Hà Tĩnh nỗ lực xóa đói, giảm nghèo

Năm 1992, tỉnh Hà Tĩnh xếp vào hàng nghèo nhất nước, với tỷ lệ đói nghèo hơn 56%, sản lượng lương thực đạt mức thấp lại liên tục mất mùa nên đã xảy ra tình trạng đói vào lúc giáp hạt, mất mùa. Nhiều nơi, người dân lũ lượt bỏ quê đi tìm kế sinh nhai. Một số địa phương phải thường xuyên xin cứu trợ... Ðồng chí Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh Nguyễn Thanh Bình cho biết: Trước tình hình đó, công tác XÐGN đã được xác định như một trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của Hà Tĩnh. Tỉnh ủy, HÐND và UBND tỉnh đã ban hành các nghị quyết, quyết định về Chương trình XÐGN. Việc đầu tiên mà Hà Tĩnh phải làm là tập trung nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp, nhất là hệ thống thủy lợi để mở rộng diện tích và năng suất cây trồng. Ở Kỳ Anh, tỉnh đã mạnh dạn xin Nhà nước đầu tư xây dựng công trình thủy lợi Sông Rác; tổ chức OXFAM (Anh) trợ giúp xây dựng tuyến đê ngăn mặn Hải - Hà; huyện Can Lộc hoàn chỉnh 13 hồ đập, 100 trạm bơm điện, trong đó có việc vay Dự trữ Quốc gia 1.000 tấn thóc để làm đập Khe Thờ - Trại Tiểu... Ðến nay, Hà Tĩnh là một trong những tỉnh có nhiều hồ đập chứa nước, với hơn 396 hồ đập, trữ lượng 800 triệu m3 nước, chưa kể công trình thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang có trữ lượng 780 triệu m3 nước đang trong giai đoạn thi công. Nhờ hệ thống thủy lợi mà hàng chục nghìn ha lúa, màu của vùng "chảo lửa" thoát cảnh khô héo, chuyển sang hai vụ ăn chắc và chủ động tránh bão lũ. Nhờ chủ động được nước tưới, Hà Tĩnh đã thay được bộ giống cây trồng cho năng suất cao, sản lượng lương thực tăng hơn hai lần so với ngày mới lập tỉnh, an ninh lương thực được bảo đảm...

Xác định muốn xóa đói nghèo, phải biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất; tỉnh Hà Tĩnh tập trung xây dựng các trung tâm học tập cộng đồng ở các xã, thị trấn để dạy cho nông dân kỹ thuật thâm canh lúa-màu, chăn nuôi, làm mộc, mây tre đan... Thông qua các chương trình khuyến nông-lâm-ngư nghiệp giúp người dân theo kịp với mặt bằng chung của cộng đồng mà Kỳ Anh là địa phương đầu tiên làm tốt công việc này. Ðó chính là "cần câu" để góp phần XÐGN bền vững cho người nghèo. Ðồng chí Nguyễn Din, cựu Bí thư Huyện ủy Kỳ Anh, người khởi đầu XÐGN cho Kỳ Anh - một trong những huyện nghèo nhất nước (tại thời điểm tái lập tỉnh 10/14 vạn người dân trong huyện thiếu đói) tâm sự: Muốn thoát nghèo bền vững, cách tốt nhất là trang bị cho người dân sự hiểu biết và cách thức làm ăn cùng với sự giúp đỡ của cộng đồng mà ở Kỳ Thọ là một điển hình. Năm 1992, Kỳ Thọ là một trong hai xã nghèo nhất huyện với 65,5% hộ nghèo đói. Thông qua sự trợ giúp của tổ chức OXFAM (Anh), Kỳ Thọ đã lập 56 nhóm, câu lạc bộ (CLB) (chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, làm vườn, làm lúa...) với 872 thành viên tham gia. Thông qua Trung tâm học tập cộng đồng, các thành viên đựơc trang bị kiến thức làm ăn, tương trợ nhau phát triển sản xuất. Hằng tháng, các nhóm, CLB này tiến hành sinh hoạt với các nội dung tập huấn: khuyến nông-lâm-ngư nghiệp; lập kế hoạch sản xuất, tiết kiệm của gia đình; chăm sóc sức khỏe-cuộc sống gia đình... Và mỗi thành viên đóng tiết kiệm 10 nghìn đồng/tháng để cho hội viên có nhu cầu vay mua cây, con giống. Chị Nguyễn Thị Hiền ở xóm Tân Thọ nhớ lại, trước đây gia đình chị thuộc diện hộ nghèo, cuộc sống gặp khó khăn. Có những ngày cả nhà chỉ có một bữa cơm nhưng là cơm độn khoai, sắn. Năm 1999, chị được vay 1,5 triệu đồng từ nguồn tiết kiệm của nhóm để mua bò nuôi; rồi bò sinh bê, đến năm 2001, chị đã trả hết nợ. Chị Hiền tham gia nhóm Hài hòa phát triển, được sự hỗ trợ của cộng đồng, dự tập huấn chị thấy nhận thức của mình được nâng cao; từ đó cuộc sống gia đình khá lên, làm được nhà ngói, tiện nghi khá đầy đủ... Thông qua sự tương trợ của nhóm và CLB, không riêng gì chị Hiền mà người dân ở Kỳ Thọ có cơ hội thoát nghèo một cách bền vững. Mô hình XÐGN Kỳ Thọ được nhân rộng ở các địa phương trong huyện Kỳ Anh.

