Trong mắt bão Thanh Hóa

Căng thẳng trước bão về

7 giờ sáng 27-9, tại sở chỉ huy đặt tại Chi cục Phòng chống Bão lụt tỉnh Thanh Hóa, màn hình lớn nối mạng luôn thông báo những diễn biến mới nhất của Tổng cục Khí tượng thủy văn. Bão đổ vào Thanh Hóa đúng triều cường, gây dâng nước từ 4,5 đến 5,5 m kèm mưa to trên diện rộng; lượng mưa đo được phổ biến khoảng 100 mm. Một số nơi lượng mưa lớn như: Như Xuân, 149,9 mm; Tĩnh Gia 146,2 mm; Thạch Quảng (Thạch Thành 143 mm. Gió tại Nga Sơn, Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Quảng Xương sáng sớm 27-9 đã đạt cấp 10, giật cấp 11. Thành phố Thanh Hóa, cột điện và cây đã đổ ngổn ngang. Tại Nga Sơn và Hậu Lộc đều báo về đã mất liên lạc điện thoại cố định chỉ còn thông máy điện thoại di động mà cũng chập chờn.

Đến 5 giờ sáng ngày 27-9, con số tổng hợp báo về đã có 119.492 người được sơ tán theo phương án, mực nước triều cường dâng lên tới 5,5 m. Đã có một sự thay đổi bởi hồi đêm theo phương án cũ triều cường dâng 3,5 m thì chỉ có 77.000 người được sơ tán.

Nhưng sơ tán đi đâu? Một cán bộ của tỉnh nói: "Chủ yếu lên chỗ cao hơn, vào sâu hơn đất liền. Dân sơ tán theo họ hàng, xóm trong xóm ngoài. Bên cạnh đó, chính quyền các cấp cũng trưng dụng các trường học cao tầng kiên cố làm nơi sơ tán trẻ em, phụ nữ người già". Sơ tán, song không phải là đi hết. Tại các nơi xung yếu như Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Tĩnh Gia, Nga Sơn...tinh thần bảo vệ tính mạng con người là chính là một phương châm chỉ đạo của các cấp. Riêng Hâu Lộc với mật độ dân ven biển dày đặc đã di dời 60.723 người, đông nhất toàn tỉnh.

Theo ông Đỗ Lương Lộc, Phó chỉ cục trưởng Chi cục đê điều và phòng chống lụt bão tỉnh, tuyến đê của huyện Hậu Lộc: Ninh Phú, Y Vích dài tổng cộng 9,1 km là đặc biệt xung yếu. "Chỉ có 3 km thiết kế chịu đựng được gió bão cấp 9 với cấu kiện bê tông, còn lại là kè đá bình thường đã hỏng rất nhiều, rất dễ vỡ trong tình hình hiện nay. Bão cấp 10 -11, kè biển sẽ tràn nhiều đoạn, khả năng ngập sâu từ 1-1,5 m".

Theo Đại tá Vũ Văn Tùng, Chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Thanh Hóa, đến sáng 27-9, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh đã triển khai các lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên, lực lượng vũ trang của tỉnh và quân khu triển khai tại sáu huyện thị xã; điều bốn ca nô về bốn huyện: Nga Sơn, Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Tĩnh Gia. Quân khu 4 chi viện thêm hai xe cứu kéo để sẵn sàng giải quyết cây đổ tránh ùn tắc giao thông. Phao cứu sinh bảo đảm cho 60 % quân số được triển khai (tổng số khoảng 2.000 cán bộ chiến sĩ).

"Cứu người là chính" là một phương châm của các lực lượng vũ trang tham gia với các cấp chính quyền cứu dân chống bão lụt. Đại tá Tùng và Giám đốc Công an tỉnh Đồng Đại Lộc đang có mặt tại Hậu Lộc chỉ đạo công tác chống bão cũng nhất quán quan điểm này.

7 giờ 30, đoàn công tác của Trung tướng Phạm Hồng Lợi, Phó Tổng Tham mưu trưởng QĐND Việt Nam dẫn đầu đoàn công tác từ Hà Nội vào chỉ huy hướng Quân khu 4 đã đến nơi đem theo sự động viên và trợ giúp kịp thời của Trung ương đối với Thanh Hóa và QK 4 với thẩm quyền có thể ra lệnh điều động phương tiện lực lượng của toàn quân khu thậm chí cả Quân đoàn 1 đóng tại địa bàn Thanh Hóa sẵn sàng tiếp ứng trong khi cần thiết.

