Vệ tinh VINASAT-1 sắp được phóng lên không trung

Chinh phục không gian

Ý tưởng Việt Nam có vệ tinh đầu tiên trên quỹ đạo được ấp ủ từ những năm 90 của thế kỷ 20. Năm 1996, Tổng cục Bưu điện (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) bắt đầu tiến hành các thủ tục đăng ký vị trí quỹ đạo với Liên minh Viễn thông thế giới (ITU).

Năm 1998, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 864/1998/QÐ-TTg thông qua báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án VINASAT, đến năm 1999, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập Ban chỉ đạo quốc gia dự án VINASAT và năm 2005 được đưa ra làm mốc để Việt Nam có vệ tinh đầu tiên trên quỹ đạo.

Tuy nhiên, khi đăng ký vị trí quỹ đạo với ITU thì nhiều khó khăn đã nảy sinh, khiến thời điểm phóng vệ tinh VINASAT phải lùi lại. Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trần Ðức Lai nhớ lại, quá trình đàm phán phối hợp tần số, quỹ đạo với các nhà khai thác vệ tinh của các nước có liên quan vô cùng khó khăn.

Theo quy định của ITU, việc đăng ký vị trí quỹ đạo được thực hiện theo nguyên tắc "ai đến trước, đăng ký trước". Trong khi đó, trên quỹ đạo hiện đã dày đặc hàng trăm vệ tinh của các nước đang hoạt động. Theo báo cáo nghiên cứu khả thi dự án VINASAT-1, các tính toán cho thấy nếu được đặt tại tọa độ 130o Ðông thì vệ tinh VINASAT-1 sẽ phủ sóng toàn bộ lãnh thổ Việt Nam và một số nước chung quanh. Khi đăng ký vị trí quỹ đạo này, Việt Nam phải tiến hành đàm phán với 30 - 40 nước có vệ tinh nằm chung quanh vị trí quỹ đạo của nước ta để tránh can nhiễu tần số. Quá trình này mất rất nhiều thời gian. Ðiển hình như việc đàm phán với Tôn-ga (nước có vệ tinh nằm ngay sát vị trí quỹ đạo của Việt Nam) đã mất tới hai năm.

Năm 2005, dự án đầu tư vệ tinh VINASAT chính thức được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1104/QÐ-TTg, theo đó, Tập đoàn Bưu chính-Viễn thông Việt Nam (VNPT) được giao nhiệm vụ chủ trì triển khai dự án. Ðây là dự án trọng điểm quốc gia có tổng mức đầu tư hơn 200 triệu USD, sử dụng nguồn vốn tái đầu tư của VNPT và vốn vay thương mại. Mục tiêu chính của dự án là phóng một quả vệ tinh vào vị trí quỹ đạo 132o Ðông và xây lắp hai trạm điều khiển vệ tinh tại Việt Nam, đưa hệ thống vệ tinh VINASAT vào hoạt động ổn định.

Tháng 5-2006, một bước đi quan trọng đối với dự án này: VNPT chính thức chọn nhà thầu Lockheed Martin Corporation (Hoa Kỳ), nhà sản xuất vệ tinh hàng đầu thế giới, thực hiện gói thầu quan trọng nhất của dự án (cung cấp vệ tinh, dịch vụ phóng vệ tinh cùng thiết bị trạm điều khiển vệ tinh). Ngay sau đó, đầu năm 2007, trạm điều khiển vệ tinh đầu tiên đã được khởi công xây dựng tại Quế Dương (Hà Tây) và đến nay trạm điều khiển vệ tinh này cùng trạm điều khiển vệ tinh dự phòng đặt tại Bình Dương cũng đã hoàn thành xây dựng.

Mọi công việc triển khai dự án đang gấp rút hoàn thành, bảo đảm thời hạn phóng vệ tinh lên quỹ đạo. Giám đốc Ban Quản lý dự án VINASAT (VNPT) Hoàng Minh Thống cho biết, theo quy định của ITU, nếu sau thời hạn 23-5-2008, Việt Nam không phóng vệ tinh lên vị trí quỹ đạo đã đăng ký thì vị trí này sẽ thuộc về nước khác. Chính vì thế, yêu cầu về thời gian triển khai dự án này rất nghiêm ngặt.

Hiện vệ tinh VINASAT-1 đã hoàn thành xong quá trình lắp ráp, tổ hợp và đang được đo thử để chuẩn bị chuyển ra bãi phóng. Với công nghệ mới nhất, các chỉ tiêu kỹ thuật tốt, vệ tinh VINASAT-1 sẽ không thua kém bất cứ vệ tinh nào của các nước trên thế giới.

