Thời gian qua, công tác cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ, gắn với tái thiết đô thị, nâng cao chất lượng cuộc sống của các cư dân trên địa bàn thành phố Hà Nội rất chậm trễ. Để tháo gỡ các vướng mắc về pháp lý, ban hành cơ chế, chính sách đột phá và phân cấp cho các địa phương để đẩy nhanh tiến độ cải tạo, xây dựng lại các chung cư cũ, Bộ Xây dựng đề xuất, đối với các chung cư xây dựng sau năm 1994 mà thuộc diện xây dựng lại và vẫn phù hợp với quy hoạch thì các chủ sở hữu nhà chung cư có trách nhiệm đóng góp kinh phí xây dựng lại nhà chung cư, nếu không đóng góp kinh phí thì được bồi thường quyền sử dụng đất, giá trị nhà ở còn lại (nếu có) theo quy định của Chính phủ.
Việc đóng góp kinh phí được thực hiện theo nguyên tắc sau: Đối với phần diện tích trong nhà chung cư thì các chủ sở hữu nhà chung cư đóng góp kinh phí theo diện tích sở hữu căn hộ chung cư mới hoặc diện tích sở hữu khác không phải căn hộ chung cư nhân với giá xây dựng mới nhà chung cư do ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành tại thời điểm lập phương án bồi thường.
Dự thảo nghị định cũng quy định, việc đóng góp kinh phí của các chủ sở hữu nhà chung cư với chủ đầu tư dự án phải được nêu trong hợp đồng mua bán, thuê căn hộ theo mẫu quy định. Thời điểm đóng góp và hình thức đóng góp kinh phí xây dựng lại nhà chung cư theo tiến độ thực hiện dự án hoặc nộp một lần sau khi bàn giao căn hộ. Đối với các chung cư cũ, xây dựng trước năm 1994 thì tiếp tục kế thừa quy định của pháp luật nhà ở hiện hành về việc áp dụng hệ số K bồi thường căn hộ.
Dự thảo đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm của nhiều người dân, nhất là những người đang sinh sống tại các chung cư cũ. Anh Nguyễn Văn Long, sinh sống tại khu tập thể Thành Công, quận Ba Đình cho biết, anh rất vui mừng khi bản dự thảo đã quan tâm đến những trường hợp đã được bao cấp nhà ở trong giai đoạn trước năm 1993 theo chính sách phân phối nhà ở của Nhà nước.
Đây là những trường hợp có khó khăn về chỗ ở, đáp ứng nhiều tiêu chí theo quy định mới được xem xét, phân phối nhà ở, cho nên không phải đóng góp kinh phí để cải tạo, xây dựng mới chung cư là hợp lý. Còn những khu tập thể được xây dựng sau năm 1994, khi Nhà nước xóa bỏ chính sách bao cấp về nhà ở, chủ sở hữu nhà chung cư phải đóng góp kinh phí để xây dựng lại nhà chung cư nhằm bảo đảm tính khả thi của dự án, hài hòa giữa lợi ích của chủ sở hữu nhà chung cư, Nhà nước và nhà đầu tư, đáp ứng yêu cầu chỉnh trang đô thị.
Thực hiện kế hoạch cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ, thành phố Hà Nội đã có nhiều nỗ lực, cố gắng, nhưng tiến độ không đạt yêu cầu. Nguyên nhân chính dẫn đến tiến độ cải tạo, xây dựng lại chung cư trên địa bàn thành phố chậm trễ liên quan đến công tác bồi thường, bố trí tái định cư.
Để đáp ứng yêu cầu hệ số bồi thường từ 1 đến 2 lần, chủ sở hữu có thể được bồi thường bằng căn hộ mới diện tích gấp đôi căn hộ cũ mà không phải bỏ tiền xây dựng dẫn đến quy hoạch chung cư mới phải gia tăng tầng cao, mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất để sắp xếp tái định cư cho tất cả các chủ sở hữu, cộng thêm diện tích mà chủ đầu tư dự án dành để kinh doanh bù đắp chi phí và tìm kiếm lợi nhuận. Điều này dẫn đến quá tải về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, phá vỡ cảnh quan kiến trúc; còn chủ đầu tư không mặn mà.
Đồng tình với dự thảo nghị định, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng các chủ sở hữu căn hộ là người được thụ hưởng toàn bộ giá trị tài sản mang lại, cần phải có nghĩa vụ, trách nhiệm với tài sản của mình, loại bỏ tư duy bao cấp về nhà ở, đẩy trách nhiệm về phía nhà nước. Vì thế, khi tòa nhà xuống cấp các chủ sở hữu cần phải chung tay đóng góp để cải tạo, xây dựng lại nhà, vừa cải thiện chỗ ở, vừa nâng cao giá trị tài sản.