Quân đội đưa 180.000 bao các loại cộng với 245.000 bao bì các loại của dân. Vải bạt cấp 74.000 mét; rọ sắt 450 cái. Đến chiều 26-9 cung cấp 650 áo phao cho lực lượng cứu hộ và thêm 1.000 áo phao nữa trong đêm. 55 xe tải, xe khách đã được tập kết, ém sẵn tại các huyện sẵn sàng sơ tán nhân dân về nơi an toàn.

Vỡ đê Hậu Lộc, Hoằng Hóa cũng chung số phận

Tình hình 5 xã Hậu Lộc nóng lên từng phút. Đa Lộc, Minh Lộc, Ngư Lộc, Thái Lộc, Hòa Lộc là quãng đê xung yếu. Đường vào Hậu Lộc vào lúc 8 giờ 30 sáng 27-9 đi qua la liệt cột điện đổ gục trong nước. Có những đoạn cả 10 cột điện đổ rạp. Lúa đổ. Cột điện đổ. Cây đổ. Xe máy đi còn xiêu vẹo chống đỡ với những đợt gió giật xiên ngang, quàng giật, thổi ào ạt như sóng biển trên những mặt lúa ngả rạp chưa kịp thu hoạch. Ngược chiều với những chuyến xe biển quân đội, xe cứu thương, xe hú còi của công an là những người dân trong áo mưa mỏng manh tay xách nách mang bồng bế trẻ em đi sơ tán. Tại chốt Minh Lộc cán bộ huyện, công an, bộ đội đã triển khai thành điểm ngăn chặn cương quyết người dân đã đi sơ tán lại quay trở lại vùng tâm bão vì tưởng là bão đã ngớt.

Tại bờ kè Ngư Lộc, tuyến vững nhất của toàn tuyến 9,1 km đê kè Hậu Lộc, từng đợt sóng biển đục ngầu đánh ào ạt qua kè trùm lên những nóc nhà nằm ngang lưng sóng. Những người dân được phân công trụ lại mặt tái nhợt nhạt nước mưa ròng ròng trên mặt đầy lo lắng về khả năng vỡ kè. Anh Đồng Thuần, một người dân Minh Lộc nói: "Nếu đây vỡ thì Minh Lộc, toàn bộ Hậu Lộc hỏng hết!. Anh nói: "Chúng tôi đã cho sơ tán hết rồi cho đóng cửa nhà ra đây để kiểm tra tình hình kè. Hỏi phao cứu sinh, người ta bảomới chỉ đủ tạm cho cán bộ thôi. Dân làm gì có".

Nhà anh Nguyễn Văn Thanh, chị Bùi Thị Quyên tại xã Minh Lộc- Hậu Lộc có 12 khẩu đã cho đi sơ tán hết chỉ còn hai vợ chồng ở lại . Một cán bộ dân quân tự vệ hét lên: "Chị không đi ngay đi. Chỉ để lại chồng ở nhà thôi. Phụ nữ và trẻ em không ai được ở lại!" Nhưng có vẻ những con bò trong chuồng, lợn đang chờ ăn và bếp lửa nồi cơm đang nấu vẫn níu kéo chân người phụ nữ.

Đòi hỏi an toàn tính mạng người dân và nỗi lo tài sản bị mất đã làm cho công tác sơ tán dân tại nhiều xã của Hậu Lộc gặp khó khăn. Tại trụ sở UBND xã Minh Lộc, Chủ tịch UBND Tỉnh Thanh Hóa Nguyễn Văn Lợi đã ra lệnh cho các lực lượng chi viện và tại chỗ phải cương quyết động viên, hối thúc và thậm chí cưỡng chế người dân, đặc biệt là phụ nữ, người già và trẻ em và những người không có trách nhiệm ở lại phải nhanh chóng di dời. "Lấy loa mà gọi. Bật còi hú xe cảnh sát liên tục lên. Phải làm cho người dân đi ngay càng sớm càng tốt. Tính mạng con người quý hơn tất cả." - Tiếng một người rất rõ trong mưa gió ào ạt.

Trong mưa, tôi thấy hai người mặc áo mưa và phao cứu sinh áp tải một trung niên mặt đã bợt ra trong mưa. " Hắn uống rượu say. Còn ra biển. Không bắt vào chết ra đấy ai đền. Người dân tự giác đi còn chưa xong”.

Lúc này tại Hậu Lộc khoảng 500 công an tỉnh điều về tăng cường trong đó 300 cán bộ chiến sĩ dự trữ. Công an huyện chia 80 % cơ số quân về với dân còn lại bám trực.

