cho sinh viên, học sinh, đối tượng hưởng chính sách xã hội. Một hạn chế khác là chính sách giá vé chưa khuyến khích hành khách sử dụng thanh toán tự động (không có thay đổi về giá trị thanh toán so với sử dụng tiền mặt, giá trị vé tập khác nhau theo giới hạn cự ly nên không thể áp dụng một loại vé tập cho các tuyến có giới hạn cự ly khác nhau).
Ông Trần Quang Lâm, Giám đốc Sở Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ: Hiện nay, việc thu soát vé và thanh toán sử dụng xe buýt đang chủ yếu thực hiện theo phương thức thủ công. Hành khách vẫn sử dụng tiền mặt để mua vé. Hằng năm, thành phố phải dành một khoản ngân sách để trợ giá cho các tuyến xe buýt có bố trí tiếp viên thu tiền bán vé trực tiếp từ hành khách (trung bình 300 tỷ đồng/năm). Do đó, việc hiện đại hóa hệ thống thu soát vé của vận tải hành khách côưng cộng (áp dụng công nghệ, hạn chế sử dụng tiếp viên) chính là tiếp cận với xu hướng phát triển chung của công nghệ.
Với việc gia hạn thí điểm thẻ Unipass sẽ tiếp tục tạo điều kiện cho cơ quan quản lý thu thập dữ liệu liên quan, hoàn chỉnh các quy trình, thông số kỹ thuật cơ bản của hệ thống, làm cơ sở xây dựng định mức, đơn giá phục vụ đặt hàng sản phẩm cung ứng dịch vụ vận tải hành khách bằng xe buýt có hệ thống thu soát vé tự động. Thời gian tới, thành phố sẽ kết nối và sử dụng thẻ thanh toán này để thanh toán một số loại hình giao thông công cộng khác như xe đạp công cộng, buýt đường sông và tương lai là Metro ■
