Tuổi trẻ với lối sống lành mạnh

Sự phát triển của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa tạo ra thế hệ thanh niên năng động với những nhu cầu đa dạng. Chính trong những biến động của cuộc sống đang đổi thay từng ngày, nhiều thanh niên đã nhanh chóng nhập cuộc, tìm thấy chỗ đứng của mình ở những hoạt động học tập, lao động, sáng tạo, phát huy tốt khả năng và sức lực của mình vì sự phát triển của đất nước. Nhiều người đã vượt qua được những khó khăn và thử thách khắc nghiệt của cuộc sống và trở thành những gương mặt tiêu biểu trên mọi lĩnh vực xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn an ninh chính trị, sự bình yên của xã hội, bên cạnh những thanh niên vươn tới học vấn cao, những trí thức, nhà quản lý tài năng, những chủ doanh nghiệp làm ăn phát đạt...

Thanh niên ngày nay nhạy bén và năng nổ không thua kém các thế hệ cha anh và có rất nhiều sáng tạo trong tư duy kinh tế, trong những hoạt động lao động, làm giàu cho bản thân và xã hội.

Những điều tra xã hội học trong thời gian gần đây cho thấy chính những thành tựu quan trọng bước đầu của sự đổi mới đất nước đã tạo ra một thế hệ trẻ năng động, biết hy sinh và luôn hướng tới tương lai. Điều đó thể hiện những chỉ báo về số lượng ngày càng tăng những thanh niên tình nguyện, thanh niên xung phong tới các vùng sâu, vùng xa, vùng nghèo đói để giúp đỡ nhân dân. Nhiều chuyên gia nước ngoài đã tỏ ý ngạc nhiên và thán phục trước sự phát triển rộng lớn phong trào thanh niên tình nguyện.

Tuy nhiên, trong quá trình vận động của xã hội hiện nay, mặt trái của kinh tế thị trường kéo theo những sự suy thoái về lối sống, đạo đức ở một bộ phận không nhỏ xã hội, trong đó có thanh niên. Nguy cơ đối với thanh niên là cao. Trước mắt họ là cả một khối lượng ngày càng lớn những thông tin, những thực tế với hai chiều tốt xấu, sáng tối khác nhau tác động. Khá nhiều thanh niên do tính bồng bột, sự non nớt, nên chỉ học được những mặt tiêu cực mà trở nên lạc lõng. Họ đã không đủ sức mạnh để vượt qua chính mình và trở nên sa ngã. Những gương mặt ngỡ ngàng, những mái đầu xanh cúi gằm trước vành móng ngựa hoặc trước ống kính phóng viên tại các động "lắc", các ổ mại dâm... khiến cả xã hội đau xót, lo lắng.

Các cuộc điều tra xã hội học cho thấy trong thực tế, nhiều tội phạm ở tuổi vị thành niên đã không nhận thức được lỗi lầm, không ý thức được tính nghiêm trọng trong hành vi của mình, không hề hiểu rằng mình là kẻ phạm tội thậm chí trong nhiều trường hợp còn cao hứng, tự coi mình như những "người hùng", "không sợ bị trừng phạt, không sợ chết, biết vượt lên trên những suy tính tầm thường" của cuộc sống. Một số thanh niên nghiện ma túy đã không ngần ngại trả lời những người phỏng vấn rằng họ nghiện ngập là chỉ muốn phản ứng lại những giáo huấn của người lớn mà họ cho rằng đã "nhàm chán và giả tạo". Nhiều thanh niên đi cướp giật không phải vì nghèo túng, mà chỉ muốn "thử thách tính can đảm" của mình. Trong các buổi gặp gỡ với những thanh niên bị bắt vì đua xe máy, nhiều nhà nghiên cứu đã ngạc nhiên vì có nhiều cậu trai đã rất mạnh mẽ, có đủ lòng tự tin và sự can đảm. Họ nói rằng muốn đi tìm những cảm giác mạnh mẽ, muốn "vượt qua những khuôn phép bình thường", muốn được chiến thắng mà trước hết là chiến thắng chính nỗi sợ hãi của chính mình mặc dù họ biết rất rõ là đầu kia của con đường có thể là cái chết, là thương tật, tù tội.

Những biểu hiện nói trên của thanh niên buộc chúng ta phải suy nghĩ. Chúng ta, những nhà quản lý, những nhà giáo dục, những nhà nghiên cứu khoa học, các bậc cha mẹ, anh chị... đã chưa cố gắng để hiểu thấu đáo và trọn vẹn về lớp trẻ, những người vừa gần gũi nhưng lại vừa khác biệt về thế hệ với chúng ta.