10 giờ sáng, Chủ tịch Tỉnh Nguyễn Văn Lợi chính thức cấm dân quay về nhà cũ để tránh rủi ro cao khi nước tiếp tục ngầu bọt đánh ào ào qua những đoạn kè mỏng manh. Rồi chỉ một lát sau lệnh phong toả khu vực này đã được ban bố. Báo chí cũng bị đẩy lùi vào sâu 1 km vì nơi được lựa chọn làm "Sở chỉ huy tiền phương của huyện" nước đã tràn vào.

Tại Trường THPT Hậu Lộc 1, những cây xà cừ to dẫu đã được cắt tỉa vội đổ nghiêng ngả. Gió rú rít trên ngọn cây trong khi bọn trẻ được sơ tán vào chật các phòng học. Nhiều đứa vẫn vô tư cười khi thấy khách. Một người phụ nữ nói: "Từ sáng tới giờ chưa được tiếp tế gì để ăn". Trong khi đó vài người khác bón cháo, bón mì cho những đưa trẻ có lẽ là đang đói lắm. Trong phòng hơi người, hơi thức ăn đã bắt đầu ngột ngạt. Ngoài sân trường vỏ gói mì tôm nổi lềnh bềnh trên những vũng nước rụng đầy lá cây bên những ghế đá đổ sập.

Giá một phích nước nóng đã lên tới 2.500 - 3.000 đồng rồi. Mì tôm "cháy", không có mà bán dù với cái giá 5.000 -10.000 đồng một gói. Trong lúc này, nếu được tiếp tế mì tôm thì bao nhiêu cũng hết. Còn bọn trẻ thì tự nhiên hơn và vô tư hơn. Thấy một người đàn bà ôm mấy thùng mì tôm, lại có cả loại rẻ chỉ đựng trong túi ni lông mà không có bao gói vào trường, chúng ào ào vây lấy và chưng hửng khi biết đó không phải là cho không mà phải trả tiền. Đứa thì lảng ra. Đứa cũng nhặt đại. Mạc kệ mọi chuyện.

Chủ tịch Tỉnh Nguyễn Văn Lợi mục sở thị điều đó. Tại trụ sở Huyện Hậu Lộc, 11 giờ kém 15, ông ra lệnh trên điện thoại về tỉnh yêu cầu cấp ngay 10.000 gói mì tôm cho Hậu Lộc "làm sao cho mỗi người được cơ số từ 2-3 gói". Trước mắt, đưa ngay vào sáu điểm tập trung sơ tán của dân, tại các trường học, trụ sở cơ quan. Cũng lúc đó tôi nghe tin nước đã tràn vào UBND xã Minh Lộc nơi chỉ tiếng trước chúng tôi còn ở đó. Tôi nghe lãnh đạo huyện nói huyện đã chủ động cho xe đi lấy 6.000 gói rồi, bụng cũng đỡ lo, nhưng lại cũng quá ngạc nhiên và phân vân khi nghe Chủ tịch Huyện Hậu Lộc Trần Quang Thiêm lại tuyên bố trái với Chủ tịch tỉnh: " Vừa thôi! Chỉ một gói thôi. Không dân cứ ỉ lại, lợi dụng dựa dẫm!". Nghe vậy, nhiều cán bộ cau mặt khó chịu.

Người ta nhắc lại cái câu khó nghe của vị cán bộ nọ hôm qua khi trả lời báo Thanh Hóa về công tác hậu cần:"Dân tự lo thôi". Nhiều người bảo cách nói đó không phải đúng tinh thần bốn tại chỗ. Đi hàng chục nghìn người như thế, tập trung lại vài ngày như thế, người dân tự lo thế nào? Lo cái gì? Hậu Lộc là nơi đông dân lắm. Riêng xã Ngư Lộc đã có tới 17.000 dân chứ ít à? Và đó đâu phải chỉ là chuyện gói mì trong cơn bão mặc dù miếng ăn ngày lũ nó ghê gớm lắm. Lúc này đâu phải là lúc so đó tính toán như thế. Miễn là các xã họ làm chu đáo, đến đúng đối tượng là được. Những đứa trẻ tập trung trong các trường học kia như những con chim giờ chỉ biết há mỏ đợi mồi của mẹ mang về. Và giờ đây, chính cán bộ là cha, là mẹ dân chứ còn ai nữa. Một miếng khi đói bằng một bọc khi no- "Phải xem dân ăn uống ra sao? Từ sáng tới giờ tôi thấy phần đông ở các huyện dân sơ tán chỉ tay không lếch thếch đi".

