Nhiều trẻ thiếu giấy tờ tùy thân
Theo thống kê, có 575 trẻ em, thanh niên độ tuổi từ 16 đến 18 có hoàn cảnh đặc biệt và nguy cơ trong các cơ sở trợ giúp trẻ em, lớp học tình thương trên địa bàn thành phố. Số thực tế cư trú tại thành phố là 444/575 trường hợp (77%).
Trong đó, 405/444 trường hợp được cấp giấy khai sinh, chiếm 91,2%. Cấp số định danh cá nhân: 391/444 trường hợp, chiếm tỷ lệ 88%; giải quyết cư trú 391/391 trường hợp, chiếm tỷ lệ 100%; đăng ký thường trú 205/391, chiếm tỷ lệ 52,4%; vận động cấp Căn cước công dân/Căn cước 167/391, chiếm tỷ lệ 42,7%. Đối với các đối tượng chưa cấp giấy khai sinh là 39/444 trường hợp, chiếm tỷ lệ 8,7%.
Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Huỳnh Thanh Nhân cho biết, hiện nay, các quy định pháp lý về cấp giấy khai sinh, mã số định danh và cư trú đã có nhưng vẫn còn nhiều điểm chưa đồng bộ. Một số quy trình còn phức tạp và gây khó khăn, đặc biệt khi thực hiện cho trẻ em không có giấy tờ chứng minh từ người thân hoặc không thể xác định nguồn gốc, nơi cư trú.
Đơn cử, tại Phường 28, quận Bình Thạnh có trường hợp cha đi tù, mẹ bỏ đi nên trẻ ở với bà nội. Phường đã liên hệ đến bệnh viện để trích lục giấy chứng sinh và cố gắng liên hệ với mẹ của trẻ (đang thường trú tỉnh Trà Vinh) để làm giấy khai sinh cho trẻ. Tương tự, tại Quận 7, các trường hợp trẻ chưa cấp được giấy khai sinh chủ yếu là do trẻ không có giấy chứng sinh; cha mẹ và thậm chí gia đình nhiều thế hệ của trẻ đều không có giấy tờ tùy thân.
Tại tọa đàm về công tác cấp giấy khai sinh, mã số định danh, đăng ký cư trú và thẻ căn cước cho trẻ em, thanh thiếu niên có hoàn cảnh đặc biệt trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức mới đây, các đại biểu cùng chuyên gia đã phân tích thực trạng cấp giấy tờ cho trẻ em và thanh thiếu niên có hoàn cảnh đặc biệt. Nhóm này bao gồm trẻ mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em di cư và trẻ em từ các gia đình có hoàn cảnh khó khăn.
Phó Chủ tịch Hội bảo vệ Quyền trẻ em Thành phố Hồ Chí Minh Phạm Đình Nghinh cho rằng, bảo vệ trẻ em dù ở giai đoạn hay lĩnh vực nào cũng rất quan trọng, nhưng vấn đề pháp lý, giấy tờ tùy thân là cái gốc để có giải pháp phù hợp. Khi có giấy tờ tùy thân, trẻ em sẽ được hưởng nhiều quyền lợi trên nhiều lĩnh vực.
Đề xuất các giải pháp, Phó Trưởng ban Văn hóa-Xã hội, Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Minh Nhựt cho rằng, cần có cơ chế phối hợp giữa chính quyền địa phương với các cơ sở bảo trợ xã hội công lập, ngoài công lập để có thông tin trẻ em chưa có giấy tờ, đồng thời kiến nghị ngành công an và tư pháp có sự giám sát, hướng dẫn với các địa phương.
Nỗ lực bảo đảm quyền lợi trẻ em
Ghi nhận và đánh giá cao các nỗ lực của Thành phố Hồ Chí Minh trong công tác bảo vệ trẻ em, Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đặng Hoa Nam cho rằng, việc cấp giấy tờ tùy thân cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt là điểm nghẽn nhiều năm không chỉ ở Thành phố Hồ Chí Minh. Việc không thể cấp giấy tờ tùy thân cho các trường hợp này dẫn đến nhiều trẻ em, thanh niên sống ngoài pháp luật và không được hưởng các chính sách, các quyền đáng lẽ được hưởng.
Ông Đặng Hoa Nam cũng đánh giá cao sự phối hợp liên ngành giải quyết cấp giấy tờ tùy thân, đặc biệt là công an và tư pháp. Theo ông, nếu sự phối hợp này không ăn ý thì sẽ vướng một số rào cản pháp luật chưa tháo gỡ được, dẫn tới cán bộ, công chức địa phương sợ trách nhiệm, sợ sai luật. Tuy nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh đang làm tốt nội dung phối hợp này.
Nhiều ý kiến cho rằng, hiện nay, việc cấp giấy khai sinh, mã số định danh, đăng ký cư trú và thẻ căn cước cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt vẫn còn gặp nhiều trở ngại. Những vấn đề như thiếu giấy tờ chứng minh từ cha mẹ, khó khăn về thủ tục hành chính, và sự thiếu liên kết dữ liệu giữa các cơ quan đã khiến quá trình cấp giấy tờ trở nên phức tạp.
Đồng thời, nhận thức về tầm quan trọng của giấy tờ pháp lý ở một số gia đình, đặc biệt là gia đình di cư, còn hạn chế, dẫn đến tình trạng không làm giấy tờ cho trẻ em hoặc bỏ sót các thủ tục.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là quy định pháp lý chưa đồng bộ, hạn chế trong nguồn lực của các cơ quan chức năng và thiếu phối hợp liên ngành. Đặc biệt, các quy định pháp lý hiện hành chưa có sự linh hoạt cho các trường hợp đặc biệt, trong khi nhiều gia đình và trẻ em không nhận được sự hỗ trợ cần thiết về thông tin và pháp lý.
Nhiều ý kiến tập trung đồng thuận đề xuất thành phố thực hiện các giải pháp như: xây dựng quy trình, quy chế phối hợp cấp giấy tờ để rút ngắn thời gian xử lý, đồng thời đơn giản hóa các yêu cầu hồ sơ. Công nghệ số và tự động hóa một số bước xác minh có thể giúp nâng cao hiệu quả trong công tác cấp phát giấy tờ. Xây dựng hệ thống liên kết dữ liệu giữa các cơ quan như y tế, giáo dục, tư pháp và hộ tịch sẽ giúp giảm sai sót và bảo đảm tính liên tục trong thông tin của trẻ em.
Cơ chế phối hợp liên ngành sẽ giúp đẩy nhanh quá trình cấp giấy tờ, đặc biệt là với các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn. Thời gian qua, các cơ quan chức năng tại Thành phố Hồ Chí Minh cũng cam kết tăng cường giám sát và đẩy mạnh cải cách thủ tục, tạo điều kiện thuận lợi cấp giấy tờ cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Đồng thời, thành phố sẽ xây dựng một lộ trình hành động cụ thể, với những mục tiêu ngắn hạn và dài hạn nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ công trong công tác này. Các ý kiến nêu trên cũng mở ra những hướng đi mới và các giải pháp cụ thể, đồng thời thể hiện quyết tâm của chính quyền thành phố và các tổ chức xã hội trong việc cải thiện cuộc sống cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Lãnh đạo thành phố khẳng định, bảo đảm quyền lợi cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt là một nhiệm vụ ưu tiên và có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của xã hội. Chính quyền thành phố sẽ phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành và tổ chức xã hội để triển khai các giải pháp đã được đề xuất, bảo đảm không để trẻ em nào bị bỏ lại phía sau.
