Thầm lặng sau những chiến công

Cùng với sự ra đời của lực lượng CAND, công tác hồ sơ CAND đã được hình thành, trong đó có hồ sơ nghiệp vụ cảnh sát (HSNVCS). Trải qua các giai đoạn cách mạng, công tác HSNVCS từng bước phát triển, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng ngừa tội phạm, bảo vệ an ninh, trật tự (ANTT). Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lực lượng HSNVCS áp dụng hiệu quả thành tựu khoa học kỹ thuật, nhất là công nghệ thông tin vào quản lý, khai thác hồ sơ, phục vụ đắc lực yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân.

Chúng tôi tới Cục Hồ sơ Nghiệp vụ Cảnh sát (C27), Bộ Công an trong khi cán bộ, chiến sĩ (CBCS) đang khẩn trương tra cứu, trích lục tiền án, tiền sự các đối tượng trong ổ nhóm cờ bạc di động liên tỉnh lớn nhất từ trước đến nay vừa triệt phá tại Hà Tây. Trong không gian tĩnh lặng vốn có của tòa nhà, giữa bộn bề những chồng tài liệu, trong cả biển thông tin trên những chiếc máy vi tính, họ vẫn miệt mài tra cứu từng danh chỉ bản để cung cấp những thông tin chính xác nhất về nhân thân và quá trình phạm tội của đối tượng.

Thượng tá Nguyễn Văn Thìn, Trưởng phòng Tàng thư nghiệp vụ, đơn vị được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND hồ hởi nói: "Những ngày này, CBCS Cục đang ra sức thi đua lập thành tích nhân kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống của lực lượng Hồ sơ. Những việc chúng tôi làm hằng ngày mà các điều tra viên không làm được, đã góp phần tạo nên thành công của rất nhiều chuyên án".

Hiện nay, tàng thư căn cước can phạm trong toàn quốc quản lý gần năm triệu cặp danh chỉ bản và hàng triệu các thông tin diễn biến xử lý đối tượng với hệ thống cải tiến, cơ sở dữ liệu thông tin ngày càng phong phú, đầy đủ hơn, thiết thực phục vụ công tác điều tra tội phạm. Tất cả đối tượng trong các trại tạm giam và công an cấp huyện đã triển khai lập căn cước can phạm. Năm năm qua, Cục đã tiếp nhận, đưa vào quản lý khai thác hơn 500 nghìn cặp danh, chỉ bản can phạm, hơn 120 nghìn bản trích sao án hình sự, hàng trăm nghìn lệnh truy nã, đình nã, giấy chứng nhận chấp hành xong án phạt tù; rút hơn 60 nghìn danh bản, chỉ bản đối tượng để cung cấp ảnh, lai lịch, tiền án tiền sự, vân tay cho các chuyên án Khánh Trắng, Phúc Bồ và các vụ án cướp liên tỉnh, buôn bán ma túy lớn... góp phần giúp cơ quan điều tra điều tra đúng hướng.

Nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng đã từng được "cởi nút" từ công tác tàng thư. Trong vụ án Trương Văn Cam, Cục C27 đã xác minh chi tiết về 138 đối tượng trong tổ chức này từng tổ chức cướp, giết, hiếp dâm, cho vay nặng lãi, đánh bạc, đâm thuê, chém mướn... trong đó có 12 đối tượng đã có từ 4 đến 10 tiền án, tiền sự; 60 đối tượng có từ 1 đến 3 tiền án.

Ðến nay hệ thống cơ sở dữ liệu tại Cục do Phòng 3 quản lý thông tin hàng chục nghìn đối tượng truy nã, trong đó có hơn 4.000 đối tượng đang có lệnh truy nã đặc biệt nguy hiểm, trốn trại giam hiện hành với đầy đủ thông tin, qua tra cứu phát hiện 780 đối tượng đang có lệnh truy nã nhưng đã bị bắt lại về một hành vi phạm tội khác, ở địa phương khác.

