Đẩy mạnh sản xuất và tiêu thụ nông sản ở đồng bằng sông Cửu Long (Kỳ 1)

Bài 1: Xây dựng chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ

Các địa phương tại khu vực ĐBSCL xác định rõ trong giai đoạn hiện nay, chỉ có liên kết sản xuất theo quy mô lớn bằng mô hình lấy hợp tác xã (HTX) nông nghiệp làm trung tâm, kết nối nông dân với doanh nghiệp mới bảo đảm đầu ra bền vững cho nông sản. Chỉ khi doanh nghiệp xác định trước nhu cầu thị trường tiêu thụ để định hướng sản xuất mới bảo đảm được quan hệ cung - cầu hài hòa, nông dân tránh được tình trạng “được mùa mất giá’’.Phát huy thế mạnh nông sản chủ lực

Bến Tre là tỉnh thuần nông, hầu hết người dân sống dựa vào nông nghiệp. Hiện toàn tỉnh có khoảng 72 nghìn héc-ta dừa; khoảng 35 nghìn héc-ta cây ăn quả với các loại đặc sản chủ lực như: Bưởi da xanh, chôm chôm, nhãn, sầu riêng... Gần đây, việc sản xuất gắn với tiêu thụ luôn được địa phương quan tâm nhằm tăng giá trị nông sản, hướng đến xây dựng chuỗi giá trị bền vững. Trao đổi với chúng tôi, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) tỉnh Bến Tre Huỳnh Quang Đức cho rằng, sau hai năm thực hiện chuỗi giá trị dừa, tỉnh đã hình thành chín HTX, 37 tổ hợp tác (THT), 11 tổ liên kết với quy mô 1.841 ha, thu hút 2.408 thành viên tham gia và được các doanh nghiệp liên kết tiêu thụ. Ngoài ra, các công ty: Betrimex, chế biến dừa Lương Quới, Á Châu cũng xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất dừa theo tiêu chuẩn hữu cơ của Mỹ, Nhật Bản và Liên hiệp châu Âu EU. Đến nay, Bến Tre có hơn 4.137 ha với 2.447 hộ và đại diện nhóm hộ trồng dừa chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ; trong đó, hơn 2.014 ha dừa đã đạt chứng nhận hữu cơ.

Khi được liên kết, nông dân trồng dừa sẽ được tăng thu nhập, lợi nhuận, từ đó nâng cao chuỗi giá trị ngành dừa. Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Định Thủy (xã Định Thủy, huyện Mỏ Cày Nam) Đặng Trúc Phương cho biết, đơn vị có 185 xã viên với diện tích 61,5 ha dừa đã ký hợp đồng với doanh nghiệp. Đầu năm 2018, HTX đi vào hoạt động đã cung ứng phân bón đầu vào cho xã viên với giá rẻ hơn giá thị trường và thu mua dừa về sơ chế, bán lại cho Công ty Dừa Lương Quới; vỏ, gáo, nước thì bán cho các cơ sở trong vùng. Đáng chú ý, HTX tuyển chọn một số gáo đạt quy cách để bán cho các cơ sở mỹ nghệ với giá cao hơn gấp bảy lần so với giá bán gáo truyền thống thông thường và kết hợp làm du lịch để tăng thu nhập cho xã viên...

Ngoài dừa, Bến Tre có hàng nghìn héc-ta chôm chôm tập trung chủ yếu ở các huyện: Chợ Lách, Châu Thành, Mỏ Cày Bắc cùng diện tích lớn trồng cây bưởi da xanh nổi tiếng. Năm 2006, THT Bưởi da xanh Phú Thành (xã Quới Sơn, huyện Châu Thành) được thành lập với 34 thành viên, canh tác 21 ha. Đến nay, THT đã có 116 thành viên tham gia với diện tích 54,7 ha, trong đó, 48 hộ có diện tích 20,07 ha sản xuất theo tiêu chuẩn Viet GAP đem lại hiệu quả kinh tế cao. Ông Đào Văn Minh, thành viên THT cho biết: “Nông dân sản xuất bưởi theo hướng Viet GAP rất cực vì phải có sổ ghi chép hằng ngày, bón phân, xịt thuốc đúng cách, đúng liều lượng. Nhưng với ưu điểm là năng suất cao và giá thành sản xuất giảm cho nên nhiều nông dân tham gia. Đồng thời, đây là cách để nâng cao giá trị sản phẩm nhằm giúp quả bưởi có thể xuất khẩu sang các thị trường khó tính”. Gia đình ông Minh canh tác 8.000 m2 bưởi da xanh theo tiêu chuẩn Viet GAP, hằng năm thu hoạch khoảng 20 tấn quả, lợi nhuận gần một tỷ đồng.