Sau khi giải quyết được vấn đề lương thực, nhiều địa phương trong tỉnh Hà Tĩnh đang tiến hành chuyển đổi ruộng đất từ ô thửa nhỏ sang ô thửa lớn (giai đoạn 2) để tạo tiền đề phát triển sản xuất hàng hóa nông nghiệp. Can Lộc là huyện đầu tiên của Hà Tĩnh đi tiên phong. Sau khi chuyển đổi ruộng đất lần hai xong, bình quân mỗi hộ trong huyện chỉ có hai, ba khoảnh ruộng ở một xứ đồng thay vì 12-13 mảnh ruộng như trước đây. Nhờ vậy, không chỉ tạo điều kiện thâm canh, cơ giới hóa mà còn giúp nông dân có cơ hội làm ăn lớn mà mô hình Bình Sơn ở xã Thiên Lộc là một thí dụ. Chủ gia trại Hoàng Thị Bình cho biết: Sau chuyển đổi ruộng đất lần hai, gia đình được tạo điều kiện cấp 2 ha đất để đầu tư mô hình chăn nuôi công nghiệp. Với số vốn đầu tư hơn một tỷ đồng, với sáu nhân công để nuôi 1.500 vịt đẻ, 500 con lợn, bò... cho thu nhập hàng chục triệu đồng/tháng. Hiện Hà Tĩnh có hàng nghìn trang trại và gia trại (Can Lộc có 700), trong đó xuất hiện ngày càng nhiều mô hình như gia trại Bình Sơn.

Ðồng chí Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Lê Văn Chất cho biết: Chương trình XÐGN ở Hà Tĩnh đã phát triển sâu rộng, nhất là hệ thống cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển kinh tế - xã hội, XÐGN, giải quyết việc làm tiếp tục được bổ sung hoàn thiện và đi vào cuộc sống, tạo điều kiện cho xã nghèo, hộ nghèo vươn lên; số lao động được giải quyết việc làm tăng lên hàng năm. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 4-5%/năm. Từ ngày tái lập tỉnh đến nay, Hà Tĩnh đã kiên trì tập trung huy động mọi nguồn lực xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật với kết quả khá tốt, như làm hơn 3.000 km đường nhựa, bê-tông (chiếm 45% số km đường giao thông trong toàn tỉnh), 1.800 km kênh mương cứng (chiếm 35%), 75% số trường học, phòng học cao tầng, 81% số trạm y tế đạt chuẩn, 100% số thôn, xóm có điện lưới quốc gia... góp phần không nhỏ trong việc nâng cao đời sống và cơ hội cho người nghèo vươn lên. Chương trình XÐGN tạo được nhiều cách làm hay, mô hình tốt giúp người nghèo hội nhập cộng đồng, đặc biệt tạo ra bước đột phá quan trọng về xóa nhà tranh tre, dột nát cho hộ nghèo. Thông qua vận động tình làng nghĩa xóm, anh em, dòng họ và đoàn thể đóng góp công sức, vật liệu cùng sự trợ giúp của tỉnh, huyện để làm nhà cho người nghèo. Ðến nay, Hà Tĩnh đã xóa được 25.000 nhà tranh tre dột nát; là một trong ba tỉnh đầu tiên được Ủy ban MTTQ Việt Nam tặng Bằng ghi công về xóa nhà tranh tre, dột nát. Hiện nay tỉnh đang tiếp tục phát động phong trào làm 10.000 ngôi nhà bán kiên cố cho các hộ nghèo.