Việc phát hiện này rất cần thiết bởi góp phần làm rõ nhân thân đối tượng, công an các địa phương đỡ tốn công sức truy tìm đối tượng vốn là công việc rất gian nan. Ðiển hình là vụ tên Võ Thành Nhân, là phạm nhân trốn trại tạm giam năm 1992, tiếp tục gây án bị Công an tỉnh Tiền Giang bắt và chịu án phạt tù chung thân. Ngày 24-7-1996, đến thi hành án tại trại giam Ðồng Tháp, y tiếp tục giết người trong trại và lĩnh án tử hình song vẫn để ở diện truy nã hiện hành.

Những năm gần đây, tiềm năng thông tin của kho tư liệu vô cùng quý giá mà Cục C27 quản lý được các đơn vị nghiệp vụ chú trọng khai thác. Trung bình mỗi năm, lực lượng HSNVCS toàn quốc nhận được khoảng hơn 2 triệu yêu cầu tra cứu, riêng năm 2006 gần ba triệu yêu cầu. Công việc tăng gấp 10 - 15 lần nhưng quân số các lực lượng không thay đổi do sức ép biên chế. Phòng HSNVCS các địa phương đã quản lý hơn 67 triệu cặp tờ khai chỉ bản căn cước công dân phục vụ công tác đấu tranh, nhận diện đối tượng.

Quản lý thông tin can phạm, đối tượng truy nã, phạm nhân đặc biệt là hệ thống nhận dạng vân tay tự động được hiện đại hóa và ngày càng phát huy hiệu quả. Thông tin được cập nhật nhanh, chuẩn xác hơn, gồm hơn 900 nghìn đối tượng nguy hiểm, có nhiều tiền án, tiền sự, hơn 40 nghìn đối tượng truy nã, gần 200 nghìn phạm nhân. Vân tay chính là "cốt", để có thể khẳng định chính xác người đó là ai. Nhiều vụ, chỉ sau khi gửi vân tay hiện trường qua công tác tàng thư khẳng định chính xác đối tượng, vì thế có thể truy bắt kịp thời. Nhiều người cho rằng nghề hồ sơ làm việc thủ công, chẳng khác gì cái máy, tuy nhiên cách nghĩ đó có phần bảo thủ, sai lệch. Không ồn ào, náo nhiệt, không xông pha trận mạc nhưng công việc của họ cũng căng thẳng, vất vả không kém các đơn vị chiến đấu. Dựa trên công thức sẵn có, nhưng để xác định chính xác đối tượng đòi hỏi phải có sự cẩn trọng, tập trung cao độ, sự sáng tạo trong nhận định bởi chỉ một nhầm lẫn, sai sót nhỏ cũng sẽ ảnh hưởng đến quá trình điều tra, phá án của các đơn vị nghiệp vụ, thậm chí xác định sai đối tượng phạm tội.

Hiện nay, khi đối tượng thường xuyên hoạt động lưu động, khai man lý lịch thì công việc của cán bộ hồ sơ càng vất vả, có vụ phải 5 - 7 người cùng làm mới xong. Nhờ có Cục C27 làm trung tâm, đầu mối chắp nối, xâu chuỗi thông tin, các đơn vị đỡ tốn công sức truy bắt, hao tốn kinh phí điều tra. Những đóng góp này tuy vô hình nhưng rất to lớn.

