ND- Qua cửa khẩu Nặm Cắn, đoàn đại biểu Việt Nam tham gia Hội thảo Ðoàn kết Liên minh chiến đấu Việt Nam - Lào, thuộc Dự án Biên soạn Lịch sử quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, đi con đường bộ men theo những sườn đồi núi trập trùng quanh co tới Xiêng Khoảng của nước bạn Lào anh em.
Thật lạ, trong tiết trời thu, những cây đào nở thắm khoe sắc, hoa rừng tím biếc, những đồi ngô non mởn và những vạt rừng thông xanh thẫm, vùng cao nguyên Xiêng Khoảng bao la hiện ra như một bức tranh thơ mộng.
Nằm ở đông bắc Lào, phía đông giáp tỉnh Nghệ An của Việt Nam, phía bắc giáp Luông Pha-bang và Hủa Phăn, phía tây - nam giáp Thủ đô Viêng Chăn, Xiêng Khoảng là vùng cao nguyên rộng lớn với diện tích gần 17 nghìn km2 và ở độ cao hơn 1.100 m so mực nước biển. Khí hậu quanh năm mát mẻ nơi đây cùng những đồng cỏ, đồi thông xanh ngút ngàn, xen lẫn những ruộng lúa, nương ngô đã làm cho Xiêng Khoảng có một vẻ đẹp hoang sơ và thanh bình. Xiêng Khoảng nổi tiếng với Cánh đồng Chum, một di sản văn hóa của đất nước Lào tươi đẹp. Cánh đồng Chum nằm giữa trung tâm tỉnh Xiêng Khoảng có các dòng sông lớn Nặm Ngừm, Nặm Nơn, Nặm Mặt và nhiều khe suối nhỏ, nguồn nước trong suốt. Nơi đây còn nổi tiếng bởi hàng nghìn chiếc chum đá nằm rải rác dọc theo cánh đồng thuộc cao nguyên Xiêng Khoảng cuối phía bắc dãy Trường Sơn. Những chiếc chum đá hàng nghìn năm tuổi như thách thức với thời gian, kiêu hãnh và huyền bí bởi cho đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào lý giải được chúng từ đâu tới và được người xưa dùng để làm gì.
Vùng đất Xiêng Khoảng còn là nơi viết nên những trang sử hào hùng của đất nước Lào trong thế kỷ 20. Nơi đây, gần 40 năm trước, đã diễn ra nhiều chiến dịch, trận đánh ác liệt nhất, mang tính quyết định của Liên minh cách mạng Lào - Việt chống liên quân phản cách mạng do đế quốc Mỹ cầm đầu trong chiến tranh Ðông Dương. Trong những năm chiến tranh, đối với đất nước Triệu Voi, Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng được các nhà chiến lược quân sự ví như "cái đầu của một con voi", ai cưỡi lên đầu voi thì người đó làm chủ nước Lào. Kẻ thù coi nơi đây là "chiếc chìa khóa của nước Lào". Vì thế, sau Cách mạng Tháng Tám, trong kế hoạch trở lại xâm lược Ðông Dương một lần nữa, thực dân Pháp đã "cố chiếm và cố giữ" Cánh đồng Chum. Trong cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ diễn ra trên toàn bộ lãnh thổ nước Lào, tuy không đưa bộ binh trực tiếp tham chiến nhưng đế quốc Mỹ đã đưa nhiều cố vấn và vũ khí tiếp sức cho các lực lượng phản động tay sai hòng biến nơi đây thành bàn đạp chống phá cách mạng Lào và Việt Nam, nhất là uy hiếp tuyến vận tải chiến lược tây Trường Sơn. Kẻ thù đã sử dụng mọi phương tiện chiến tranh hiện đại với sức hủy diệt lớn đánh phá, gây tội ác đẫm máu trên các chiến trường Xiêng Khoảng. Bộ Chính trị hai Ðảng đã sáng suốt nhận định, đánh giá chính xác về vị trí chiến lược của Cánh đồng Chum và tương quan lực lượng giữa ta và địch, chỉ thị quân và dân hai nước đoàn kết, phối hợp chặt chẽ mở các chiến dịch phản công, đánh bại các cuộc hành quân, đập tan âm mưu thâm độc của đế quốc Mỹ "dùng người Lào đánh người Lào" trong "Chiến tranh đặc biệt tăng cường", mở ra một triển vọng mới cho cách mạng hai nước, góp phần làm phá sản "học thuyết Ních-xơn" ở Ðông Dương.