Chủ quyền của Việt Nam trên vũ trụ

Ngày 2-4-2008, vệ tinh VINASAT-1 dự kiến sẽ được phóng lên quỹ đạo từ bãi phóng ở Guyana, một quốc gia Nam Mỹ. Sau một tháng kiểm tra hoạt động của vệ tinh trên quỹ đạo, nếu đáp ứng đầy đủ các yêu cầu, nhà thầu Lockheed Martin Corporation sẽ bàn giao cho VNPT để đưa vào khai thác. Việc phóng thành công vệ tinh VINASAT-1 lên quỹ đạo có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta, không chỉ chính thức xác định chủ quyền của Việt Nam trên vũ trụ, thể hiện vị thế ngày càng lớn mạnh của quốc gia nói chung và của ngành viễn thông nước ta nói riêng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, mà còn góp phần hoàn thiện cơ sở hạ tầng thông tin quốc gia theo hướng hiện đại, nâng cao độ an toàn cho mạng lưới viễn thông, thúc đẩy phát triển các dịch vụ viễn thông, công nghệ thông tin, phát thanh truyền hình, thương mại...

Thứ trưởng Trần Ðức Lai dẫn chứng, khi tuyến cáp quang biển quốc tế TVH của Việt Nam hồi đầu năm 2007 bị cắt trộm, toàn bộ hệ thống thông tin liên lạc từ Việt Nam đi nước ngoài đã phải chuyển sang một tuyến cáp duy nhất SMW3. Nếu có vệ tinh VINASAT-1, thông tin liên lạc sẽ tự động chuyển sang hệ thống vệ tinh. Ðây được coi như phương thức truyền dẫn dự phòng của các quốc gia trong trường hợp xảy ra sự cố.

Do núi non hiểm trở, việc kéo các tuyến cáp quang đến các địa bàn gặp nhiều khó khăn. Vệ tinh VINASAT-1 khắc phục được trở ngại này vì có thể phủ sóng các vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo, tạo điều kiện cho mọi người dân không phân biệt khoảng cách địa lý có thể tiếp cận các dịch vụ thông tin hiện đại. Mặt khác, hiện các tổ chức, doanh nghiệp trong nước đều phải thuê vệ tinh của nước ngoài với khoản chi phí không nhỏ, khả năng phát triển dịch vụ bị hạn chế. Sử dụng vệ tinh riêng của nước ta sẽ giúp các đơn vị trong nước chủ động phát triển dịch vụ đa dạng, tiết kiệm chi phí thuê băng tần của nước ngoài.

Ðể khai thác hiệu quả vệ tinh VINASAT-1

Theo Phó Giám đốc Trung tâm thông tin vệ tinh (Công ty Viễn thông quốc tế, VTI) Nguyễn Quang Hùng, mọi công tác chuẩn bị để đưa vào khai thác vệ tinh VINASAT-1 đang được VNPT tập trung triển khai. VNPT đã xây dựng phương án kinh doanh vệ tinh VINASAT-1, đồng thời đề xuất cơ chế hỗ trợ các cơ quan, đơn vị đang thuê vệ tinh nước ngoài chuyển sang sử dụng vệ tinh VINASAT. VINASAT-1 cho phép cung cấp nhiều dịch vụ đa dạng như thuê kênh riêng, điện thoại, dịch vụ truy nhập internet, truyền dữ liệu, phát hình lưu động, phân phát số liệu một chiều, hội nghị qua truyền hình, đào tạo từ xa, truyền hình DTH... Khả năng phủ sóng của vệ tinh là rất rộng, không chỉ lãnh thổ Việt Nam mà cả các nước trong khu vực và thế giới. Do đó, làm thế nào để thu hút không chỉ các doanh nghiệp trong nước mà cả doanh nghiệp nước ngoài sử dụng vệ tinh của Việt Nam, cạnh tranh thành công với các nhà cung cấp khác là thách thức không nhỏ đối với VNPT.

Các yếu tố về giá, công nghệ, chất lượng dịch vụ... sẽ được VNPT đặt lên hàng đầu. Vệ tinh VINASAT-1 sẽ được vận hành bởi đội ngũ cán bộ nước ta được chuyển giao công nghệ từ các chuyên gia hàng đầu thế giới. Hai khóa đào tạo cho cán bộ Việt Nam tại Trung tâm điều khiển của Lockheed Martin Corporation (Hoa Kỳ) đã kết thúc.

Tại hai trạm điều khiển vệ tinh trong nước sau khi hoàn thành, các chuyên gia Hoa Kỳ tổ chức năm khóa đào tạo cho cán bộ của VNPT. Ngoài ra, VNPT cũng ký hợp đồng với SES ASSTRA (Luxembourg), một công ty lớn nhất châu Âu về cung cấp các dịch vụ vệ tinh thương mại tổ chức các khóa đào tạo về kinh doanh. Giám đốc Ban Quản lý dự án VINASAT Hoàng Minh Thống khẳng định đội ngũ cán bộ của nước ta có đủ trình độ chuyên môn để bảo đảm vệ tinh VINASAT-1 hoạt động an toàn, hiệu quả.