11 giờ 30 đi Hoằng Hóa. Người ta nói đây cũng là điểm nóng. Nước biển đang rình rập năm xã mép nước Hoằng Hải, Hoằng Tiến, Hoằng Thanh, Hoằng Phú, Hoằng Trường. Trong khi đó ba xã có đê sông cũng mấp mé tràn bờ bởi lưu lượng nước từ các con sông đang dồn về ngày càng nhiều.

Tám xã trọng điểm đã sơ tán về cơ bản. Nhiều hộ chúng tôi phải cưỡng chế gay gắt. Có một thương binh 1/4 ở Hoằng Xuyên nhất định không đi, còn dọa nếu bắt ép chạm vào người ông ấy thì ông ta sẽ cắn lưỡi tự tử. Vậy mà cuối cùng cũng ổn thỏa. Nhiều xã cũng có các ông bà già nhất quyết không chịu đi"- Của đau con xót. Cái tư duy trên luống cày, con bò, con trâu, đàn gà của người dân là một trở ngại. Ở Hoằng Hóa, người ta chăng lưới bắt cá lên nóc nhà ngói rồi túm gạch thả ở các đầu hồi để khỏi tốc mái. Người ta chặn những bao cát, túi gạch lên nóc mái tôn, phibrôximăng và cứ nấn ná ở lại.

Đến 7 giờ chiều 27-9, Tỉnh khẳng định không có người chết nào. Cũng là vui. Nhưng còn những người dân đang tranh thủ bắt cá trên đoạn đê vỡ ở thôn Đông Xuân Vi, xã Hoằng Thanh, Hoằng Hóa lại làm người ta lo lắng.

Sau một đêm 26-9 vật lộn đến tận 1-2 giờ sáng chống đỡ kiên cường bão lụt với hơn 100 thanh niên trai tráng sở tại là chủ yếu, thậm chí dân còn tự lật hai thuyền thúng lại để hàn khẩu (chi viện, với tăng cường- theo người dân thôn này tức giận cho biết- là không thấy đâu), đến khoảng 10 - 11 giờ sáng 27-9, đoạn đê xung yếu này đã bục vỡ dài 5 m không cách nào cứu được, trực tiếp đe doạ đến an toàn của Cầu Choán nằm giữa xã Hoằng Ngọc và Hoằng Đạo. " Cán bộ đi đâu? Chi viện, ứng cứu ở đâu?- những câu hỏi buốt tai của dân quất ràn rạt vào mặt chúng tôi còn rát hơn mưa quất. Chủ tịch Nguyễn Đình Hiếu nói đã phân công Phó Chủ tịch phụ trách nông nghiệp cắm ở đây đã hai ngày rồi cơ mà. Mà ông ấy cũng đi hai ngày thật. Cả tuyến đê nhiều điểm lắm. Nghe dân kêu và nghe cán bộ giải thích đều là việc phải làm cả trong lúc này.

Thì giờ, trước mặt chúng tôi, nước đang chảy xiết, cắt đứt đoạn đường nhựa liên xã, đục ngầu xả vào 36 ha lúa đang chờ thu hoạch của hai thôn Đông Xuân Vi và Tây Xuân Vi. Cả hai thôn với hơn 200 hộ đang đứng trước những khó khăn chồng chất do khả năng mất trắng lúa chưa thu hoạch, môi trường bị hủy hoại, nước biển làm hỏng đất canh tác và hàng loạt hậu quả khác.

Hơn 10.000 dân Hoằng Hóa đã sơ tán theo phương án đối phó với mực triều cường dâng cao 5,5 m- Ông Nguyễn Đình Hiếu, Chủ tịch Hoằng Hóa cho biết, huyện đã chỉ thị các xã chủ động mua mì tôm cấp phát cho dân bằng cách tạm mua chịu, sau đó huyện sẽ cấp ngân sách cân đối sau. "Lúc này cứ đòi hỏi có tiền mới mua cho dân thì chết." Còn huyện cũng dự trũ 5.000 gói mì cho trường hợp khẩn cấp. Theo ông Hiếu "trường hợp khẩn cấp tức là toàn tuyến đê biển lỏng lẻo của Hoằng Hóa bị vỡ, dân không tự tổ chức được". Ông giải thích: "Nếu không có phương án đề phòng sự cố xảy ra, trở tay không kịp". Hoằng Hóa có 1.200 ha nuôi trồng thủy sản. Nghe tôi hỏi khả năng thế nào, ông Hiếu nói: "Giờ còn thế nào được nữa. Mất hết từ cơn bão số 6 rồi! Nhiều người bão số 6 vừa tan đã định đào đắp sửa chữa lại nuôi tiếp, tôi bảo hãy khoan đã. Giờ bão số 7 muốn "lấy" nữa, "phá" tiếp cũng chẳng còn đâu ra nữa. Ngao, tôm, cua, ghẹ "đi" hết rồi còn đâu!