Chiến tranh đã lùi vào quá khứ 35 năm. Cây cỏ đã mọc lấp những hố bom, nhưng vết thương chiến tranh vẫn chưa kín miệng. Riêng khu vực Cánh đồng Chum trong chiến tranh đã phải hứng chịu hơn nửa triệu tấn trong tổng số hàng triệu tấn bom đạn mà Mỹ ném xuống đất nước Lào. Mặc dù nước bạn Lào đã nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh nhưng, bom mìn chưa nổ nằm rải rác khắp nơi với số lượng lớn vẫn là mối đe dọa cuộc sống yên bình của người dân Xiêng Khoảng. Dấu tích chiến tranh có mặt ở khắp nơi. Trước cửa những hàng quán ở Thị xã Phôn-xa-vẳn, chúng tôi thấy rất nhiều quả bom to nhỏ các loại được người dân trưng bày như một vết tích chiến tranh vẫn hiện hữu bên cuộc sống thường nhật của họ, để nhắc nhở những thế hệ sau luôn nhớ về một thời quá khứ bi tráng, hào hùng. Bí thư Tỉnh ủy, Tỉnh trưởng Xiêng Khoảng Xổm Kốt Măng-no-mệch cho biết, trong thời kỳ đấu tranh chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, nhân dân Xiêng Khoảng, bất kể già, trẻ, gái, trai đã anh dũng đứng lên cầm súng chiến đấu bảo vệ quê hương. Nhân dân Xiêng Khoảng anh hùng hôm nay đang cùng nhau phát huy truyền thống hào hùng năm xưa để xây dựng vùng đất bị chiến tranh tàn phá trở thành một địa phương ngày càng phát triển. Với mức tăng trưởng GDP trung bình 7,8%/năm, Xiêng Khoảng đã và đang tích cực chuyển đổi cơ cấu kinh tế, áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất nhằm đem lại cuộc sống đầy đủ hơn cho người dân. Trong năm năm qua, tỉnh đã xóa đói, giảm nghèo được 3.681 hộ, đưa một cụm bản thoát nghèo và chín bản phát triển toàn diện.
Trong chuyến thăm nước bạn Lào lần này, các đại biểu lão thành cách mạng, cựu chiến binh của Việt Nam và Lào được thăm lại chiến trường xưa ở Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng. Họ đã có cuộc gặp lại sau nhiều năm xa cách đầy cảm động. Ðó là những người đã từng trực tiếp tham gia chiến đấu trên mặt trận Cánh đồng Chum. Thiếu tướng Lảu Kẹo-pa-xợt, người đã từng đi khắp các chiến trường từ bắc tới nam của đất nước Lào, nhớ nhất kỷ niệm về những ngày chiến đấu ác liệt ở Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng. Trên chiến trường này, quân, dân Lào và Việt Nam đã kề vai sát cánh bên nhau, với tinh thần đồng cam cộng khổ "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa" chiến đấu chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Bà Khăm-mơng Vo-la-chít, từng là y tá trong các chiến dịch ở Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng bồi hồi nhớ lại những ngày tháng gian khổ mà đầy tự hào của người "chiến sĩ áo trắng". Ðiều mà bà không bao giờ quên là tinh thần đoàn kết quốc tế vô sản trong sáng, cao cả của liên minh chiến đấu quân tình nguyện Việt Nam và các lực lượng vũ trang Lào. Sự đùm bọc, chiến đấu anh dũng kiên cường, hy sinh xương máu của các chiến sĩ Lào và Việt Nam anh em đã góp phần to lớn và quyết định vào thắng lợi của chiến dịch Cánh đồng Chum. Trên mỗi ngọn cỏ, tấc đất của núi rừng Xiêng Khoảng đều thấm đẫm tình nghĩa anh em Việt - Lào. Các cựu chiến binh hai nước, các chuyên gia Việt Nam từng công tác tại Lào đều bày tỏ niềm tự hào sâu sắc về truyền thống đoàn kết đặc biệt, thủy chung trong sáng của Ðảng, Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam và Lào. Mỗi tên núi, tên bản ở Cánh đồng Chum đều gắn liền với những chiến công vang dội, là bản anh hùng ca trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập của nhân dân hai nước anh em Lào và Việt Nam.
Sự đón tiếp thắm tình hữu nghị của người dân Xiêng Khoảng, những nụ cười hồn hậu của người già, ánh mắt đen láy của các cô bé, cậu bé, những cái bắt tay thật chặt giữa những người đồng chí càng làm sâu đậm thêm tình nghĩa keo sơn, gắn bó giữa nhân dân hai nước Việt Nam và Lào đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản gây dựng nền móng và các thế hệ dày công vun đắp. Nắng vàng tươi rải khắp các nương ngô, đồi cỏ. Chúng tôi rời Xiêng Khoảng giữa những cánh tay vẫy chào lưu luyến của bà con vùng đất anh hùng và nhớ mãi huyền thoại về một Cánh đồng Chum có một không hai trên thế giới.
