Lừa đảo trực tuyến: Nhận diện và cách phòng chống

Vấn nạn lừa đảo trực tuyến đang diễn biến ngày càng phức tạp, trở thành một thách thức an ninh phi truyền thống nghiêm trọng, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế và gây bất ổn tâm lý xã hội.

Từ thực tế người dân ở Bắc Ninh bị lừa mất tiền trợ cấp hưu trí khi làm theo hướng dẫn của nhóm đối tượng giả danh, Công an cảnh báo người dân, đặc biệt người sắp nghỉ hưu hoặc đang hưởng lương hưu, cần cảnh giác với thủ đoạn giả danh cán bộ bảo hiểm xã hội, hướng dẫn làm thủ tục qua Zalo để chiếm đoạt tiền trợ cấp và lương hưu.

Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) cảnh báo thủ đoạn các đối tượng có thể sử dụng để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lợi dụng sự cố an ninh mạng xảy ra tại Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) ngày 10/9 vừa qua.

Thời gian gần đây, lực lượng chức năng liên tiếp ghi nhận nhiều vụ lừa đảo tinh vi với thủ đoạn mới “bắt cóc online”. Các đối tượng lừa đảo đã lợi dụng công nghệ cao để dựng nên những kịch bản giả mạo đầy kịch tính, đánh vào tâm lý tình cảm gia đình nhằm chiếm đoạt tài sản.

Chỉ trong ít ngày cuối tháng 7, Công an xã Vĩnh Lại và Công an xã Hà Bắc (thành phố Hải Phòng) đã kịp thời phối hợp, ngăn chặn thành công 2 vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua không gian mạng giúp người dân giữ lại hàng trăm triệu đồng.

Việc chia sẻ ảnh chụp căn cước công dân sau sáp nhập địa giới hành chính có thể khiến người dùng mạng xã hội tiềm ẩn nguy cơ lộ lọt dữ liệu cá nhân. Các dữ liệu này có thể bị kẻ xấu sử dụng để thiết lập hồ sơ cá nhân nhằm giả mạo, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản hoặc làm các giấy tờ giả.

Gần đây, có các đối tượng lừa đảo mạo danh cán bộ bảo hiểm xã hội gọi điện thoại, nhắn tin, hoặc gửi các đường link không rõ nguồn gốc yêu cầu người dân và các đơn vị sử dụng lao động cập nhật thông tin bảo hiểm xã hội. Đây là thủ đoạn nhằm lợi dụng, lừa đảo nhằm chiếm đoạt thông tin cá nhân và tài sản của người dân.

Lợi dụng việc sáp nhập, điều chỉnh địa giới hành chính các tỉnh, thành phố từ ngày 1/7/2025, đã xuất hiện các đối tượng giả danh cơ quan công an gọi điện cho người dân cập nhật thông tin dữ liệu dân cư nhằm chiếm đoạt tài sản, thông tin của người dân.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam thông báo về việc có website giả mạo có tên miền, giao diện, hình ảnh tương tự với Cổng Dịch vụ công trực tuyến của cơ quan này gây nhầm lẫn, có thể bị sử dụng để thực hiện các hành vi lừa đảo, đánh cắp thông tin cá nhân của người dân.

Các trung tâm lừa đảo trực tuyến sử dụng nạn nhân bị buôn người đang lan rộng từ Đông Nam Á ra khắp các châu lục, tạo thành một cuộc khủng hoảng nhân đạo toàn cầu. Công nghệ AI hiện là công cụ tiếp tay đắc lực cho các mạng lưới tội phạm này.

Lợi dụng thông tin sáp nhập địa giới hành chính, nhiều đối tượng đã giả danh nhân viên điện lực để lừa đảo. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khẳng định không yêu cầu khách hàng truy cập đường link lạ qua điện thoại hoặc tin nhắn. 

Thời gian vừa qua, liên tục xảy ra việc giả mạo, lợi dụng danh nghĩa của Bộ Tài chính để lừa đảo người dân nhằm trục lợi cá nhân. Vì vậy, người dân, doanh nghiệp nâng cao cảnh giác, thận trọng trong các giao dịch chuyển tiền đối với những người không quen biết trên không gian mạng.

Ngày 8/5, Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HoSE) cho biết đã phát hiện một hình ảnh giả mạo thông tin liên quan đến sở đang được đăng tải trên một số ứng dụng mạng xã hội.

Ngày 6/5, nền tảng nCademy của Hiệp hội an ninh mạng quốc gia (NCA) đã chính thức mở khóa học miễn phí đầu tiên cho người dùng cá nhân. Chỉ sau 2 ngày, khóa học đã nhanh chóng thu hút được hơn 34.900 người tham gia.

