Từ năm 1999, Chính phủ đã có quyết định tách Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh (ĐHSP TP Hồ Chí Minh) ra khỏi Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh để xây dựng thành một trong ba trường sư phạm trọng điểm của cả nước. Kể từ đây, ĐHSP TP Hồ Chí Minh trở thành một trung tâm lớn về đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và nghiên cứu khoa học, đảm nhận trọng trách "đầu tàu" trong hệ thống đào tạo nghiên cứu khoa học giáo dục và sư phạm của khu vực Nam Bộ và cả nước.
Cơ cấu hiện tại của ĐHSP TP Hồ Chí Minh gồm 20 khoa, tổ ngành trực thuộc, 11 phòng ban, sáu trung tâm, một viện nghiên cứu, trường trung học thực hành. Các khoa, ngành, viện của trường đều là những đơn vị nghiên cứu khoa học cơ bản, khoa học sư phạm và khoa học ứng dụng có chất lượng cao.
Đến nay, ĐHSP TP Hồ Chí Minh đào tạo 17 ngành học cử nhân gồm: Ngữ văn, Toán, Vật lý, Hóa, Sinh vật, Lịch sử, Địa lý, Giáo dục chính trị, Tâm lý giáo dục, Giáo dục thể chất, Giáo dục tiểu học, Giáo dục mầm non, Giáo dục đặc biệt, Anh văn, Pháp văn, Trung văn, Nga văn.
Thời gian qua, ĐHSP TP Hồ Chí Minh cũng đã tổ chức đào tạo sau ĐH với sáu chuyên ngành tiến sĩ, 21 chuyên ngành thạc sĩ; đồng thời, đào tạo bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, cán bộ quản lý các trường từ mầm non đến trung học và cao đẳng.
Để phục vụ cho công tác quản lý, giảng dạy và học tập, trường có một lực lượng cán bộ, công chức gồm: một nhà giáo nhân dân, 22 nhà giáo ưu tú, hai giáo sư, 23 phó giáo sư, 167 giảng viên chính, bốn tiến sĩ khoa học, 108 tiến sĩ, 199 thạc sĩ.
Trường đã thiết lập quan hệ hợp tác có hiệu quả với 50 trường ĐH trên thế giới về đào tạo cán bộ, sinh viên và nghiên cứu khoa học. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Bùi Mạnh Nhị - hiệu trưởng nhà trường, đến năm 2005, Trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh sẽ có 75% cán bộ giảng dạy có trình độ sau ĐH, đến năm 2010 con số này sẽ là 90%, phấn đấu đưa tỷ lệ 25 sinh viên/1 cán bộ giảng dạy vào năm 2010 (hiện nay là 34/1 ).
Hiện nay, trường đã xây dựng được nhiều chương trình đào tạo mới rất thiết thực, đáp ứng kịp thời yêu cầu của xã hội, như ngành Giáo dục đặc biệt, Giáo dục tiểu học, Giáo dục mầm non, các ngành ngoại ngữ ngoài sư phạm...
Trường cũng kịp thời đưa việc nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa phổ thông đổi mới vào dạy ở các khoa, đưa vào chương trình đào tạo các học phần quan trọng như ứng dụng công nghệ thông tin và phương tiện kỹ thuật hiện đại, đo lường, đánh giá kết quả học tập...
Quy mô đào tạo của ĐHSP TP Hồ Chí Minh hiện nay có gần 7.000 sinh viên hệ ĐH chính quy tập trung theo học ở 17 ngành đào tạo cử nhân (từ năm thứ nhất đến năm thứ tư), ngoài ra còn có một số lượng lớn sinh viên hệ ĐH tại chức (đào tạo tại trường và đào tạo tại các tỉnh).
Chỉ tiêu tuyển sinh hàng năm là từ 1.300 - 1.500 (hệ ĐH chính quy tập trung) và 500 chỉ tiêu ĐH chính quy đào tạo theo địa chỉ (đào tạo theo yêu cầu của các địa phương cụ thể).
Như vậy, mỗi năm nhà trường có từ 1.500 - 2.000 giáo sinh các ngành sư phạm tốt nghiệp có trình độ cử nhân, bổ sung cho đội ngũ giáo viên phổ thông các cấp học từ mầm non, tiểu học, trung học cơ sở đến trung học phổ thông cho các địa phương trong cả nước.
Phạm vi tuyển sinh của trường gồm tất cả các tỉnh, thành phố trong cả nước. Bắt đầu từ mùa tuyển sinh năm nay (2004), Trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh đồng tình với chủ trương mới của Bộ GD-ĐT là xóa bỏ giới hạn khu vực ưu tiên. Như vậy, thí sinh thuộc tất cả các khu vực ưu tiên trên cả nước đều được hưởng chế độ ưu tiên theo quy định của Bộ GD-ĐT khi dự thi vào ĐHSP TP Hồ Chí Minh (lâu nay, ĐHSP TP Hồ Chí Minh chỉ được phép thực hiện chế độ ưu tiên khu vực cho những thí sinh thuộc khu vực các tỉnh phía nam).
Theo số liệu của Phòng Đào tạo - Trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh, trong vài ba năm trở lại đây, mỗi kỳ tuyển sinh đều có khoảng trên dưới 30.000 thí sinh đăng ký dự thi vào ĐHSP TP Hồ Chí Minh, trong đó có khoảng 90% thí sinh dự thi. Các ngành đào tạo có số lượng thí sinh dự thi cao là: Ngữ văn, Toán, Lý, Hóa, Anh văn. Điểm chuẩn xét tuyển ở các ngành đào tạo trung bình từ 24-26 điểm (ba môn, không có điểm hệ số). Vì số lượng thí sinh dự thi cao, trong khi chỉ tiêu tuyển sinh đã được Bộ GD-ĐT duyệt có hạn, nên tỷ lệ "chọi" hàng năm đều khá cao, nhất là các ngành học "đắt khách", thường thường đều ở mức tỷ lệ từ 1/30 đến 1/50 (tùy ngành).
Trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh tuyển sinh ở tất cả các khối thi A, B, C, D, trong đó, có những ngành học mới mở như Giáo dục tiểu học, Giáo dục mầm non (khối D) cũng thu hút khá đông thí sinh. Các giáo sinh tốt nghiệp cử nhân giáo dục tiểu học, giáo dục mầm non cũng rất thuận lợi khi đi nhận nhiệm sở, các địa phương đều đang rất ưu ái số giáo sinh này để bổ sung và làm mới chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học, mầm non.
Ngoài ra, ngành học Giáo dục đặc biệt hiện nay đang được nhiều tổ chức phi chính phủ hỗ trợ kinh phí đào tạo và thiết bị dạy học, cùng với ngân sách ưu tiên của Nhà nước, nên điều kiện học tập của sinh viên ngành học này (gồm các chuyên ngành Khiếm thính, Khiếm thị, Chậm phát triển trí tuệ) rất tốt, tuy nhiên, những sinh viên theo học ngành này phải giàu nghị lực, yêu nghề, tâm huyết thực sự với nghề, có tấm lòng nhân ái với học trò...
Phó Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Bùi Mạnh Nhị cho biết, nhà trường đặc biệt coi trọng tính ĐH và tính sư phạm trong đào tạo. ĐHSP TP Hồ Chí Minh đang nỗ lực phấn đấu để uy tín của trường, nhãn hiệu chất lượng đào tạo, nghiên cứu ngày càng được nâng cao, xứng đáng với vị trí, vai trò của một trường ĐH sư phạm trọng điểm.