Hầu hết những thanh niên được chúng tôi phỏng vấn đều khẳng định rằng đã có sự xuống cấp của các giá trị truyền thống trong gia đình và xã hội hiện nay. Theo họ, ngoại trừ đức tính cần cù chịu khó, ý chí phấn đấu rèn luyện, được coi là có xu hướng tăng lên so với trước đây, còn lại hầu hết các giá trị đạo đức khác đều sa sút. Những giá trị đạo đức truyền thống bị xói mòn - đó là lòng hiếu thảo, truyền thống tôn sự trọng đạo, tinh thần thương người như thể thương thân... Cuộc điều tra cũng cho thấy, ở các vùng đô thị có kinh tế hàng hóa phát triển, sự xói mòn đạo đức truyền thống diễn ra mạnh mẽ và gay gắt hơn ở những vùng nông thôn và nông nghiệp.

Xã hội phương Tây hiện đại đã và đang trả giá đắt cho sự đề cao tự do cá nhân một cách thái quá, dẫn tới coi nhẹ tầm quan trọng của các mối quan hệ gia đình. Thay thế cho những tình cảm yêu thương nhân ái vốn thuộc về bản chất tự nhiên của mối quan hệ gia đình, người ta chỉ nói đến những nghĩa vụ và sự ràng buộc lẫn nhau về pháp lý. Quan hệ huyết thống giữa các thành viên trong gia đình nhiều lúc đã chỉ còn là sự liên kết lạnh lùng và vô cảm giữa những công dân bình đẳng tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình trước luật pháp. Điều đó đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng, những sai lệch chuẩn mực nguy hiểm, đưa gia đình vào cơn lốc khủng hoảng mà hậu quả là các thế hệ trẻ trở nên ích kỷ, lạnh lùng, vô cảm, sống thực dụng cực đoan.

Nhiều học giả phương Tây đã lên tiếng mạnh mẽ cảnh báo rằng, nếu không nhanh chóng điều chỉnh lại các chuẩn mực về gia đình, giáo dục thế hệ trẻ trở lại với bản chất nhân văn vốn có của nó, thì thế kỷ 21 có thể sẽ trở thành thế kỷ vô luân lý nhất trong lịch sử.

Để có thể giáo dục, bồi dưỡng hiệu quả thế hệ trẻ, xứng đáng với vinh dự và trách nhiệm của mình trong thời đại CNH, HĐH đất nước, xã hội ta đứng trước biết bao công việc phải làm. Trước hết, chúng ta phải hiểu rõ vai trò của thanh niên trong phát triển đất nước; ảnh hưởng những biến đổi kinh tế - xã hội đối với thanh niên; tâm trạng, nhu cầu và hành vi của thanh niên trong xã hội hiện nay; các điều kiện thuận lợi và khó khăn của họ, đặc biệt là vấn đề thất nghiệp, vấn đề văn hóa, sân chơi, vấn đề xử lý các rác thải của văn hóa phẩm đồi trụy, bạo lực hằng ngày tác động qua internet cũng như trên "thị trường đen". Một lĩnh vực rất quan trọng khác là nghiên cứu và đẩy tới phong trào thanh niên, các tổ chức thanh niên trong quá trình đoàn kết, tập hợp thanh niên đấu tranh chống các hiện tượng tiêu cực. Vai trò của chính quyền, đoàn thể, cộng đồng và gia đình trong việc quan tâm chăm sóc, rèn luyện, giáo dục thanh niên đáp ứng những đòi hỏi của công cuộc công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

Trên cơ sở những nhận thức khoa học về thanh niên, Nhà nước có các chính sách thanh niên và cơ chế thực hiện các chính sách đó, để giải quyết đúng đắn vấn đề thanh niên, tạo điều kiện thuận lợi cho họ đóng góp khả năng, trí tuệ và sức lực, vào sự phát triển đất nước. Trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh có những cống hiến to lớn, tích lũy được biết bao kinh nghiệm quý báu thấm mồ hôi và cả máu của bao thế hệ trẻ. Chí khí ấy, bài học ấy là di sản quý cần được truyền thụ cho lớp thanh niên mới cả bằng các cách thức truyền thống lẫn những phương pháp mới, phù hợp với thời đại.

Thế hệ trẻ hiện đại sẽ xây dựng được lối sống đẹp, nếu được giáo dục và hiểu biết phù hợp với xã hội hiện đại; được hướng dẫn, cổ vũ xây dựng những quan hệ gia đình, bè bạn, đồng nghiệp lành mạnh và trong sáng, dựa trên cơ sở của những tình cảm nhân văn. Và, ở tầm rộng lớn hơn, công cuộc CNH, HĐH đất nước tiến triển trong sự ổn định chính trị, an ninh xã hội, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh, mỗi người tìm thấy niềm vui chung trong mối quan hệ nhân ái và yêu thương với những người khác, trong không khí xã hội có nền tảng văn hóa nhân văn cao đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực để thế hệ trẻ và cả xã hội ta xây dựng, phát triển lối sống mới Việt Nam hiện đại mà đậm đà bản sắc dân tộc.