Thời gian qua, một số tổ chức, cá nhân lừa đảo tài chính qua internet đã sử dụng các thủ đoạn như: Mạo danh sàn chứng khoán, quỹ đầu tư có uy tín, gọi điện chào mời, dụ dỗ tham gia đầu tư tiền ảo, chứng khoán. Chúng giả danh sàn thương mại điện tử cần tuyển cộng tác viên bán hàng online mà không cần đầu tư vốn, không phải cọc tiền, hoa hồng và lợi nhuận sẽ tăng lên nếu lôi kéo được nhiều người khác tham gia.

Ngày 27/4, Hàn Quốc kêu gọi người dân nước này cảnh giác và đặc biệt thận trọng đối với loại tội phạm lừa đảo trực tuyến bằng giọng nói khi tổng thiệt hại từ loại tội phạm này trong ba tháng đầu năm 2025 tăng gấp hai lần so với cùng kỳ năm 2024.

Điện thoại thông minh ngày càng trở nên phổ biến ở vùng cao tỉnh Bắc Kạn. Bên cạnh những lợi ích thì những chiếc điện thoại kết nối mạng cũng tiềm ẩn nguy cơ trở thành môi trường lý tưởng cho những kẻ lừa đảo. Do mặt bằng dân trí chưa đồng đều, thiếu thông tin, cho nên nhiều người dân đã bị kẻ xấu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Tin lời người quen qua mạng xã hội, anh Nguyễn H.Th. ở Hà Nội đã mất tổng cộng 116 triệu đồng sau nhiều lần chuyển khoản để nhận lại tiền hoa hồng thông qua việc đánh giá sản phẩm du lịch. Theo anh Th., sau 1-2 lần đầu nhận được hoa hồng như đã cam kết để tạo lòng tin, anh đã bị đối tượng dụ dỗ, dùng nhiều chiêu trò để buộc phải nạp số tiền lớn hơn.

Chiều 19/3, Hiệu trưởng Trường Đại học Phú Yên Trần Lăng cho biết, sáng cùng ngày, trên mạng xã hội xuất hiện văn bản giả mạo thông báo của nhà trường về việc tuyển sinh Chương trình trao đổi sinh viên năm 2025-2026. Ông Trần Lăng khẳng định: Văn bản này không phải do Trường Đại học Phú Yên ban hành và có thông tin sai lệch.

Trong khuôn khổ chương trình ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược "Chống lừa đảo và tăng cường an toàn không gian số" giữa Hội Thanh niên Khuyết tật Việt Nam, Công ty Cổ phần Tập đoàn giải trí Đại Dương (OEG), Doanh nghiệp xã hội Chống lừa đảo (chongluadao.vn) sáng 27/2 tại Hà Nội, chuyên gia Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC) đã đưa ra nhiều cảnh báo, hướng dẫn để tránh hậu quả từ các cú click chuột tưởng chừng vô hại.

Lừa đảo trực tuyến gia tăng và trở nên tinh vi hơn khi tội phạm mạng sử dụng công nghệ mới như Deepfake, Deepvoice (những công nghệ ứng dụng AI) để tạo hình ảnh, video, âm thanh giả mạo giống như thật, khiến người dùng khó phân biệt.

Gần đây, nhiều người dùng điện thoại phản ánh về tình trạng thường xuyên nhận được cuộc gọi từ số lạ nhưng khi bắt máy thì không ai trả lời. Nguyên nhân có thể do lỗi kỹ thuật hoặc kẻ gian cố tình thực hiện cuộc gọi không lời nhằm khơi gợi sự tò mò, khiến khách hàng gọi lại.

Bộ Công an đưa ra cảnh báo thủ đoạn cắt ghép hình ảnh, video nhạy cảm nhằm mục đích tống tiền. Theo đó, các đối tượng phạm tội nhắm đến nạn nhân là người có điều kiện kinh tế, địa vị xã hội (gồm cả lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh, các sở, ban, ngành của các tỉnh, thành phố trên cả nước).

Cục Thuế Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, thời gian qua có tình trạng một số đối tượng lừa đảo bằng hình thức gọi điện thoại, gửi tin nhắn đến người nộp thuế tự xưng là công chức thuế tại các chi cục thuế đề nghị cài đặt các ứng dụng của ngành thuế.

Ngày 17/2, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Bình Dương cho biết, vừa phối hợp Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng Công nghệ cao (Bộ Công an) và các đơn vị liên quan triệt xóa chuyên án mua bán dữ liệu thông tin cá nhân trên không gian mạng và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Việc Công an thành phố Huế, tỉnh Tuyên Quang liên tiếp bắt giữ đối tượng mua bán dữ liệu cá nhân trong thời gian gần đây đã được người dân ủng hộ, nhất là những người từng là nạn nhân của các cuộc gọi từ người không quen biết để môi giới đất đai, vay mượn, thậm chí là gạ gẫm mua bán dâm...