Bộ Y tế cho biết đã nhận được Công văn số 10822/VPCP-QHĐP của Văn phòng Chính phủ về việc trả lời kiến nghị của cử tri trước Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV.
Trong đó cử tri thành phố Hà Nội thấy rằng, trong bối cảnh kinh tế khó khăn, việc làm cạnh tranh, chi phí nuôi con lớn, giá nhà, đất tăng cao dẫn đến xu hướng giới trẻ sợ kết hôn, sinh con. Cử tri đề nghị Chính phủ có các biện pháp tháo gỡ, nhất là trong thời kỳ nước ta đang dần bước vào giai đoạn già hóa dân số.
Trả lời kiến nghị của cử tri, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, trong bối cảnh phát triển kinh tế-xã hội hiện nay, xu hướng kết hôn muộn, sinh ít con, thậm chí không sinh con đang gia tăng, làm mức sinh giảm dưới mức sinh thay thế và đẩy nhanh quá trình già hóa dân số.
Thực trạng này chịu tác động tổng hợp của nhiều yếu tố như áp lực về việc làm, thu nhập, chi phí sinh hoạt, nuôi dạy con, nhà ở, cũng như yêu cầu phát triển sự nghiệp cá nhân, đặc biệt đối với lực lượng lao động trẻ và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, nhận thức rõ những thách thức nêu trên, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Dân số tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV vào ngày 10/12/2025, tạo cơ sở pháp lý quan trọng, thống nhất và lâu dài cho việc hoạch định và triển khai chính sách dân số quốc gia trong giai đoạn mới.
Luật Dân số xác định rõ mục tiêu duy trì mức sinh thay thế, đồng thời chủ động thích ứng với già hóa dân số, gắn với nâng cao chất lượng dân số và phát triển bền vững đất nước.
Luật đã quy định khung chính sách tổng thể, trong đó nhà nước triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp về giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nhà ở và an sinh xã hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc kết hôn, sinh con và sinh đủ hai con.
Một số chính sách định hướng quan trọng bao gồm: Điều chỉnh thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai; hỗ trợ tài chính đối với một số nhóm đối tượng, địa phương có mức sinh thấp; ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội cho các gia đình sinh đủ hai con theo quy định của pháp luật.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan khẳng định, thời gian tới, Bộ Y tế sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương tổ chức triển khai Luật Dân số một cách đồng bộ, hiệu quả; đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá thực tiễn để kịp thời tham mưu Chính phủ hoàn thiện các chính sách cụ thể, phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của từng giai đoạn. Qua đó, góp phần tháo gỡ những rào cản đối với việc kết hôn, sinh con, duy trì mức sinh hợp lý và chủ động thích ứng với quá trình già hóa dân số của nước ta.
Nhiều chính sách khuyến khích sinh đủ 2 con
Luật Dân số có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026. Riêng các quy định về hỗ trợ tài chính cho phụ nữ tại vùng mức sinh thấp, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi có hiệu lực từ ngày 1/1/2027.
Để duy trì mức sinh thay thế, luật quy định nhiều chính sách vượt trội như: Lao động nữ sinh con thứ 2 được nghỉ thai sản 7 tháng, thay vì 6 tháng như hiện hành; lao động nam được nghỉ 10 ngày làm việc khi vợ sinh con thứ hai (hoặc sinh đôi).
Nhà nước sẽ hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ thuộc vùng dân tộc thiểu số rất ít người; phụ nữ ở các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp; và đặc biệt là hỗ trợ phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi. Người có từ 2 con đẻ trở lên sẽ được ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội.
Luật khuyến khích nam, nữ tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn. Tùy điều kiện ngân sách, chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định việc hỗ trợ kinh phí cho hoạt động này. Chi phí khám sàng lọc một số bệnh bẩm sinh cho phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh sẽ được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước và bảo hiểm y tế theo lộ trình.
Về chính sách thích ứng già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số, Luật khuyến khích cá nhân chủ động chuẩn bị tài chính, sức khỏe và tâm lý cho tuổi già ngay từ khi còn trẻ; khuyến khích tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm sức khỏe. Nhà nước ưu tiên phát triển mạng lưới bệnh viện lão khoa và nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ (2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) - mức thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo. Điều này cho thấy xu hướng sinh ít con và sinh muộn tiếp tục gia tăng.
Trong 2 thập kỷ qua, mức sinh khu vực thành thị đã xuống dưới mức sinh thay thế, dao động quanh 1,7-1,8 con/phụ nữ.
Mức sinh khu vực nông thôn luôn cao hơn mức sinh thay thế, ở mức 2,2-2,3 con/phụ nữ, nhưng đến năm 2024 đã giảm dưới mức sinh thay thế là 2,08 con/phụ nữ.
Hiện có 13/34 tỉnh thành có mức sinh dưới mức sinh thay thế, đặc biệt, có những tỉnh thành mức sinh xuống rất thấp với 1,43 con/phụ nữ.
Cũng theo báo cáo của Bộ Y tế, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam năm 2025 ước đạt 74,7 tuổi, vượt mục tiêu đề ra. Tỷ số giới tính khi sinh duy trì ở mức 111 bé trai/100 bé gái, đạt chỉ tiêu nhưng vẫn cao so với mức cân bằng tự nhiên.
