Sai lầm vì chữa rắn cắn bằng đắp thuốc lá
Ngủ dưới nền nhà, không mắc màn, bé N.H (3 tuổi, Nghệ An) bị cắn bởi 1 loại rắn sọc đen sọc trắng tại vùng cánh tay phải. Thay vì đưa tới cơ sở y tế, gia đình lại đưa con tới nhà thầy lang tại địa phương chữa trị. Chỉ trong 1 giờ đắp thuốc lá, trẻ bị rơi vào tình trạng sụp mi, giãn đồng tử 2 bên, nói khó, liệt tứ chi, liệt cơ hô hấp tiến triển.
Trẻ nhanh chóng được đưa đến bệnh viện địa phương cấp cứu, đặt nội khí quản và chuyển đến Bệnh viện Nhi Trung ương.
Rắn gây ra thương tích cho trẻ là loại cạp nia miền bắc. Đây là một trong số loại rắn có nọc độc mạnh nhất, thường gây giãn đồng tử, liệt cơ tiến triển lan xuống tứ chi, đặc biệt gây liệt cơ hô hấp đe doạ trực tiếp đến tính mạng của nạn nhân. Thời điểm này, huyết thanh kháng nọc rắn cạp nia rất khan hiếm.
Theo Thạc sĩ, bác sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh, Khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, các bác sĩ đã rất nỗ lực liên hệ các bệnh viện trong nước, nước ngoài để tìm nguồn cung cấp huyết thanh kháng nọc rắn cạp nia miền bắc.
Liên lạc với Bệnh viện Chợ Rẫy (TP Hồ Chí Minh), các bác sĩ được thông tin chỉ có huyết thanh kháng nọc rắn cạp nia miền nam đơn giá (dùng giải nọc một loài rắn cạp nia miền nam mà không có tác dụng chéo với rắn cạp nia miền bắc) và huyết thanh kháng nọc rắn đa giá (có tác dụng chung cho rắn cạp nong, cạp nia, hổ chúa, hổ đất).
Các bác sĩ quyết định truyền 10 lọ huyết thanh kháng nọc rắn đa giá cho trẻ. May mắn sau 14 ngày điều trị tích cực trẻ đã tỉnh, có nhiều nhịp tự thở, biết thực hiện các động tác theo yêu cầu của bác sĩ. Kết quả điện não đồ bình thường và kế hoạch rút máy thở trong một vài ngày tới.
Tại Việt Nam, các loại rắn độc phổ biến gồm: rắn hổ mang, rắn cạp nong, cạp nia, rắn lục… Mỗi loài rắn có đặc trưng về hình thái và loại nọc độc khác nhau.
Cũng do sơ cứu sai cách, bé trai V.T (28 tháng tuổi, Tuyên Quang) bị rắn cắn vào vị trí ngón cái bàn chân trái cũng được gia đình đưa đi đắp thuốc lá, dẫn tới sưng nề, hoại tử lan lên tới đùi, co giật toàn thân. Ngày 26/7, trẻ được đưa vào bệnh viện đa khoa tỉnh trong tình trạng suy hô hấp, suy tuần hoàn, hôn mê, liệt cơ hô hấp.
Tiến sĩ, bác sĩ Phan Hữu Phúc, Phó Trưởng Khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương đã ngay lập tức hướng dẫn các bác sĩ tuyến dưới hồi sức cho cháu bé, vận chuyển lên bệnh viện.
 |
Ngón cái bàn chân trái của bệnh nhi bị rắn cắn đã hoại tử khô. |
Thời điểm tới bệnh viện nhi tuyến trên, trẻ bị rắn độc cắn 36 tiếng, suy hô hấp, suy tuần hoàn, hôn mê, co giật, hoại tử lan rộng ở cẳng bàn chân trái và có hội chứng chèn ép khoang, tiêu cơ vân… nguy kịch tính mạng.
Nhận định trẻ bị rắn hổ đất cắn, bệnh nhi được truyền 40 lọ huyết thanh kháng nọc rắn hổ và thở máy, hỗ trợ tuần hoàn. Các bác sĩ tiến hành phẫu thuật mở cân cẳng bàn chân trái để giải phóng chèn ép khoang. Ngoài ra, bệnh nhi cũng được truyền dịch, lợi tiểu để phòng biến chứng suy thận cấp do tiêu cơ vân.