Cuối cùng thì Hoằng Thanh cũng không chống đỡ nổi với bão cấp 10 - 11 trong khi sức chỉ ngấp nghé với bão cấp 9 vừa chống vừa run. Đáng buồn là dự báo của Chủ tịch Hiếu: "Đê Hoằng Thanh nếu triều cường 4,5 m trở lên trong vòng 40 phút thì sẽ vỡ" đã thành hiện thực Một triển vọng ảm đạm sau bão với Hoằng Thanh nói riêng và Hoằng Hóa nói chung là nhỡn tiền.

Khắc phục hậu quả nặng nề

Ước tính thiệt hại vật chất ban đầu gây ra cho Thanh Hóa khoảng 83 tỷ đồng. Ngoài thiệt hại vật chất trên, hầu hết đều bị ngập lụt trong nước biển, hàng trăm nghìn người phải sống trong điều kiện ngập lụt khó khăn về sinh hoạt, lương thực thực phẩm không có.

Tràn đê gây sạt lở nghiêm trọng tại các huyện của Thanh Hóa đến 7 giờ tối 27-9 là 18.580 m; chiều dài đê bị tràn là 27.200 m. Đã có 45 trạm xá bị đổ; 57 cột điện hạ thế ở các huyện đã đổ gục. Số cột điện thoại bị đổ lên tới 206 cột.

Ở các huyện chịu ảnh hưởng nặng nề có 950 nhà sập đổ; 8.783 nhà tốc mái. Gần 30.000 ha đã bị ngập trắng khả năng sẽ mất nhiều. Hoa mầu gồm mía, đậu tương, ngô đông dự kiến sẽ mất nhiều. Thủy sản chưa biết tính thế nào. Ngập mặn sẽ ra sao. Mất điện trên diện rộng. Mất liên lạc ở Nga Sơn, Cẩm Thuỷ, Thạch Thành. Giao thông miền núi Hồi Xuân, Mường Lát, Quan Sơn... bị sạt lở nhiều.

Điều khẳng định đến 3 giờ chiều 27-9 là chưa có người bị chết. Đó là điều đáng mừng cho đến lúc này. Tuy nhiên những vấn đề hậu bão là điều đáng phải suy nghĩ. Mâu thuẫn giờ đây là, khác với ngày trước các địa phương ven biển đã có đời sống khá hơn trước, tài sản, nhà cửa đáng giá hơn, trong khi hệ thống đê biển lại không an toàn, đầy hiểm họa rình rập. Do đó không phải cứ phát lệnh "đi sơ tán" là người ta nghe, dẫu biết rằng hậu quả khó lường. Nghịch lý là trong những giờ phút căng thẳng đối mặt với thiên nhiên, trong suy nghĩ của nhiều người dân, mạng người lại bé hơn ngôi nhà ngói, con bò, con trâu còn bị mắc trong bão.

Hiện ưu tiên của tỉnh là huy động mọi lực lượng phương tiện xe máy cứu người trong nhà bị đổ, cứu người sơ tán người và tài sản trong vùng bị ngập, cấp cứu người bị nạn, chặt cây đổ, thu dọn cột điện đổ bảo đảm an toàn giao thông. Các ngành tập trung tiêu thoát cho vùng trũng nước biển tràn vào vùng bị úng ngập do mưa sau bão. Khôi phục điện lưới điện thoải bảo đảm việc khắc phục hậu quả. Sẵn sàng hộ đê, ứng cứu kịp thời đê điều khi có sự cố.

* Bão số 7 gây thiệt hại cho hệ thống đê biển miền bắc
* Bão số 7 suy yếu và chuyển hướng sang Lào
* Một số tuyến đê ở Nam Định và Thanh Hóa bị vỡ
* Nam Định sơ tán 80 nghìn dân an toàn
* Bão số 7 đi sâu vào Thanh Hóa
* Quyết liệt đối phó với cơn bão số 7