Người có công đầu đưa nghệ thuật múa rối nước độc đáo từ phía bắc về Bến Tre là Nghệ nhân Nguyễn Tiến Hòa, sinh năm 1957, ở thành phố Bến Tre, tỉnh Bến Tre. Năm 1988, nghệ nhân Tiến Hòa ra Hà Nội gặp các nghệ nhân múa rối nước nổi tiếng ở đây để học cách biểu diễn, chế tác con rối, viết kịch bản. Sau đó, ông về Bến Tre phát triển đoàn múa rối nước, nhưng chỉ khoảng vài năm phải giải thể vì nhiều lý do khác nhau.
Năm 2019, trong một lần gặp gỡ, nghệ nhân Tiến Hòa có kể cho anh Phạm Tấn Vũ, sinh năm 1990, cán bộ Bảo tàng tỉnh Bến Tre, nghe chuyện nghệ thuật múa rối nước từng xuất hiện ở Bến Tre. Anh Vũ rất muốn hồi sinh nghệ thuật độc đáo này ở vùng đất phương nam, hướng đến đối tượng phục vụ chính là thiếu nhi, học sinh và khách du lịch khi đến Bến Tre.
Nghệ nhân Tiến Hòa cho biết: “Khi nghe anh Vũ có ý định sẽ đầu tư để khôi phục lại nghệ thuật múa rối nước, tôi nhận lời ngay. Sau khi đặt mua 30 con rối từ Hà Nội về, tôi huy động anh em có sẵn tay nghề dạy cách biểu diễn và kiêm nhiều việc như: Cố vấn, viết kịch bản, dựng sân khấu, chế tác con rối. Năm 2019, Đoàn nghệ thuật Múa rối nước Dừa Xanh ra đời và duy trì hoạt động cho đến nay…”.
Trải qua hơn bốn năm hoạt động, Đoàn đã phục vụ hơn 50.000 lượt khách tại nhiều địa phương ở châu thổ sông Cửu Long. Tiêu biểu tại các sự kiện, như: Sắc xuân trên phố (thành phố Cần Thơ); Lễ kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Tôn Đức Thắng (An Giang); Lễ hội đường phố (Tiền Giang); Lễ kỷ niệm 200 năm Ngày sinh Danh nhân Văn hóa Nguyễn Đình Chiểu (Bến Tre)… Đoàn còn phục vụ tại các trường học ở các tỉnh Tiền Giang, An Giang; thành phố Cần Thơ và các khu du lịch trên địa bàn tỉnh Bến Tre.
Em Nguyễn Kim Thư, học sinh lớp 6 ở thành phố Bến Tre, cho biết: “Cháu đã ba lần được cha mẹ dẫn đi xem múa rối nước vào dịp lễ, cháu rất thích. Nhiều bạn đi xem chung ai cũng thích vì rất lạ mắt và được ngắm các con rối trên sân khấu thật chứ không phải xem qua màn ảnh ti-vi như trước đây”…
Các nghệ nhân, diễn viên đến với đoàn chủ yếu vì đam mê và hầu hết đều làm nghề khác để mưu sinh. Diễn viên Hồ Văn Bươn, sinh năm 1960, trước đây từng là diễn viên kịch cho biết: “Khi được anh Hòa mời về đoàn, tôi đảm nhiệm việc lồng tiếng, phụ trách âm thanh, mục đích chính là mang niềm vui cho trẻ em chứ thu nhập chẳng được bao nhiêu. Hiện, mỗi diễn viên diễn một suất khoảng 60 phút nhận thù lao 500 nghìn đồng, bao gồm cả việc dàn dựng, tháo lắp sân khấu và biểu diễn”.
Còn diễn viên Lê Thanh Hải, sinh năm 2002 cho biết: “Nghề nghiệp chính của tôi là lái xe nhưng vì đam mê cho nên tham gia học nghề biểu diễn múa rối nước từ năm 2019 đến nay. Hiện, mỗi tháng chỉ diễn vài suất, mỗi suất vài trăm nghìn cho nên anh em diễn viên đều có nghề khác để mưu sinh, khi có sự kiện lớn hay đơn vị nào mời sẽ tập hợp lại để biểu diễn”.
Mặc dù gặp rất nhiều khó khăn về kinh phí để duy trì hoạt động, nhưng anh em trong đoàn luôn tâm huyết giữ gìn nghệ thuật độc đáo của cha ông. Anh Phạm Tấn Vũ, Quản lý Đoàn nghệ thuật Múa rối nước Dừa Xanh cho biết: “Hiện, đoàn có hai đội biểu diễn với tổng số 16 diễn viên mưu sinh chính bằng nhiều nghề khác nhau như: Giáo viên, kỹ sư, lái xe, nhân viên bán hàng và cả cán bộ về hưu… Trong đó, nhiều bạn trẻ chỉ mới tuổi đôi mươi nhưng rất nhiệt huyết với nghệ thuật múa rối nước”.
Để làm mới các vở diễn mang đặc trưng của Bến Tre cũng như các tỉnh Nam Bộ, nghệ nhân Tiến Hòa đã dàn dựng nhiều kịch bản sử dụng những câu hò, điệu lý gần gũi với đời sống hằng ngày của người dân địa phương.
Nghệ nhân Tiến Hòa tâm sự: “Hồn cốt các vở diễn của Đoàn Dừa Xanh là các vở diễn học được từ phía bắc, tuy nhiên, có biến tấu để phù hợp với người dân địa phương. Chẳng hạn, múa rối nước ngoài bắc có “Chú Tễu” thì tôi thay bằng nhân vật “Ba Phì” gắn liền với đời sống sông nước của người đi khai hoang, lập ấp. Chất liệu làm con rối ngoài bắc là cây sung, tôi thay thế bằng cây quao có nhiều ở Bến Tre cũng nhẹ, dễ chế tác… Các em thiếu nhi rất thích các vở diễn như: Sự tích Chú Cuội; Thánh Gióng; sự tích Táo quân; trích đoạn “Lục Vân Tiên đánh Phong Lai cứu Nguyệt Nga” (trong tác phẩm nổi tiếng Lục Vân Tiên)… mang đặc trưng riêng của xứ dừa”.
Hiện nay, Đoàn được hai điểm du lịch tại địa phương đặt hàng để khi khách du lịch có nhu cầu sẽ đến biểu diễn. Các tỉnh trong khu vực biết tiếng cũng thường xuyên mời Đoàn đến biểu diễn trong các dịp lễ hội hoặc cho học sinh xem trải nghiệm. Theo lịch diễn sắp tới, Đoàn sẽ phục vụ Lễ hội Ok Om Bok tại Trà Vinh và Kiên Giang; Lễ kỷ niệm 94 năm ngày mất cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc tại Đồng Tháp và Sắc xuân trên phố (thành phố Cần Thơ)…
