Khó khăn và bất cập
Trước năm 2004, lúc tỉnh Cần Thơ chưa chia tách thành tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ, thì rác thải được tập kết chất đống tại bãi rác Cái Răng và bãi rác Tân Long. Từ khi cầu Cần Thơ đưa vào sử dụng và do nhu cầu chỉnh trang đô thị thì bãi rác Cái Răng được di dời, giải tỏa. Năm 2012, tỉnh Hậu Giang không đồng ý cho TP Cần Thơ vận chuyển rác về tập kết tại bãi rác Tân Long trên địa bàn thuộc huyện Châu Thành. Vậy là TP Cần Thơ từ lúng túng đến bị động trong công tác xử lý rác thải. Giải pháp tình thế lập ra bãi rác Phước Thới (quận Ô Môn) cũng không giải quyết được vấn đề ùn tắc rác và ô nhiễm môi trường tại khu dân cư, kể cả việc khẩn cấp đầu tư nhà máy đốt rác, mà thực tế là những lò đốt rác thủ công. Xử lý rác bằng lò đốt với dây chuyền đơn giản, vừa tốn kém, vừa không thân thiện với môi trường do lượng khí độc và tro thải ra…
Để giải quyết vấn đề này, TP Cần Thơ thành lập Tổ tham mưu xử lý rác với thành phần gồm Sở Xây dựng, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Tài chính, Sở Y tế... Vai trò Tổ tham mưu xử lý rác được nhấn mạnh là chọn công nghệ đầu tư xử lý rác. Có lúc Giám đốc Sở Xây dựng là Tổ trưởng, theo Luật Đầu tư mới ban hành thì Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư thay làm Tổ trưởng, còn vai trò Sở Tài nguyên và Môi trường khá mờ nhạt. Gần mười năm trôi qua, TP Cần Thơ vẫn chưa có được nhà máy xử lý rác áp dụng công nghệ hỗn hợp thân thiện với môi trường. Đó là hệ quả của những năm chậm trễ, đùn đẩy và chưa thống nhất giữa các cơ quan chức năng của TP Cần Thơ trong tầm nhìn dài hơi về quy hoạch xử lý rác một cách căn cơ và bền vững.
Được biết, một năm kinh phí dành cho công tác vệ sinh môi trường của TP Cần Thơ khoảng 70 tỷ đồng, trong đó kinh phí thu gom, vận chuyển rác gần 57 tỷ đồng. Chi phí thu gom, vận chuyển rác thải tại TP Cần Thơ hiện nay là 325.000 đồng/tấn. Tiếp đó, chi phí xử lý rác bằng lò đốt được thanh toán với giá 400.000 đồng/tấn. Ngân sách phải chi hơn 700.000 đồng cho việc thu gom, vận chuyển và xử lý một tấn rác. Đó là chưa kể chi phí chôn lấp rác, phun hóa chất khử mùi rác, rồi che bạt trùm rác cũ tại các khu tập kết rác trong lúc chưa có biện pháp khác trong việc xử lý rác. Ông Trần Phước Sơn, ở phường An Khánh, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ, bức xúc: Người dân kiến nghị về việc xây dựng nhà máy để xử lý dứt điểm tình trạng rác thải gây ô nhiễm môi trường từ hàng chục năm. Tuy nhiên, các cấp chính quyền TP Cần Thơ vẫn chưa đáp ứng yêu cầu xử lý rác, chưa làm tròn lời hứa xây dựng TP Cần Thơ sáng, xanh, sạch, đẹp. Lò đốt rác được chừng hai đến ba trăm tấn rác mỗi ngày, còn hơn chừng đó rác thì chôn lấp chẳng được nhiều, các bãi rác cứ chất đống gây ô nhiễm. Công nghệ xử lý rác quá lạc hậu, cả phương pháp đốt rác và phương pháp chôn lấp rác đều bộc lộ nhược điểm vì gây ảnh hưởng xấu đến môi trường sống. Cả trên bờ và dưới sông của đô thị cũng đều bị ô nhiễm bởi rác thải sinh hoạt, nước thải từ sản xuất công nghiệp, đáng lo ngại nhất là nguồn nước sông. Các tuyến đường lớn rất ít thùng rác được bố trí. Tại sao chính quyền các tỉnh, thành phố lớn khác trong nước ban hành các quyết định xử phạt các hành vi xả rác bừa bãi mà Cần Thơ không làm được? Để tạo môi trường sống tốt cho người dân thì những chế tài xử phạt nêu trên sẽ được người dân đồng tình ủng hộ. Đã đến lúc chính quyền TP Cần Thơ cần nâng cao năng lực về quản lý vệ sinh môi trường, đầu tư thỏa đáng để thực hiện các công trình xử lý rác với phương pháp tiên tiến, thân thiện với môi trường. Cùng với công tác tuyên truyền, giáo dục, lãnh đạo chính quyền cần những hành động thiết thực để thuyết phục người dân về ý thức giữ gìn vệ sinh nơi công cộng. Như hiện nay, nhiều người dân đánh giá mức độ sạch của TP Cần Thơ chưa đạt mức trung bình.
