Dường như, đối với chị, không tình yêu nào lớn hơn tình yêu với plei (làng) thân thương, với văn hóa tộc người. Từ tình yêu đó, chị cống hiến tất cả tâm huyết, trí tuệ để tri ân và góp phần cùng đồng bào của mình gìn giữ những giá trị thiêng liêng tổ tiên xưa truyền lại.
Tôi chỉ là một lữ khách dạo bước chân qua miền Chu Ru, được chứng kiến đời sống của đồng bào nơi đây, được nghe những câu chuyện của chị Ma Thuận và những người đồng tộc, làm cho tôi chưa rời đi mà đã thấy nhớ vùng đất tươi đẹp và bình yên này. Trở lại Ma Bó, tôi lại được gặp chị, được thêm một lần trải nghiệm plei Ma Bó trong một ngày nắng đẹp tràn đầy cảm xúc…
Giữa buôn làng, gặp lại “cố nhân”
Lần trước, tôi đã từng đặt chân đến plei Ma Bó, được gặp gỡ những người Chu Ru; được nghe những câu chuyện huyền thoại, giữa thăm thẳm rừng đêm vang vọng trong tôi tiếng cồng, tiếng chiêng.
Tôi cũng từng được say đắm thưởng lãm những vũ điệu tămya và cùng những người anh em đại ngàn hòa quyện cảm xúc lâng lâng bên ché rượu cần. Chẳng biết tự bao giờ, tình cảm với Tây Nguyên đã khắc sâu trong tâm hồn tôi, bởi thế đến với Ma Bó tôi không hề thấy có gì lạ lẫm.
Cũng đúng thôi, tôi sinh ra từ vùng đất này, vùng đất của những sử thi Đăm San, Xing Nhã hay chuyện tình huyền sử chàng K’Lang và nàng Ha Biang, vùng đất của những nét văn hóa vô cùng đặc sắc và hấp dẫn…
Chị Ma Thuận, người con của núi rừng Tây Nguyên, yêu say đắm những giá trị di sản tộc người Chu Ru. Trở lại Ma Bó, tôi lại được “trở về” theo dòng cảm xúc cùng chị. Tôi lại được hòa mình với thiên nhiên hữu tình, quan sát những nghệ nhân như Ya Tim, Ya Bọ say sưa đan gùi, tấu chiêng trong không gian núi rừng hùng vĩ, trong xào xạc tiếng gió, tiếng thú hoang vọng từ triền núi xa.
Một cảm xúc chất chứa những da diết, yêu thương thẳm sâu trỗi dậy trong tôi. Trong mọi câu chuyện, chị Ma Thuận luôn dành cho tôi những nụ cười hiền, khiến tôi cảm giác như một người em xa được về với người chị, như một đứa con xa về với buôn làng.
Còn nhớ dịp trước, mỗi lần trò chuyện cùng tôi, đôi mắt chị sáng lên khi kể về “câu lạc bộ cồng chiêng xã Đa Quyn” - một minh chứng về tình yêu và tâm huyết trở thành hiện thực.
Ma Thuận là con đầu lòng trong một gia đình thuần nông, cuộc sống ngày trước khá nghèo, khi cha mẹ chị sinh tới 10 con. Chị kể, từ thuở ấu thơ, tiếng ru của mẹ, lời dạy của cha về quê hương, về tộc người đã thấm sâu trong con người chị. Bởi vậy, khi đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời, Ma Thuận đã quyết định theo học ngành Văn hóa các dân tộc thiểu số tại Trường đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh. Chị nói, được học ngành mà mình thích, được hiểu biết thêm văn hóa tộc người mình và những tộc người anh em khác là ước mơ từ thuở thiếu thời.
Đối với chị, tình yêu là vô cùng nhưng chỉ khi thấu hiểu, được giao lưu với những người anh em khắp mọi miền Tổ quốc thì mới thấm thía được những giá trị thiêng liêng của dân tộc, của quê hương nơi “cắt rốn chôn nhau”. Chu Ru, một trong những tộc người là chứng nhân của hành trình thăng trầm ở vùng đất Tây Nguyên, từ bao đời qua vẫn lưu giữ những nét đặc trưng văn hóa.
“Tôi yêu quê hương, yêu tộc người của mình cho nên luôn nỗ lực để tôn vinh, giữ gìn và phát huy những giá trị ấy. Chị Ma Thuận chia sẻ.
Tại xã Đa Quyn, chị Ma Thuận được biết đến với vai trò Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã. Với những kiến thức từ giảng đường đại học hòa quyện trong niềm tự hào, chị thường xuyên nắm vai trò nòng cốt trong công việc bảo tồn văn hóa; tập hợp, tổ chức, động viên những người trẻ bảo tồn di sản. Chị bộc bạch: “Những người am hiểu nhất về văn hóa truyền thống địa phương là các già làng, nghệ nhân.
