Ðồng chí Nguyễn Duy Trinh - một nhà ngoại giao xuất sắc của Ðảng và Nhà nước

ND - Năm nay, ngành ngoại giao kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của một nhà cách mạng, nhà ngoại giao lớn của đất nước - Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Duy Trinh. Trong gần 60 năm hoạt động  cách mạng của mình, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã được Ðảng và Nhà nước giao nhiều trọng trách khác nhau.

"Ở bất kỳ cương vị nào, đồng chí Nguyễn Duy Trinh cũng chứng tỏ được vai trò, phẩm chất và bản lĩnh của một nhà lãnh đạo có tầm nhìn và  tư duy sâu rộng, luôn sâu sát, quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành"(1). Cán bộ ngoại giao Việt Nam các thế hệ không thể nào quên những năm tháng đồng chí  trực tiếp lãnh đạo Bộ Ngoại giao.

Sinh ngày 15-7-1910 tại xã Nghi Thọ (nay là xã Phúc Thọ), huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, đồng chí đã sớm đi theo con đường đấu tranh cách mạng, chống thực dân, đế quốc, giải phóng Tổ quốc. Từ năm 17 tuổi, đồng chí đã giác ngộ cách mạng và tham gia phong trào học sinh chống áp bức của thực dân, phong kiến tại thành phố Vinh; tham gia nhiều hoạt động cách mạng và bị địch bắt, tù đày nhiều lần. Trong gần 15 năm bị cầm tù, đồng chí đã trải qua các nhà lao Vinh, nhà tù Buôn Ma Thuột, trại tập trung Ðác Tô, Kon Tum, Côn Ðảo; bị liệt vào một trong những phần tử cộng sản nguy hiểm, bị tra tấn dã man. Trong nhà tù, cùng với các đồng chí cách mạng tiền bối Phan Ðăng Lưu, Hà Huy Tập, Lê Duẩn, Phạm Văn Ðồng, Phạm Hùng, Tôn Ðức Thắng, Lê Văn Lương... đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã cùng các đồng chí khác biến nhà tù của thực dân thành trường học cách mạng của những người cộng sản yêu nước và là một trong những người tích cực biên soạn, tổ chức những lớp học về chủ nghĩa Mác - Lê-nin, về đường lối chiến tranh du kích của Mặt trận Việt Minh.

Sau Cách mạng Tháng Tám, đồng chí đảm nhiệm nhiều cương vị, trọng trách của cách mạng như: Thường vụ Xứ ủy Trung Bộ, Phó Chủ tịch Ủy ban Hành chính Trung Bộ, Bí thư Khu ủy Liên khu V kiêm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính miền Nam Trung Bộ, Ủy viên T.Ư Ðảng khóa II năm 1951, Bí thư T.Ư Ðảng năm 1955, Ủy viên Bộ Chính trị năm 1956. Năm 1958, đồng chí được cử làm Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước. Tại Ðại hội Ðảng lần thứ III, năm 1960, đồng chí được bầu lại vào Ban Chấp hành T.Ư Ðảng và Bộ Chính trị, được cử làm Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước; năm 1963-1964, đồng chí kiêm nhiệm cương vị Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Nhà nước.

Tháng 4-1965, đồng chí được cử làm Bộ trưởng Ngoại giao và giữ cương vị này đến tháng 5-1980. Năm 1982, tại Ðại hội Ðảng lần thứ V, đồng chí tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành T.Ư Ðảng và được phân công Thường trực Ban Nghiên cứu Chiến lược kinh tế - xã hội của T.Ư Ðảng và Chính phủ. Ðồng chí là đại biểu Quốc hội từ khóa I đến khóa VII. Do công lao và phẩm chất cách mạng, đồng chí được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng.

Qua 60 năm lịch sử ngoại giao Việt Nam hiện đại, đồng chí Nguyễn Duy Trinh làm Bộ trưởng Ngoại giao lâu năm nhất (15 năm), trong đó có 10 năm chiến tranh chống Mỹ, cứu nước vô cùng khó khăn, gian khổ, nhưng cũng đầy vinh quang, hào hùng và oanh liệt của dân tộc. Trong giai đoạn đó, mặt trận đối ngoại đã giành được những thắng lợi vẻ vang với đỉnh cao là quá trình đàm phán và ký kết Hiệp định Pa-ri theo phương thức vừa đánh vừa đàm.