Cần những giải pháp đồng bộ và quyết liệt
Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ Võ Thành Thống cho biết: Vấn đề chậm trong xây dựng nhà máy xử lý rác tại TP Cần Thơ như ý kiến nhân dân phản ánh là hoàn toàn chính xác. Năm 2015, UBND thành phố Cần Thơ phê duyệt Đồ án Quy hoạch xử lý chất thải rắn TP Cần Thơ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Từ đầu năm 2016, UBND tỉnh rất quan tâm và đang tìm cách giải quyết triệt để về vấn đề này. Phương hướng quy hoạch đầu tư dự án nhà máy rác áp dụng công nghệ xử lý rác hỗn hợp cho ra các sản phẩm hữu ích và thân thiện với môi trường, có thể cho ra điện và cho ra các thành phẩm tái chế được tận dụng từ chất thải rắn. Tháng 4-2016, UBND thành phố Cần Thơ đã chủ trì Hội đồng đánh giá lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án xử lý chất thải rắn tại huyện Thới Lai, với công suất xử lý rác 400 tấn/ngày. Khi Nhà máy rác Thới Lai hoàn thành đưa vào sử dụng sẽ là cơ sở để rút dần Nhà máy đốt rác Ô Môn. Bởi vì lò đốt rác với ưu thế là không mùi, không rỉ nước, nhưng khí thải ra môi trường tương đối độc hại. Tại quận Ô Môn cũng tiếp tục xét chọn nhà đầu tư giai đoạn 2 là đầu tư nhà máy điện rác và tái chế rác. Hướng quy hoạch các Khu xử lý chất thải rắn sẽ tại các đầu mối, cửa ngõ đô thị, dễ cho khâu vận chuyển rác, giảm chi phí và có thể điều tiết giữa các khu xử lý chất thải. Hội đồng đánh giá lựa chọn nhà đầu tư TP Cần Thơ sẽ hoàn thành thẩm định trong tháng 6-2016 việc xét chọn nhà đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác tại Khu xử lý chất thải rắn huyện Thới Lai, với công suất xử lý 400 tấn rác/ngày, thời gian thi công trong 12 tháng. Nhà máy này sẽ hoàn thành và đưa vào hoạt động trước 30-4-2017.
Giám đốc Sở Xây dựng TP Cần Thơ Lê Tấn Dược cho rằng, công nghệ lò đốt rác không cho mở rộng nữa vì không thân thiện với môi trường. TP Cần Thơ đang kêu gọi đầu tư nhà máy xử lý rác tại Khu xử lý chất thải rắn huyện Thới Lai. Nhà máy này áp dụng công nghệ xử lý rác hỗn hợp cho ra các sản phẩm hữu ích và thân thiện với môi trường. Nhiều nhà đầu tư đã xin tham gia đấu thầu dự án này. Phương châm là chủ đầu tư tự đầu tư, tự khai thác, ngân sách Nhà nước không phải bỏ ra, chỉ hỗ trợ việc giao mặt bằng xây dựng nhà máy rác, đồng thời khống chế giá tiền xử lý rác theo hướng ngang bằng với giá xử lý rác tại các lò đốt rác là 400.000 đồng/tấn, tùy thuộc vào việc công nghệ xử lý rác cho ra thành phẩm làm cơ sở để hạ giá thành xử lý rác. Nếu giao mặt bằng nhanh thì việc lắp ráp nhà máy này sẽ từ 12 đến 18 tháng. Khi đó với công suất nhà máy xử lý rác Thới Lai công suất 400 tấn/ngày, cộng với các nhà máy đốt rác tại Ô Môn và Cờ Đỏ với tổng công suất 400 tấn/ngày thì coi như đã giải quyết dứt điểm tổng lượng rác thu gom trên toàn thành phố Cần Thơ hiện nay là khoảng 650 tấn rác thải/ngày.
Ngày 28-3-2016, Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ có Quyết định phê duyệt bộ tiêu chí Kinh tế - Kỹ thuật - Công nghệ và Cơ chế chính sách đầu tư dự án Khu xử lý chất thải rắn huyện Thới Lai. Bộ tiêu chí khá cụ thể, công nghệ, thiết bị xử lý chất thải phải được tổ chức, đơn vị có chức năng chứng nhận theo quy định của Việt Nam và quốc tế. Sở Kế hoạch và Đầu tư đã thông báo mời đầu tư xây dựng dự án này.
NGUYỄN VĂN HỒNG
Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Cần Thơ
Công ty Cổ phần đô thị Cần Thơ thực hiện hai khâu chính là thu gom rác từ nguồn phát sinh đến điểm tập trung, trung chuyển, tiếp đó vận chuyển rác đến bãi rác hoặc nhà máy xử lý rác. Trên địa bàn có nhiều đơn vị thực hiện nhưng cách thức phối hợp chưa chặt chẽ. Đơn giá thu gom, vận chuyển và xử lý rác chưa được điều chỉnh kịp thời, việc thực hiện xã hội hóa, đấu thầu dịch vụ chưa có tiêu chí thống nhất trên toàn thành phố.
LƯU VIỆT CHIẾN
Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần đô thị Cần Thơ
