Những sáng tác lý tưởng, chiếm lĩnh sân khấu trong suốt nhiều năm và cũng là những bài hát kinh điển mà nhiều ca sĩ chọn làm bài thi cho mình. Như một sự gặp gỡ trong nghệ thuật để rồi cùng đồng sáng tạo, cùng thăng hoa. Các sáng tác đó có thể kể: Cuộc đời vẫn đẹp sao, Hành khúc ngày và đêm, Bóng cây kơ nia… (Phan Huỳnh Điểu); Hà Nội - niềm tin và hy vọng, Tình ca đất nước, Nhớ về Pắc Bó… (Phan Nhân).
Nhiều lứa đôi khi nắm tay, khi xa nhau vẫn hát: Em ở nơi đâu, Bài ca cho em… (Phan Nhân), hay: Ở hai đầu nỗi nhớ, Thư tình cuối mùa thu… (Phan Huỳnh Điểu). Thế nhưng, vẫn còn những sáng tác khác mang âm hưởng đồng dao, dân ca, đó là khi ký ức trở về gửi gắm một miền quê trong ca từ và giai điệu: Quảng Nam yêu thương (Phan Huỳnh Điểu), Chú ếch con (Phan Nhân).
Đây là một chút Quảng Nam yêu thương: “Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm/Chứ rượu hồng đào chưa nhấm mà đã say/Lời hát xưa nghe sao thắm đượm tình, xao xuyến trong tim mình con chim cũng bay về đậu nghĩa nặng tình sâu/Đồng xanh lúa khoai bốn mùa tươi màu đất lành/Mà ai đã qua đây rồi thì chân bước không đành”. Nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu đã trở về quê với một sáng tác như vậy, vẫn là những ký ức về nắng hạn, đất cằn nhưng chưng cất lên những men say trong khúc giao duyên trai gái. Nỗi nhớ quê đến mức không đành xa quê. Nhưng xa ở đây không phải chuyện ở lại - tìm về mà là cách nhìn về. Một cái nhìn thân thương về miền quê nắng gió mặn mòi và thấm sâu trong lòng nhạc sĩ.
“Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm/Rượu hồng đào chưa nhấm đã say” là hai câu ca dao đất Quảng Nam được làm hai câu mở đầu cho bài hát, cùng làn điệu hát bài chòi, hò khoan, bả trạo là loại hình nghệ thuật hát dân ca gắn liền với trò chơi dân gian. Cách hát này chỉ dừng lại ở sân đình, chợ làng. Nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu đã nâng nền dân ca ấy, đưa khúc hát quê lên sân khấu hiện đại. Ca sĩ Ánh Tuyết, Trọng Tấn thể hiện bài Quảng Nam yêu thương rất thành công.
Trong kháng chiến chống Pháp, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu liên tục cho ra đời nhiều ca khúc nổi tiếng như: Đoàn Giải phóng quân (sau đổi thành Đoàn Vệ quốc quân), Mùa đông binh sĩ, Nhớ ơn Hồ Chủ tịch, Quê tôi ở miền Nam... Thế nhưng, trong sáng tác đầu tay của ông lại là những tích cũ, chuyện xưa. Bài hát Trầu cau là thí dụ như vậy. "Ngày xưa có anh em nhà kia...". Ông sáng tác bài này năm 16 tuổi. Từ đó, âm nhạc cùng ông đi suốt hành trình. Ông được mệnh danh là "Con chim vàng của nền âm nhạc Việt Nam" và từng nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vì những đóng góp cho sự nghiệp âm nhạc Việt Nam.
“Chắc tay súng, vững tay cày” là âm hưởng cổ động chung trong các sáng tác văn nghệ những năm tháng chiến tranh khốc liệt. Nhưng cũng trong những năm tháng ấy, bài hát Chú ếch con của nhạc sĩ Phan Nhân mang một cảm xúc khác. Người nghe nhận thấy một sự thanh bình chung quanh. “Kìa chú là chú ếch con/có hai là hai mắt tròn…” lời bài hát mang âm hưởng đồng dao. Hình ảnh ruộng lúa, ao quê nhí nhảnh, tinh nghịch. Lời hát như cách kể chuyện trẻ thơ trong không gian thanh bình. Năm 2003, cô bé Hương Trà (Hà Nội) đã mang bài hát này sang I-ta-li-a và hát bằng tiếng Ý. Chú ếch con (Ma va la - tiếng Ý) mang âm hưởng trong trẻo, rộn ràng. Hương Trà hát cùng dàn hợp xướng thiếu nhi của Trường Piccolo Coro (Ý). Bài hát Chú ếch con được phối khí và dàn dựng hiện đại. Đây là trường hợp đầu tiên nhưng cũng là một gợi ý cho những bản phối mới đối với các bài hát trước đây.
Chú ếch con được nhạc sĩ Phan Nhân sáng tác năm 1967. Trong suốt thời gian dài, qua nhiều thế hệ, bài hát luôn là một trong những ca khúc thiếu nhi được yêu thích nhất. Khi sáng tác bài hát này, nhạc sĩ Phan Nhân không có mặt ở quê. Nhưng miền quê Long Xuyên ngày ấy, với kinh rạch ngập nước, bờ ao xôn xao trong ký ức trở về với ông. Nhìn những đứa trẻ đội mũ rơm, chui hầm tránh bom, bi bô học bài khiến ông liên tưởng và mơ ước thanh bình. “Kìa chú là chú ếch con/Có hai là hai mắt tròn/chú ngồi học bài một mình bên hố bom kề vườn xoan…”. Bài hát thành quà tặng vô giá cho thiếu nhi nhiều thế hệ.
Nhạc sĩ Phan Nhân được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật, Huân chương Kháng chiến hạng nhất, Huân chương Chiến thắng hạng ba, Huy chương Thành đồng Tổ quốc, Huy chương Vì sự nghiệp Văn học - Nghệ thuật, Huy chương Vì sự nghiệp Âm nhạc...
Nói thế nào cho đủ, đánh giá thế nào cho đúng đối với gia tài ca khúc của hai nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, Phan Nhân? Cùng một ngày, hai nhạc sĩ không hẹn mà… đi. Nhưng những sáng tác của hai nhạc sĩ đã và sẽ còn vang mãi trong lòng người nghe. Xin một khúc đồng dao tiễn biệt những người tài hoa về với cõi gió mây…
