- Theo Chiến lược ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình đến năm 2020 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thì mãi đến năm 2020 chúng ta mới có nhà máy điện nguyên tử, việc xây dựng Luật Năng lượng nguyên tử vào thời điểm này có sớm không, thưa ông?
- Theo tôi đây là thời điểm thích hợp. Bởi lẽ, nói đến năng lượng nguyên tử không chỉ là điện hạt nhân. Ở Việt Nam, năng lượng bức xạ đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như y tế, nông nghiệp, công nghiệp, địa chất, khoáng sản, khí tượng, thủy văn, giao thông, xây dựng, dầu khí..., tuy nhiên chúng ta chưa có khung pháp lý đầy đủ để điều chỉnh tất cả các hoạt động này nhằm thúc đẩy các ứng dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cũng như đảm bảo an toàn trong các hoạt động này và phục vụ cho quá trình hội nhập quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.
Hiện tại, hệ thống pháp luật về năng lượng nguyên tử của chúng ta chưa đầy đủ. Cao nhất là Pháp lệnh An toàn và Kiểm soát bức xạ (1996) còn có nhiều điểm chưa hợp lý (chưa bao quát đủ các loại hình hoạt động của ngành năng lượng nguyên tử, một số quy định cấp phép chưa phù hợp...); Luật Bảo vệ môi trường và Luật Khoáng sản (mới được sửa đổi, bổ sung) tuy đã có một số điều quy định về vấn đề này nhưng vẫn chưa bao quát hết các khía cạnh đặc thù...
Mặt khác, để phù hợp với nhu cầu hội nhập (Việt Nam đã tham gia một số điều ước quốc tế về năng lượng nguyên tử và để phục vụ cho việc phát triển điện hạt nhân, Việt Nam sẽ phải từng bước tham gia các điều ước quốc tế khác), cần thiết phải xây dựng và ban hành Luật Năng lượng nguyên tử như một đạo luật chuyên ngành thống nhất làm cơ sở điều chỉnh các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử ở Việt Nam.
Mặc dù đến khoảng năm 2020 chúng ta mới có nhà máy điện hạt nhân, nhưng khuôn khổ luật pháp về năng lượng nguyên tử cần phải có sớm để làm căn cứ cho các công tác chuẩn bị ở trong nước cũng như các hoạt động hợp tác quốc tế về mua bán và chuyển giao công nghệ xây dựng nhà máy điện hạt nhân.
- Thưa ông, năng lượng nguyên tử được ví như là "con dao hai lưỡi", mặc dù hiệu quả của việc ứng dụng năng lượng nguyên tử là rất lớn nhưng khi sự cố xảy ra, hậu quả của nó thật kinh khủng. Vậy Luật Năng lượng nguyên tử tới đây sẽ chú trọng vào việc phát triển năng lượng nguyên tử hay quản lý an toàn?
- ... Phải là cả hai - Thúc đẩy sự phát triển của năng lượng nguyên tử nhưng không lơ là quản lý an toàn. Dự thảo có một chương quy định về phát triển ngành năng lượng nguyên tử, trong đó quy định về mục tiêu, chiến lược quy hoạch phát triển ngành năng lượng nguyên tử, chương trình mục tiêu quốc gia phát triển ngành năng lượng nguyên tử và đầu tư phát triển ngành năng lượng nguyên tử. Vấn đề quản lý an toàn được quy định hầu hết ở các chương về khai báo và cấp phép, cơ sở bức xạ, cơ sở hạt nhân, khai thác và chế biến quặng, vận chuyển chất phóng xạ, quản lý chất thải phóng xạ và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng...
Dự thảo luật cũng quy định cụ thể về trách nhiệm quan trắc phóng xạ môi trường nhằm phát hiện sớm nhất tình huống bức xạ khẩn cấp cũng như quản lý tình huống bức xạ trường diễn; quy định về ứng phó sự cố, tai nạn bức xạ và hạt nhân cũng như quy định về việc bồi thường thiệt hại do bức xạ về hạt nhân... Tất cả các quy định đó nhằm bảo đảm an toàn cho người làm việc, dân chúng và môi trường đối với ảnh hưởng của các chất phóng xạ...
