Vẫn là công nghệ chôn lấp
Hiện nay trung bình mỗi ngày TP Hồ Chí Minh thải ra hơn bảy nghìn tấn rác. Dự kiến giai đoạn 2015-2020, khối lượng rác thải của thành phố khoảng 10 nghìn đến 15 nghìn tấn/ngày. Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố cho biết, khối lượng rác từ nay đến hết 2015 đã được giao đủ cho tám nhà đầu tư là: Công ty Xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS) ba nghìn tấn/ngày; Công ty cổ phần Vietstar 1.200 tấn/ngày, Công ty Thành Công 500 tấn/ngày; Công ty Tâm Sinh Nghĩa một nghìn tấn/ngày và Công ty Môi trường đô thị 1.800 tấn/ngày.
Ðể xử lý lượng rác nói trên, mỗi năm ngân sách thành phố phải chi trả hàng nghìn tỷ đồng và mất hàng nghìn ha đất nông nghiệp do chôn lấp rác. Ðiều bất hợp lý là, chỉ một tỷ lệ nhỏ rác thải được tái chế, làm phân hữu cơ, 98% số rác thải còn lại là chôn lấp.
Theo các nhà chuyên môn, hệ quả của chôn lấp rác là làm hệ thống kênh, rạch và tầng nước ngầm tại khu vực gần các bãi rác bị ô nhiễm nặng. Hiện tượng rác bị phân hủy và phát thải ra môi trường các chất khí như: CO2, CH4, SO2, H2S là rất lớn, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống của người dân địa phương.
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện chỉ có bãi rác do VWS làm chủ là bãi chôn lấp hợp vệ sinh, môi trường nhất trong các bãi rác hiện nay. Còn các bãi rác khác, kể cả các bãi rác đã đóng cửa như: Gò Cát (quận Bình Tân), Ðông Thạnh (huyện Hóc Môn) và bãi Phước Hiệp (huyện Củ Chi) tình trạng ô nhiễm vẫn không giảm.
Một số công ty xử lý rác làm phân compost gây ô nhiễm môi trường, như Công ty cổ phần Vietstar (Vietstar), vì chôn lấp hơn 5 nghìn m3 rác không đúng quy định, không đúng chức năng được cấp phép đã bị Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường (C49B) xử phạt 230 triệu đồng. Hiện nay ô nhiễm mùi của Vietstar vẫn chưa được cải thiện.
Một dự án khác tầm quốc gia, diện tích 1.760 ha tại xã Tân Thành, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An do Công ty Xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS) làm chủ đầu tư, cũng là chôn lấp, như bãi rác Ða Phước hiện nay.
Có thể nói, đến nay TP Hồ Chí Minh vẫn chưa giảm hình thức chôn lấp, sang sử dụng công nghệ hiện đại để xử lý rác thải. Ðã đến lúc thành phố cần mạnh dạn thay đổi công nghệ xử lý rác theo hướng văn minh hiện đại, tránh trường hợp để thế hệ sau phải giải quyết hậu quả do ô nhiễm môi trường và lãng phí nguồn tài nguyên đất.
Chọn công nghệ xử lý rác nào
Theo Ðề án phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam mà Chính phủ đã phê duyệt, đến năm 2020, nước ta sẽ hình thành một nền công nghiệp môi trường; phấn đấu giảm lượng rác chôn lấp xuống chỉ còn từ 10 đến 15%, nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng ô nhiễm môi trường, đồng thời tiết kiệm diện tích đất.
Khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường là một trong sáu chương trình trọng điểm của TP Hồ Chí Minh. Theo đó, từ năm 2010 đến 2015 thành phố phấn đấu xử lý khoảng 50% lượng rác thải thành phân compost, 30% được đốt để phát điện, 10% được tái chế, chỉ còn 10% là chôn lấp.
