Ðại tá Phạm Ðức Chấn, Cục trưởng Cục Cảnh sát trại giam, Cơ sở giáo dục, Trường giáo dưỡng (Bộ Công an)cho biết những điểm mới của đợt đặc xá năm 2004-2004 và các biện pháp giúp đối tượng đặc xá hòa nhập cộng đồng. Ông nhấn mạnh, đây là chính sách nhân đạo, khoan dung của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
- Vừa qua Chủ tịch nước đã ký quyết định về đặc xá hai năm 2004 - 2005. Vậy từ trước đến nay, chúng ta đã có bao nhiêu đợt đặc xá? So với những lần đặc xá trước thì lần này có gì mới?
- Từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến nay, Nhà nước đã hai lần thực hiện đại xá và hơn 30 lần đặc xá. Chỉ tính từ năm 1993 đến nay (sau khi có Pháp lệnh Thi hành án phạt tù), Nhà nước có năm đợt đặc xá vào các năm 1993, 1995, 1998, 2000 và 2002.
So với những lần đặc xá trước, lần này có những điểm khác:
* Về quy mô: đặc xá tiến hành trong hai năm 2004 - 2005, với bốn đợt: 2-9-2004, tháng 2-2005, tháng 5-2005 và 2-9-2005.
* Ðối tượng đặc xá bao gồm: Người bị kết án phạt tù đang chấp hành hình phạt tù tại các trại giam, trại tạm giam do Bộ Công an và Bộ Quốc phòng quản lý. Người bị kết án phạt tù đang được hoãn chấp hành hình phạt tù. Người bị kết án phạt tù đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù.
* Về thời gian chấp hành hình phạt tù để được xét đặc xá, cơ bản quy định như đợt đặc xá năm 2002. Riêng phạm nhân án tử hình đã được ân giảm xuống chung thân, nếu được xếp loại cải tạo từ khá trở lên, thì thời gian đã chấp hành hình phạt tù là trên 12 năm. Nếu có tình tiết đặc biệt thì phải trên 10 năm.
Ðối với các tình tiết đặc biệt, đặc xá năm 2004 - 2005 quy định có khác so với các năm trước:
+ Ðối với phạm nhân khi phạm tội là vị thành niên: Lần này quy định tất cả phạm nhân khi phạm tội là vị thành niên là "tình tiết đặc biệt" áp dụng mức 1/4 thời gian đã chấp hành hình phạt tù để được xét đặc xá.
+ Phạm nhân có tình tiết đặc biệt là người có con nhỏ không có ai nuôi dưỡng: đặc xá năm 2002 quy định phải là con nhỏ dưới 3 tuổi, còn lần này quy định con nhỏ dưới 16 tuổi.
Về thủ tục, người có hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn chỉ cần UBND xã, phường, thị trấn xác nhận (trước đây quy định phải ba cơ quan xác nhận). Ðây là thực hiện cải cách thủ tục hành chính, đề cao vai trò trách nhiệm của chính quyền cơ sở, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi, giảm phiền hà cho nhân dân. Xác nhận về y tế: đối với phạm nhân nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn AIDS, chỉ cần bản sao bệnh án của Trung tâm y tế cấp huyện (trước đây phải có phiếu xét nghiệm của Trung tâm dịch tễ tỉnh hoặc bệnh án của bệnh viện cấp tỉnh, và bản sao bệnh án của Trung tâm y tế cấp huyện).
Những đối tượng không xét đặc xá được thu hẹp hơn và quy định cụ thể hơn so với các lần đặc xá trước. Bao gồm số phạm nhân phạm tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng về an ninh quốc gia; phạm nhân có ba tiền án trở lên; cầm đầu, chủ mưu, hoạt động tích cực trong các băng, ổ, nhóm... mà dư luận quan tâm. Những người đã từng được đặc xá nhưng tái phạm. Những đối tượng có kháng cáo, kháng nghị theo hướng tăng nặng hình phạt hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự về tội khác.
- Làm thế nào để việc xét duyệt bảo đảm dân chủ, công bằng, chính xác mà thủ tục lại được cải tiến đơn giản, không phiền hà?