Sau 4 ngày điều trị, bệnh nhi đã được rút ống nội khí quản, bệnh nhi tỉnh táo, hồi phục hoàn toàn về sức cơ, cẳng bàn chân trái đỡ sưng nề, vận động tốt. Tuy nhiên, hậu quả để lại là ngón cái bàn chân trái bị rắn cắn đã hoại tử khô, có thể cần phẫu thuật cắt bỏ.
Tránh sai lầm khi cấp cứu trẻ bị rắn cắn
Theo bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thị Thanh Tâm, Bệnh viện Nhi Trung ương, mùa hè là mùa rắn sinh sôi, phát triển, xảy ra nhiều nhất từ tháng 4 đến tháng 11.
Khi bị rắn độc cắn, người bệnh thường thấy đau buốt tại chỗ cắn, thấy dấu răng sâu, vết thương chảy máu khó cầm, vùng chi bị cắn sưng nề, nổi phỏng nước, hoại tử lan dần. Người bệnh có thể có các dấu hiệu toàn thân như nhìn mờ, sụp mi, đau rát họng, nói khó, nuốt sặc, liệt cơ tiến triển lan xuống tứ chi, thậm chí co giật, hôn mê.
Các bác sĩ lưu ý trong dịp hè các phụ huynh cần biết cách phòng ngừa cho con em mình không bị rắn cắn bằng cách: Tránh tới những nơi có thể có rắn như những khu vực có cỏ cao, bụi cây um tùm, hang có nhiều gạch đá, khu vực gần chuồng gia cầm; Khi đi trên cỏ rậm hoặc vườn cây có nhiều lá khô nên mang giày ống cao và mặc quần dài phủ ra ngoài giày. Tránh ra vườn sau mưa rào, trời tối. Không cho trẻ nằm ngủ dưới nền nhà. Nếu thấy rắn trong tự nhiên, nên để rắn tự đi, tránh bắt hay chọc phá rắn.
Bác sĩ Tâm nhấn mạnh, tất cả các trường hợp bị rắn cắn đều nên được theo dõi ít nhất 24 giờ trong bệnh viện. Huyết thanh kháng nọc rắn được chỉ định trong các trường hợp có biểu hiện nặng toàn thân do rắn độc cắn hoặc có rối loạn đông máu nặng.
Thời điểm sử dụng tốt nhất là 4 giờ đầu, tuy nhiên trong 24 giờ đầu vẫn có hiệu quả, một số trường hợp quá 24 giờ vẫn có thể sử dụng. Các trường hợp khác được điều trị hỗ trợ tùy theo triệu chứng lâm sàng.
 |
Bác sĩ cảnh báo cấp cứu sai cách khi trẻ bị rắn độc cắn sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy về sức khỏe, nguy kịch tính mạng. |
Việc áp dụng kinh nghiệm dân gian để sơ cứu vết rắn cắn là sai lầm vì trẻ sẽ có diễn biến suy hô hấp, tím tái, xuất huyết nặng…rất nhanh. Vì vậy, sau khi bị rắn cắn, bệnh nhân cần được xử trí và cấp cứu kịp thời để hạn chế tình trạng hoại tử chi thể, rối loạn đông máu, nhiễm trùng, thậm chí tử vong.
Bác sĩ Tâm cũng khuyến cáo cha mẹ không sử dụng các biện pháp sau: Cố gắng hút nọc độc của rắn; rạch, nặn, bóp tại vùng vết cắn; không loay hoay tìm kiếm và áp dụng các kinh nghiệm dân gian hoặc thầy lang để sơ cứu.
Sơ cứu đúng cách:
Động viên, trấn an, để bệnh nhi nằm yên. Đặt nơi bị cắn thấp hơn so với tim để hạn chế hấp thu nọc độc; Rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước muối sinh lý; Dùng một miếng gạc khô và sạch để băng kín vùng bị cắn;
Băng ép tại chỗ cắn lên tới gốc chi, băng tương đối chặt nhưng vẫn còn sờ thấy mạch đập, không garô động mạch; Dùng nẹp cứng để cố định chi; Duy trì băng ép, bất động chi và vận chuyển kịp thời người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất; Cung cấp hình dạng, màu sắc hoặc ảnh chụp con rắn cho bác sĩ để dễ dàng nhận biết loại rắn, nhằm có biện pháp cấp cứu kịp thời.
