Vì một xã hội hòa nhập, không vật cản cho người khuyết tật

PV: Chúng ta đã nói nhiều đến chuyện bình đẳng giữa người khuyết tật với cộng đồng. Ông đánh giá thế nào về thực trạng này?

Ông Nghiêm Xuân Tuệ: Hiện nay, Việt Nam có hơn 5,3 triệu người khuyết tật, chiếm 6,4% dân số. Nhằm hướng tới một xã hội hòa nhập, không vật cản, để họ thực sự được bình đẳng và hòa nhập đầy đủ, là mục tiêu không phải của riêng những cơ quan hữu quan, tổ chức vì người khuyết tật và của người khuyết tật mà là của chung tất cả chúng ta, của toàn xã hội.

Việt Nam đã ký tham gia Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật vào ngày 22-10-2007. Tuy nhiên, chúng ta mới chỉ dừng ở mức độ “hoan nghênh”, “đồng tình” chứ chưa đi vào thực hiện. Cần một làn sóng tuyên truyền mới nâng cao nhận thức toàn xã hội để Việt Nam chuẩn bị phê chuẩn Công ước, tiến tới tham gia thực hiện đầy đủ Công ước. Chỉ khi ấy, người khuyết tật mới mong có một cơ hội để bình đẳng thực sự.

Hiện nay, ở một số địa phương, vấn đề bình đẳng của người khuyết tật mới chỉ dừng lại như một khẩu hiệu. Người khuyết tật cũng được đào tạo, có bằng cấp, nhưng còn bị phân biệt, gặp nhiều khó khăn khi tìm việc, đặc biệt trong các cơ quan Nhà nước.

PV: Chúng ta đã có những văn bản pháp luật quy định cụ thể việc tạo việc làm, hỗ trợ học nghề cho người khuyết tật. Theo ông, những quy định này đã thực sự phát huy hiệu quả?

Ông Nghiêm Xuân Tuệ: Mỗi quốc gia đều có quy định hạn ngạch về việc nhận người khuyết tật vào làm việc trong doanh nghịêp thuộc mọi thành phần kinh tế. Chẳng hạn như ở Nhật Bản, quy định hạn ngạch tỷ lệ người khuyết tật làm việc trong các doanh nghiệp là 1,8%, ở Đức con số này là 5%,… 

Riêng ở Việt Nam, mặc dù các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước được ban hành khá đầy đủ, song việc thực hiện chưa thực sự hiệu quả.

Tại Nghị định 81, Nghị định 116 và Thông tư liên tịch 19 (ký ban hành ngày 19-5-2005) quy định mỗi doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế đều phải nhận tỷ lệ từ 2 đến 3% người khuyết tật trong tổng số biên chế của doanh nghiệp vào làm việc. Nếu không nhận đủ người khuyết tật thì doanh nghiệp phải đóng tiền cho Quỹ việc làm dành cho người khuyết tật ở mỗi tỉnh do Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội quản lý (với khoản tiền được tính là lương tối thiểu 540 nghìn đồng/tháng (x) số người khuyết tật mà họ chưa nhận đủ). Tuy nhiên, việc thực thi này còn rất chậm chạp và chưa được giám sát, đôn đốc kịp thời.

Chúng tôi vừa đi kiểm tra trên phạm vi toàn quốc việc thực hiện quy định này, kết quả là: mới chỉ có tám tỉnh thực hiện, trong đó, ba tỉnh là Bắc Ninh, Hải Dương và Quảng Ninh có Quỹ đi vào hoạt động.

PV: Để người khuyết tật thực sự hòa nhập với cộng đồng, theo ông, chúng ta cần phải làm những gì?

Ông Nghiêm Xuân Tuệ: Vấn đề quan trọng nhất của chúng ta hiện nay là phải nâng cao nhận thức của toàn xã hội về lĩnh vực người khuyết tật.

Từ xưa tới nay, chúng ta luôn quan niệm rằng, cần phải cố gắng giúp đỡ người khuyết tật dựa trên tinh thần tương thân tương ái, “bầu ơi thương lấy bí cùng”, “lá lành đùm lá rách”… Theo tôi, đó là nhận thức cũ.

Chúng ta phải thay đổi nhận thức từ chỗ đứng trên cao với tay xuống giúp đỡ người khuyết tật, thay vào đó là phải nhìn nhận người khuyết tật là những công dân bình thường, hoàn toàn không phải là kêu gọi lòng từ thiện như trước đây nữa. Họ có đầy đủ tất cả các quyền như những người bình thường khác.

Không chỉ xã hội, ngay bản thân những người khuyết tật cũng cần phải thay đổi nhận thức, cần phải biết họ được pháp luật cho hưởng quyền gì cũng như phải có nghĩa vụ gì đối với xã hội, đất nước.

Tôi đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo, tại đó, có những người khuyết tật khi được hỏi, “ông/bà có biết tới Việt Nam có Pháp lệnh về người tàn tật không?”, thì họ hoàn toàn không biết.

PV: Xin cảm ơn ông!

Hồng Anh (thực hiện)