Thế mạnh về rừng đang được Hà Tĩnh phát huy, thông qua việc quy hoạch ba loại rừng đã được Chính phủ phê duyệt với hơn 170.000 ha rừng sản xuất. Tỉnh đang tiến hành quy hoạch chi tiết rừng sản xuất gắn với chế biến, trong đó có khoảng 15.000 ha rừng cao-su cùng với việc rà soát lại diện tích rừng sản xuất không hiệu quả do doanh nghiệp quản lý để bàn giao cho người dân. Ðây là những cơ hội quý cho người nghèo ở miền núi có điều kiện phát triển kinh tế. Hiện nay, toàn tỉnh có khoảng 507 trang trại đạt tiêu chuẩn cùng hàng nghìn gia trại phát triển kinh tế vườn đồi, kết hợp chăn nuôi có hiệu quả đang là mô hình cho người dân học tập.

Tuy nhiên, công tác XÐGN ở Hà Tĩnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Một bộ phận không nhỏ người nghèo và một số xã nghèo vẫn còn tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự trợ giúp của Nhà nước, nên chưa chủ động vượt lên để thoát nghèo. Nguồn lực huy động cho Chương trình XÐGN còn khiêm tốn; một số cơ chế chính sách và biện pháp trợ giúp XÐGN chưa thật phù hợp, việc tổ chức thực hiện còn nhiều bất cập, còn mang tính bao cấp nên không tạo được động lực cho người nghèo vượt nghèo. Việc tổ chức thực hiện chương trình XÐGN không đồng đều ở các địa phương, đội ngũ cán bộ còn thiếu về số lượng và yếu về năng lực, phần lớn cán bộ thực thi chương trình ở cấp huyện, cấp xã đều kiêm nhiệm, chưa được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên. Việc theo dõi, giám sát chương trình chưa có hệ thống và đồng bộ. Công tác tổng kết, đánh giá chương trình còn chủ yếu dựa trên các báo cáo với lượng thông tin chưa được phân tích đầy đủ...

Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Lê Văn Chất khẳng định, để thực hiện mục tiêu, giảm hộ nghèo xuống dưới 10% vào năm 2010 như Nghị quyết Ðại hội Ðảng bộ tỉnh lần thứ 16 đề ra. Hiện nay cùng với việc tập trung triển khai có hiệu quả các dự án lớn trên địa bàn, như khai thác mỏ sắt Thạch Khê, xây dựng trung tâm luyện cán thép, nhiệt điện, hóa dầu và công nghiệp phụ trợ ở Khu kinh tế Vũng Áng, công trình thủy lợi đa chức năng Ngàn Trươi - Cẩm Trang..., Hà Tĩnh cũng đã xác định rõ các hệ thống nhiệm vụ cụ thể như: Tiếp tục chuyển dịch nhanh cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp, dịch vụ, sản xuất hàng hóa nhằm tạo được nhiều việc làm mới; đẩy mạnh xuất khẩu, cải thiện môi trường đầu tư, cải cách mạnh mẽ khu vực kinh tế nhà nước, xóa bỏ bao cấp, hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ; cải cách hành chính và các hoạt động phục vụ đầu tư, sản xuất kinh doanh một cách đồng bộ trên các địa bàn, chú trọng các xã nghèo, huyện nghèo, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển các loại hình dịch vụ giáo dục, y tế, văn hóa và bảo vệ môi trường như hệ thống giao thông, điện, trường học, cơ sở khám chữa bệnh và các thiết chế văn hóa cho các địa phương. Xã hội hóa các hoạt động XÐGN; đặc biệt là về nguồn lực. Ngoài nguồn lực của Nhà nước, hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, cần chú trọng huy động nguồn lực của cộng đồng dân cư thông qua các chương trình, như: Những tấm lòng từ thiện, Quỹ Tình thương, Nhà đại đoàn kết, Ngày vì người nghèo... Ðổi mới công tác tổ chức, bảo đảm tính công khai, minh bạch và làm rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc lập kế hoạch, triển khai thực hiện kế hoạch, tạo mọi điều kiện để chính quyền địa phương thật sự chủ động, người dân được bàn bạc, thảo luận nhằm tạo ra sự đồng thuận và hợp tác, quyết tâm vượt nghèo vươn lên làm giàu của các xã nghèo, vùng nghèo và chính bản thân người nghèo.

Bài và ảnh: THÀNH CHÂU, VĂN THƠN