Ông Đàm Văn Hưng, chủ doanh nghiệp tư nhân Hương Miền Tây cho biết, đến nay đã ký hợp đồng bao tiêu cho 27 HTX, THT trên địa bàn tỉnh Bến Tre trồng bưởi theo tiêu chuẩn Viet GAP, phục vụ xuất khẩu sang các thị trường Trung Quốc, châu Âu, Bắc Mỹ… Hầu hết nông dân trồng bưởi da xanh đều có thu nhập rất cao. Doanh nghiệp của ông Hưng hỗ trợ bà con nông dân 50% chi phí tái chứng nhận Viet GAP, ký hợp đồng bao tiêu bưởi với giá bằng, thậm chí cao hơn giá thị trường.

Tại Long An, trước thực trạng sản xuất nông nghiệp của tỉnh là giá thành sản xuất cao, thất thoát sau thu hoạch lớn, hiệu quả thấp, Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 10 chọn chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với cơ cấu lại ngành là chương trình đột phá với mũi nhọn là trái thanh long. Hiện toàn tỉnh có 1.634 ha thanh long ứng dụng công nghệ cao, kết hợp sản xuất theo tiêu chuẩn Viet GAP, sử dụng phân hữu cơ vi sinh, phân sinh học, bẫy côn trùng, máy băm dây thanh long, tưới nước tiết kiệm... Kết quả, nông dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý hơn, làm quen với việc ghi chép nhật ký sản xuất. Đặc biệt, mô hình tưới tiết kiệm đã giúp nông dân tiết kiệm được 80% công lao động, tiết kiệm điện, lượng nước, tăng hiệu quả hấp thu phân bón...

Ngoài cây ăn quả và thủy sản, một thế mạnh khác tại khu vực ĐBSCL là cây lúa. Dù sản xuất lúa đang được cơ cấu lại theo hướng giảm diện tích canh tác nhưng vẫn là cây lương thực chủ lực. Tại Tiền Giang, từ năm 2015 đến nay, Công ty TNHH Vinh Hiển (huyện Gò Công Đông) đã ký hợp đồng liên kết với các hộ nông dân ở hai huyện Gò Công Đông và Gò Công Tây theo mô hình cánh đồng lớn với quy trình trồng lúa Viet GAP trên tổng diện tích 280 ha. Vào đầu vụ, công ty cung ứng cho bà con các giống lúa cao cấp như VĐ20, Nàng Hoa 9, OM4900. Khi thu hoạch, công ty thu mua toàn bộ lúa của người dân với mức giá cao hơn giá thị trường từ 100 đến 200 đồng/kg. Đến lúc thanh toán, công ty mới trừ tiền lúa giống đã ứng cho dân từ đầu vụ. Sản phẩm gạo được tiêu thụ tại các tỉnh, thành phố trên cả nước và hệ thống siêu thị Bách hóa xanh.

Trong vụ đông xuân 2018 - 2019 vừa qua, Tiền Giang có 2.060 hộ nông dân liên kết xây dựng cánh đồng lớn về sản xuất lúa với các doanh nghiệp với tổng diện tích gần 3.200 ha. Đến cuối vụ, doanh nghiệp thu mua đạt 96,4% tổng diện tích. Mặc dù tình hình tiêu thụ khó khăn nhưng đối với diện tích liên kết, nông dân vẫn bán lúa với giá cao hơn từ 300 đến 400 đồng/kg so với trồng lúa đại trà.

Xây dựng chuỗi giá trị

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Nguyễn Hữu Lập cho biết: tỉnh đang tập trung xây dựng chuỗi giá trị nông sản với tám sản phẩm chủ lực. Đây là cơ hội, cũng là thách thức để nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp hướng tới xuất khẩu. Hiện tại, tỉnh đang tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của người dân về xu hướng tất yếu phát triển chuỗi giá trị nông sản và xu hướng tiêu dùng sạch để chủ động, tự giác tham gia hợp tác sản xuất - liên kết chuỗi. Xây dựng và hoàn thiện chuỗi giá trị nông sản bằng cách xác định quy mô phù hợp với từng sản phẩm tại các địa phương, số người sản xuất và năng lực doanh nghiệp.

Long An cũng nỗ lực đẩy mạnh quá trình liên kết giữa người sản xuất và các nhà chế biến, hệ thống phân phối để đưa nông sản vươn ra thị trường cả nước và xuất khẩu. Hiện tại, sản lượng nông sản của Long An đưa về tiêu thụ tại chợ đầu mối Bình Điền (TP Hồ Chí Minh) thuộc diện nhiều nhất khu vực ĐBSCL và chiếm khoảng 14% sản lượng nông sản tiêu thụ tại TP Hồ Chí Minh. Đây là điều kiện góp phần khuyến khích nông dân Long An đẩy mạnh sản xuất nông sản. Đặc biệt, chương trình đột phá ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao của Long An đã góp phần nâng cao sản lượng và chất lượng các mặt hàng nông sản, đáp ứng được các đơn đặt hàng của doanh nghiệp. Việc ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất đã góp phần giảm giá thành sản xuất, tạo được sản phẩm chất lượng cao, an toàn thực phẩm, tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

(Còn nữa)