Lộ trình trên có thể bị phá sản, vì thực tế đã sang quý III - 2011, tỷ lệ chôn lấp rác thải vẫn phổ biến. Lượng rác thải làm phân compost chỉ đạt khoảng 2%. Vietstar là công ty tiên phong xử lý rác làm phân compost và tái chế hạt nhựa, khối lượng 1.200 tấn/ngày. Nhưng sau một thời gian, do năng lực xử lý kém, nhiều lần bị phạt do chôn lấp trái phép và để mùi hôi phát tán ra môi trường chung quanh, nay công ty hoạt động cầm chừng và chỉ xử lý được khoảng 600 tấn rác, bằng một phần hai so với thiết kế.
Nhà máy chế biến phân compost công suất 500 tấn/ngày của VWS dự định hoạt động trong năm 2010, nhưng vẫn chưa thể hoạt động. Theo các chuyên gia, hiện nay khó khăn là do rác tại TP Hồ Chí Minh chưa được phân loại từ đầu nguồn, hơn nữa việc đưa phân compost vào bón cho cây trồng phải được các nhà chuyên môn kiểm nghiệm an toàn, trước khi sử dụng đại trà..., nên rất khó tiêu thụ.
Một gương mặt mới trong "làng xử lý rác thải làm phân bón" là Công ty Tâm Sinh Nghĩa. Hiện Công ty có sáu nhà máy đốt rác và xử lý làm phân compost ở các tỉnh đang hoạt động khá tốt. Cuối năm nay, Công ty sẽ vận hành nhà máy chế biến phân hữu cơ vi sinh công suất một nghìn tấn/ngày. Công ty Tâm Sinh Nghĩa đang xây dựng nhà máy đốt rác phát điện khoảng 140 triệu USD, công suất xử lý hai nghìn tấn rác/ngày, công suất phát điện 700 MW/ngày, tại huyện Củ Chi.
Công ty Kepple Seghers Engineering và Công ty cổ phần năng lượng môi trường quốc tế IEE cũng đang đề xuất xây dựng hai nhà máy xử lý rác phát điện công nghệ đốt tại huyện Củ Chi với tổng vốn đầu tư mỗi dự án gần 150 triệu USD, công suất xử lý khoảng bốn nghìn tấn/ngày...
Theo các nhà khoa học, để đốt một tấn rác phải chi ra khoảng 25 đến 35 USD, so với khoảng 19 USD/tấn chôn lấp hiện nay. Nhưng nhiều người cho rằng đắt, nhưng là đắt sắt ra miếng. Cụ thể, để xử lý ba nghìn tấn rác/ngày, theo phương pháp chôn lấp, Khu xử lý rác Ða Phước phải mất
322 ha đất (gồm khu xử lý và vùng đệm trồng cây để cách ly mùi hôi). Trong khi đó, Nhà máy đốt rác một nghìn tấn/ngày mà Tâm Sinh Nghĩa đầu tư tại Củ Chi chỉ mất 20 ha đất, rác được xử lý 95% làm phân bón, nhựa, vật liệu xây dựng, chôn lấp chỉ khoảng 5%. Hơn nữa, cái lợi của đốt rác là, không ô nhiễm tầng nước ngầm; tận dụng được tài nguyên rác làm phân bón, làm vật liệu xây dựng và sử dụng nhiệt phát điện... Cái lợi nhất là giảm được một phần mười diện tích đất để phát triển nông nghiệp, công nghiệp hoặc đô thị.
Rõ ràng, với lượng rác thải và các doanh nghiệp đầu tư xử lý rác thải tăng như hiện nay thì vai trò định hướng của thành phố trong việc chọn công nghệ nào xử lý rác thải hiệu quả, giảm đến mức thấp nhất ô nhiễm môi trường, lại tiết kiệm được tài nguyên đất cần được chọn lọc. Chỉ như vậy TP Hồ Chí Minh mới văn minh, hiện đại và phát triển bền vững.