| Tính đến hết năm 2004, cả nước có 1.465 cơ sở bức xạ đang hoạt động, trong đó ngành y tế chiếm 88,8% (1.301 cơ sở), ngành công nghiệp chiếm 5,9% và các ngành, linh vực khác chiếm 3,8%. Có 1.173 nguồn phóng xạ, trong đó số nguồn được sử dụng trong y tế chiếm 46,9%, công nghiệp chiếm 36,2% và trong các ngành ứng dụng khác chiếm 17%; có 1.983 máy phát tia X, trong đó máy X-quang y tế chẩn đoán bệnh chiếm 96,97% (1.823 máy). Theo thống kê của Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt, trong số 157 máy X-quang được kiểm tra chất lượng trong thời gian qua thì có 40% máy chưa đạt yêu cầu về chất lượng, 50% ở mức trung bình, 10% đạt chất lượng tốt, nhiều máy được sản xuất từ những năm 60-70 của thế kỷ trước... Trong lĩnh vực y học hạt nhân, mặc dù toàn quốc đã có hơn 20 cơ sở, nhưng về thiết bị chẩn đoán chỉ có 10 máy gamma camera hoạt động được. Sản xuất chất phóng xạ trong nước mới chỉ đáp ứng được 1/2 nhu cầu đối với các loại đồng vị tạo ra trên lò phản ứng, còn lại phải nhập khẩu... |
- Xét về khía cạnh DN, đây là lĩnh vực hoạt động kinh doanh có điều kiện. Việc cấp phép cho DN hoạt động trong lĩnh vực này có gì mới không, thưa ông?
- Để bảo đảm an toàn và an ninh đối với các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, tinh thần chung là các hoạt động trong lĩnh vực này cần phải được quản lý và kiểm soát chặt chẽ bởi cơ quan QLNN có thẩm quyền bằng hình thức khai báo và cấp giấy phép. Luật Năng lượng nguyên tử sẽ quy định cụ thể về việc khai báo, các loại giấy phép, thủ tục cấp giấy phép (bao gồm cả sửa đổi, cấp lại và thu hồi) và phí, lệ phí cấp phép... trên cơ sở khắc phục những bất cập trong các quy định về cấp phép hiện nay (như có loại giấy phép không phù hợp, giấy phép về đảm bảo an toàn bức xạ hay giấy chứng nhận để cơ quan quản lý chuyên ngành cấp giấy phép hành nghề,...)
- Được biết, hiện nay đã là Dự thảo lần thứ 7, theo ông, còn có những vấn đề gì chưa thống nhất?
- Hiện có một số vấn đề vẫn còn có ý kiến khác nhau như về tên gọi (Có bốn tên gọi được đề xuất là Luật Hạt nhân, Luật Năng lượng hạt nhân, Luật Nguyên tử, Luật Năng lượng nguyên tử; Ban soạn thảo đề xuất tên luật là Luật Năng lượng nguyên tử); về quản lý nhà nước (Có hai phương án: - Tách QLNN thành một chương riêng; - Không có chương QLNN mà chỉ đưa một điều khoản vào chương quy định chung; Dự thảo được xây dựng theo phương án 1); về cấp phép (Có hai phương án: - Có một chương riêng; - Không có chương riêng mà sẽ lồng ghép vào mỗi chương; Dự thảo được xây dựng theo phương án 1); về nội luật hoá các điều ước quốc tế (Có hai phương án: - Cụ thể hoá một số quy định cơ bản của điều ước quốc tế; - Dịch nguyên văn điều ước quốc tế; Dự thảo được xây dựng cơ bản theo phương án 1)...
Ngoài ra còn một số ý kiến về chứng chỉ cho nhân viên vận hành trong cơ sở hạt nhân, về yêu cầu giấy phép trong một số cơ sở, về bồi thường thiệt hại hạt nhân... Nhìn chung, Dự thảo đã tiếp thu tối đa các ý kiến từ các hội thảo, ý kiến tư vấn chuyên gia và các thành viên tổ biên tập, tuy nhiên còn một số vấn đề cần phải được tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện...
- Xin ông cho biết, trên thế giới đã có nhiều nước có Luật Năng lượng nguyên tử chưa? Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử của Việt Nam được xây dựng trên cơ sở tham khảo luật của nước nào, thưa ông?
- Hầu hết các nước có ứng dụng năng lượng nguyên tử đều đã có luật. Luật Năng lượng nguyên tử của Việt Nam được tham khảo luật của nhiều nước trên cơ sở kế thừa các quy định của hệ thống pháp luật hiện hành liên quan đến năng lượng nguyên tử đã được thực tiễn kiểm nghiệm. Thí dụ chương quy định về khai báo và cấp phép là sự tiếp thu những ưu việt của Pháp lệnh An toàn và Kiểm soát bức xạ, kết hợp với hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) và tham khảo luật của Nhật Bản và Hàn Quốc; chương về cơ sở hạt nhân dựa vào tài liệu hướng dẫn của IAEA và tham khảo chủ yếu từ luật của Hàn Quốc là nước có điện hạt nhân tương đối phát triển và mô hình QLNN tương đối phù hợp với Việt Nam, ngoài ra những kinh nghiệm thực tế ở lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt cũng được đưa vào trong xây dựng Dự thảo...
- Xin cảm ơn ông!