- Ðể bảo đảm công tác đặc xá được tiến hành công khai, dân chủ, nghiêm minh, công bằng, không để sót lọt, Hội đồng tư vấn đặc xá (HÐTVÐX) Trung ương đã hướng dẫn quy trình xét duyệt đặc xá rất chặt chẽ, cụ thể từ cơ sở đến T.Ư theo cấp xét duyệt như sau:
* Lập hồ sơ đề nghị đặc xá: Sau khi thông báo công khai quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá 2004 - 2005 và phổ biến, giải thích về đối tượng, điều kiện, tiêu chuẩn được đặc xá, các trại giam, trại tạm giam tổ chức cho phạm nhân thảo luận, bỏ phiếu kín để bình bầu những phạm nhân đủ điều kiện, tiêu chuẩn để Hội đồng xét đặc xá của trại xét duyệt và đề nghị (đối với các trại tạm giam thuộc Công an tỉnh thì trình lên HÐTVÐX cấp tỉnh, thành phố xét và đề nghị).
* Kiểm tra, thẩm định hồ sơ đề nghị đặc xá: HÐTVÐX T.Ư cử các tổ chuyên viên gồm lãnh đạo cấp vụ và chuyên viên của Bộ Công an, Viện KSND tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam trực tiếp đến các địa phương, các trại giam, trại tạm giam thuộc Bộ Công an và Bộ Quốc phòng để kiểm tra, thẩm định, đối chiếu từng hồ sơ đề nghị đặc xá với hồ sơ gốc của phạm nhân bảo đảm đủ điều kiện, tiêu chuẩn.
10 cơ quan là thành viên của HÐTVÐX T.Ư đều cử tổ chuyên viên để nghiên cứu, thẩm định lại hồ sơ đề nghị đặc xá một lần nữa, để phát hiện các trường hợp đề nghị chưa đúng, các sai sót lỗi kỹ thuật để điều chỉnh và đưa ra HÐTVÐX T.Ư xem xét tập thể, để trình Chủ tịch nước ra quyết định.
- Tuy nhiên, dư luận cũng lo lắng không biết sau khi được đặc xá, số người từng phạm tội này có gây thêm phức tạp cho xã hội không? Xin ông cho biết tỷ lệ tái phạm của những người được đặc xá các đợt trước và biện pháp sắp tới nhằm giúp họ hòa nhập cộng đồng?
- Bộ Công an đã chỉ đạo Công an các tỉnh, thành phố tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để người hết hạn chấp hành hình phạt tù, người được đặc xá trở về nhanh chóng ổn định cuộc sống, tái hòa nhập cộng đồng.
Những năm gần đây, Nhà nước Việt Nam đã thực hiện nhiều đợt đặc xá với số lượng lớn (năm 1998, đặc xá cho 7.841 phạm nhân; năm 2000: đặc xá cho 23.337 phạm nhân; năm 2002: 9.302 phạm nhân được đặc xá tha tù). Hầu hết người được đặc xá trở về làm ăn lương thiện, tình hình an ninh trật tự không có gì biến động do đặc xá gây ra.
Tuy nhiên, qua khảo sát các đối tượng được đặc xá những năm trước đây về địa phương, cho thấy, trong từng thời điểm khác nhau, từng địa phương khác nhau và tùy vào thời gian dài hay ngắn đã được đặc xá, thì tỷ lệ tái phạm cũng khác nhau. Theo số liệu tổng hợp chung, số đối tượng được đặc xá tái phạm vào khoảng 4,2%.
Ðể tạo điều kiện thuận lợi cho họ tái hòa nhập cộng đồng sau khi được đặc xá, cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội ở cơ sở và gia đình cần xác định rõ trách nhiệm tiếp tục tạo điều kiện để người được đặc xá nhanh chóng ổn định cuộc sống, như: nhập hộ khẩu, cho vay vốn, giới thiệu việc làm..., có thái độ vị tha, không mặc cảm và thường xuyên quan tâm, giáo dục, giúp đỡ để họ vững vàng tạo dựng cuộc sống mới, không tái phạm.
- Xin ông cho biết đến thời điểm này, các trại giam, trại tạm giam triển khai thực hiện quyết định đặc xá của Chủ tịch nước như thế nào?
- Các trại giam, trại tạm giam đã thực hiện nghiêm Quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá, các văn bản hướng dẫn của HÐTVÐX T.Ư, của Bộ Công an theo đúng kế hoạch, tiến độ, quy trình.
Hiện nay, đang thực hiện các bước chuẩn bị, bảo đảm không để sót phạm nhân nào đáng được đặc xá mà không được đưa vào danh sách, và không để lọt vào danh sách một người nào không đủ tiêu chuẩn, điều kiện được đặc xá. Ðồng thời cũng chuẩn bị chu đáo cho ngày tổ chức công bố danh sách những người được Chủ tịch nước Quyết định đặc xá, và tạo điều kiện thuận lợi cho họ trở về đoàn tụ gia đình kịp đón ngày Quốc khánh 2-9.
PV: Xin cảm ơn ông.
Bình Xuyên
(Thực hiện)