Hiện nay, các ông bà đều đã tuổi cao, sức yếu, nếu không tổ chức để họ truyền dạy, sự mai một văn hóa sẽ dần hiển lộ”. Chính vì những trăn trở ấy, chị dành nhiều thời gian để tiếp xúc, học hỏi từ các già làng, nghệ nhân; đồng thời sử dụng những kiến thức thời đi học, để thực hiện nhiều cách làm tạo nên sự ảnh hưởng, khơi gợi tình yêu, niềm tự hào đối với đồng bào, nhất là lớp trẻ nơi đây…
Dạo bước plei, tản mạn…
Tôi nhớ mãi những khoảnh khắc được rảo bước cùng chị Ma Thuận giữa plei Ma Bó. Dưới cái nắng, cái gió của xứ sở đại ngàn, chúng tôi đi thăm từng nhà, hỏi chuyện từng người.
Tuy không am hiểu ngôn ngữ bản địa, tôi vẫn cảm nhận được mối thân tình và xúc cảm mà mọi người dành cho các giá trị truyền thống và tình yêu dành cho vùng đất nơi họ sinh ra và gắn bó đời này qua đời khác.
“Dạo này cuộc sống mọi người thế nào? Cháu mới đi công tác về, nay mới có dịp ghé thăm…”, Ma Thuận cất tiếng. Đáp lời chị là những người bà, người mẹ địu con, địu cháu trên lưng, họ trò chuyện, nói cười rôm rả với chị. Tôi cảm nhận được chính nhờ sự chia sẻ, yêu thương đã gắn kết những con người đồng tộc này với nhau.
Theo chân chị, tôi bất giác trở thành một phần của câu chuyện, vừa được lắng nghe, vừa quan sát vừa khẽ… mỉm cười thú vị. Xã nghèo hay thôn nghèo? Những gì tôi cảm nhận lại là “sự giàu có” của mối giao tình chân thành và kho tàng di sản.
Rời xa chốn thành thị náo nhiệt, có lẽ sự yên bình, hấp dẫn của plei Ma Bó đã phần nào xoa dịu những cảm xúc đôi phần mệt mỏi. Giữa nơi chốn này, còn lại trong tôi sự thanh thản, thăng hoa với cảnh sắc thiên nhiên và ấm áp tình người…
“Thương lắm!...”. Đó là câu nói của Ma Thuận khi cùng tôi rảo bước đến làng cũ, chốn sinh sống của những hộ gia đình xa nhất, còn khó khăn nhất của plei Ma Bó, nơi mà điện thoại của tôi không thể bắt sóng. Chị Ma Thuận kể nhiều câu chuyện về đời sống của những người dân, nhất là những đứa trẻ nơi đây. Có lẽ cuộc sống hiện đại không ảnh hưởng nhiều đến những con người này. Họ trồng trọt, hòa mình với thiên nhiên, họ nghe tiếng suối chảy, du dương khúc hát với gió núi, mưa rừng.
Ừ thì… còn nhiều thiếu thốn! Nhưng dõi theo những ánh mắt ấy, những câu chuyện ấy, tôi cảm nhận như cuộc sống của họ đã rất đủ đầy. Tự do phiêu bồng giữa sơn nguyên bao la, những người con của núi luôn nở tươi nụ cười hạnh phúc. Dù còn nhiều khó khăn nhưng họ lạc quan, làm chủ cuộc sống của mình. Những đứa trẻ Chu Ru ngây thơ nói rồi cười với tôi: “Chúng em rất thích ở đây! Chúng em có cỏ cây, sông suối. Nóng thì tắm suối, lạnh thì nhóm lửa, ôm nhau truyền hơi ấm...”.
Tôi chợt nghĩ, người dân plei Ma Bó sinh ra từ núi, lớn lên từ rừng, chừng nào tiếng mẹ đẻ vẫn được nói cùng nhau, chừng nào những nhịp dân vũ, những làn điệu dân ca còn cất lên trong những đêm rừng, thì họ vẫn là những con người ngập tràn hạnh phúc.
“Em sẽ trở lại!”. Tôi đã nói vậy với chị Ma Thuận. Tôi sẽ về thăm lại chị, thăm lại buôn làng. Tôi sẽ trở lại nơi này để được gặp lại những con người thật thà, dễ mến, những nét văn hóa đặc trưng mà khó tìm ở nơi nào khác. Dù chỉ là một lữ khách từ đường xa tới, tôi đã thấy yêu lắm mảnh đất này!...
