Thẩm phán sai lầm trong diễn dịch luật...

* Thưa ông, xin ông bình luận về phán quyết ngày 10-3 của thẩm phán Weinstein bác bỏ vụ kiện?

- Phán quyết của thẩm phán Jack Weinstein, chuyên xử những vụ kiện liên quan đến chất độc da cam, ra ngày 10-3-2005, dày 233 trang, bác đơn của bên nguyên vì hai lý do chính: Luật quốc tế và luật quốc nội.  Phán quyết này bác bỏ tất cả các luận điểm của Bộ Tư pháp về quyền ngoài luật quốc tế của tổng thống khi lâm chiến, và của các công ty hoá chất về thời hiệu, vị trí đại biểu của Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin, và vì lý do có hợp đồng với Chính phủ Mỹ nên cũng miễn bị kiện. 

Tuy thế, lúc bác ba luận điểm của bên nguyên (do đó, bác đơn), thẩm phán bị lúng túng: (a) Thẩm phán cho rằng Chính phủ Mỹ cũng biết kết cấu hoá học của chất da cam như các công ty, (b) các hồ sơ y học của Việt Nam chưa đủ để làm mối quan hệ của chất da cam và các bệnh tình của nạn nhân, và (c) các luật quốc tế có liên quan đến sử dụng chất độc không đâu nói đến chất da cam.

Tôi cho rằng phán quyết của thẩm phán bị lúng túng và do đó sai lầm trong diễn dịch luật pháp quốc nội và quốc tế, chưa nói đến nó cho thấy một sự mâu thuẫn to lớn trong phán quyết này của chính thẩm phán: Người đi rải vô tình bị nhiễm độc thì được thẩm phán cho là đáng được toà của ông xét xử, nhưng người bị rải trực tiếp, đa số là thường dân, thì bị ông cho là không đủ chứng cớ.

Ngược lại, tôi cho rằng người Việt Nam khởi tố vụ kiện chất độc da cam tại toà án Mỹ là một bước tiến quan trọng. Tính công lý của toà án Mỹ bị phơi bày mặt tiêu cực và mâu thuẫn của nó.

* Dư luận ở New York có phản ứng thế nào về quyết định này, thưa ông?

- Báo chí ở New York cho rằng phán quyết của thẩm phán có phần lúng túng... và theo luật sư William Goodman, thẩm phán đã không hiểu luật quốc tế về việc sử dụng các loại thuốc độc và lịch sử của các quyết định này, nên, vì tên "Agent Orange" không có trong danh sách, nó không phải là độc chất (ngược lại với nghị quyết của Quốc hội Mỹ năm 1961, và ông cũng biết là chất da cam có chứa dioxin là một chất độc cực kỳ).  Nên nhớ là tên gọi "Agent Orange" không phải là tên hoá chất, mà là màu vẽ lên các thùng đựng hoá chất.

* Theo những quan sát của tiến sĩ trong phiên toà 28-2, thẩm phán Weinstein đã có thái độ thiện chí với bên nguyên. Vậy theo ông, bối cảnh nào đã khiến thẩm phán có phán quyết ngược lại với hy vọng của những người ủng hộ bên nguyên?

- Có nhiều nhân tố làm sai lạc các quyết định của một thẩm phán sau phiên toà.  Chúng ta không thể đoán trước được. Tuy thế, quan sát tại phiên toà vẫn đúng: Sự có mặt của bác sĩ Phan Thị Phi Phi tại phiên toà, sự mạnh mẽ trong các luận điểm của bên nguyên, làm cho phán quyết của thẩm phán Weinstein phải lúng túng.  Chúng ta có lẽ không bao giờ có thể hiểu được nguồn cơn bí mật này.  Chúng ta có thể thấy mặt tiêu cực và lúng túng của cái gọi là công lý Mỹ.

* Dư luận cho rằng đây là vụ án cuối cùng mà thẩm phán Weinstein tham gia nên ông có thể không chịu áp lực chính trị nào cả. Nhưng theo ông, việc thẩm phán là người của hệ thống tư pháp Mỹ, phải đối mặt với Bộ Tư pháp Mỹ và các lý lẽ của bên bị, thì đó có phải là áp lực hay không?

- Chúng ta có thể nói các điều ở trên. Nhưng cũng phải nhìn ngược lại: Sự đau khổ của nạn nhân chất độc da cam do vụ kiện làm rộ lên trong dư luận Mỹ là một bản án mạnh mẽ của loài người trước sự giả dạng công lý của toà án Mỹ.  Việc tiếp tục cuộc đấu tranh đòi Chính phủ Mỹ phải chịu trách nhiệm trước nạn nhân chất độc da cam tại Việt Nam là trách nhiệm của mọi chúng ta.

* Về quyết định của thẩm phán cho rằng chất da cam không phải chất độc, ông có suy nghĩ gì, từ việc ông đã chứng kiến thấy chất da cam huỷ hoại các cánh rừng ở Việt Nam?

- Cứ theo các tiền lệ, và tiền lệ do chính thẩm phán Weinstein đưa ra trong vụ kiện của nạn nhân chất độc da cam là cựu chiến binh Mỹ, cũng như quyết định của Quốc hội Mỹ bỏ ra bạc tỷ để chữa trị và giúp đỡ các cựu chiến binh Mỹ, thì đã rõ. Thẩm phán không chối cãi việc chất da cam có chứa dioxin là một chất độc cực kỳ... như những trang ông ghi ra trong phán quyết,... thế thì khi ra phán quyết bác đơn của nạn nhân Việt Nam, rõ ràng có một sự bất công rất lớn.

- Xin cảm ơn ông.