Các vòng đàm phán tại Hội nghị Pa-ri từ tháng 5-1968 đến tháng 1-1973 là cuộc đấu trí  giữa nền ngoại giao nhà nghề của một siêu cường với nền ngoại giao của một nhà nước cách mạng còn non trẻ. Sau gần năm năm đấu trí, đấu bản lĩnh với hơn 200 phiên họp công khai, 45 cuộc họp riêng cấp cao, 500 cuộc họp báo, 1.000 cuộc phỏng vấn, cuộc đàm phán kết thúc bằng việc ký kết chính thức Hiệp định Pa-ri về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam ngày 27-1-1973. Hiệp định Pa-ri là chiến thắng của một nền ngoại giao cách mạng, buộc Mỹ rút quân khỏi miền nam Việt Nam, tạo ra thế và lực mới cho cách mạng nước ta, tiến tới Ðại thắng năm 1975.

Trong những năm tháng nhân dân ta tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước cũng là thời kỳ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế nảy sinh những mâu thuẫn gay gắt. Quán triệt sâu sắc tư tưởng đối ngoại độc lập, tự chủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trên cương vị Bộ trưởng Ngoại giao và phụ trách công tác đối ngoại của Ðảng, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã lãnh đạo ngành đối ngoại hoàn thành xuất sắc những nhiệm vụ chính trị - đối ngoại vô cùng nặng nề, tranh thủ được sự ủng hộ to lớn của bạn bè, cộng đồng quốc tế cho sự nghiệp cách mạng của Việt Nam, hình thành một mặt trận nhân dân thế giới ủng hộ cuộc đấu tranh chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta và phản đối chiến tranh xâm lược phi nghĩa.

Trong thời kỳ xây dựng lại đất nước sau hơn 30 năm chiến tranh tàn phá, ngành ngoại giao Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Ðảng và sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Nguyễn Duy Trinh vừa tranh thủ sự hỗ trợ của các nước XHCN và cộng đồng thế giới, vừa đấu tranh chống bao vây cấm vận. Chính trong thời kỳ khó khăn ấy, Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của Liên hợp quốc, đánh dấu việc cộng đồng thế giới công nhận tính pháp lý và tư cách đại diện của Nhà nước ta tại tổ chức đa phương lớn nhất toàn cầu này.

Nhận xét về đồng chí Nguyễn Duy Trinh, Ðại tướng Võ Nguyên Giáp từng viết: "Qua công tác đối ngoại, Anh thể hiện là một nhà ngoại giao xuất sắc của Ðảng và Nhà nước ta... Ðồng chí Nguyễn Duy Trinh là một nhà lãnh đạo cao cấp của Ðảng và Nhà nước, người học trò trung thành và gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tấm gương chiến đấu và phẩm chất cách mạng, đức tính khiêm tốn và tình thương yêu chân thành đối với đồng chí, đồng bào của Anh đã để lại cho chúng ta nhiều tình cảm tốt đẹp và sâu sắc"(2).

Trong thời gian làm Bộ trưởng Ngoại giao, đồng chí không chỉ chú trọng nhiệm vụ chính trị, mà còn hết sức coi trọng công tác xây dựng ngành một cách toàn diện, coi công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ngoại giao là nhân tố quyết định; coi việc mở rộng dân chủ, tăng cường đoàn kết, đề cao kỷ luật là nhân tố tạo nên sức mạnh cho toàn ngành.

Ðồng chí là một cán bộ lãnh đạo có tác phong khiêm tốn, điềm tĩnh, một phong cách làm việc nghiêm túc, tỉ mỉ, cụ thể, nói đi đôi với làm, gắn lý luận với thực tiễn. Ðồng chí còn là nhà tổ chức cần mẫn, đầy trách nhiệm, đoàn kết và quy tụ được đồng nghiệp.

Với tầm nhìn chiến lược, bản lĩnh chính trị và kinh nghiệm hoạt động cách mạng dạn dày, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã tỏ rõ là một nhà ngoại giao xuất sắc của Ðảng và Nhà nước, góp phần xây dựng một nền ngoại giao Việt Nam hiện đại mà nền tảng là tư tưởng và nghệ thuật ngoại giao Hồ Chí Minh. Ðồng chí thật sự là một tấm gương sáng về đạo đức cách mạng và trí tuệ đối ngoại cho các thế hệ cán bộ đối ngoại Việt Nam hôm nay và mai sau.

Bùi Thanh Sơn Thứ trưởng Ngoại giao

-----------------------------------------------------------

(1) Phạm Gia Khiêm, Phát biểu khai mạc tại hội thảo "Ðồng chí Nguyễn Duy Trinh và sự nghiệp ngoại  giao", Hà Nội, ngày 14-7-2010.
(2) Trích theo Nguyễn Duy Trinh, Hồi ký và tác phẩm, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003, tr 105.