Bọn tội phạm nguy hiểm, đặc biệt nguy hiểm thường rất ranh ma, quỷ quyệt, liên tục thay đổi họ tên, có nhiều tiền án, tiền sự hoạt động lưu động. Tuy nhiên, nhờ có hồ sơ bắt quyết mà tung tích của chúng đã bị vạch trần. Ngay cả những tên tội phạm cao thủ như Ðỗ Hồng Sơn ở Nguyễn Khoái, quận 4, TP Hồ Chí Minh cũng phải khuất phục trước sự mưu trí của các chiến sĩ tàng thư. Sau hai lần đột nhập khách sạn trộm đồ của người nước ngoài tại Phú Thọ, Sơn đã bỏ trốn vào TP Hồ Chí Minh, khai tên là Vi Văn Ánh, địa chỉ khai nhận ở Long Quang, Lộc Bình, Lạng Sơn, cha Vi Văn Phùng, mẹ Phan Thị Loan. Ðể che giấu tung tích, hắn dùng dây may so, hóa chất phá hủy toàn bộ vùng trung tâm của vân tay 10 ngón. Song với những đường vân chung quanh, góc cạnh còn lại của y, qua tra cứu, phát hiện xác định chính xác Vi Văn Ánh chính là Ðỗ Hồng Sơn, từng có 7 tiền án, đang bị truy nã toàn quốc. Cuối cùng, y đã bị Phòng CSÐT Phú Thọ bắt giữ, di lý về Phú Thọ để tiến hành điều tra.

Phát huy thế mạnh qua khai thác tàng thư, cơ sở dữ liệu hiện có; lực lượng HSNVCS ngày càng chủ động tham gia hoạt động hiệu quả hơn trong đấu tranh phòng, chống tội phạm và quản lý Nhà nước về ANTT, đặc biệt trong các chiến dịch, tiến công truy nã tội phạm. Ðể có thể phục vụ kịp thời yêu cầu đấu tranh các chuyên án, đòi hỏi phải rất chăm chỉ và cần mẫn để sắp xếp và quản lý hồ sơ khoa học, hợp lý. Năm năm qua, Cục đã tra cứu, kết luận hơn 60 nghìn lượt đối tượng nguy hiểm có nhiều tiền án, tiền sự, thay đổi họ tên, khai man lý lịch, hoạt động lưu động phục vụ truy bắt, điều tra, xử lý đúng người, đúng tội, phát hiện hơn 2.000 đối tượng truy nã bị bắt lại, tra cứu xác định chính xác lai lịch hơn 500 nạn nhân chết chưa rõ tung tích. Qua công tác hồ sơ còn phát hiện hàng nghìn trường hợp đội lốt lý lịch người khác làm CMND, hoặc người nước ngoài làm CMND, nạn nhân chết chưa rõ tung tích... đồng thời góp phần kết luận nhiều trường hợp nghi vấn, minh oan cho hàng trăm công dân.

Trong thời đại CNH, HÐH hiện nay, việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào lưu trữ, khai thác thông tin ngày càng quan trọng nhằm từng bước đưa công tác hồ sơ, tàng thư nghiệp vụ cảnh sát tiến lên chính quy, hiện đại. Thông tin trên hồ sơ, thẻ phiếu đang từng bước điện tử hóa quản lý, khai thác trên máy vi tính, phục vụ kịp thời, hiệu quả các yêu cầu nghiệp vụ. Năm 1995, đánh dấu một bước ngoặt của dự án đổi mới trang thiết bị kỹ thuật và quản lý hồ sơ DA 03. Hệ thống quản lý số lượng lớn, đồng bộ hơn, phấn đấu triển khai đồng nhất ở 64 tỉnh, thành phố: vân tay, ngón trỏ, ảnh ba tư thế; trạm IEC (trạm truyền vân tay) ở TP Hồ Chí Minh, Ðà Nẵng, Hải Phòng hoạt động hiệu quả, giúp truy bắt nhanh đối tượng. Cục còn viết phần mềm quản lý thông tin các trường giáo dưỡng, các trại giam, qua đó nắm giữ chính xác thông tin về kết quả rèn luyện của học sinh, về phạm nhân chấp hành án trong trại, từ đó có cơ sở xét ân xá, đặc xá. Cục đã xây dựng Trung tâm thông tin tội phạm, nghiên cứu ứng dụng các đề tài khoa học ứng dụng thiết thực vào công tác hồ sơ, tàng thư; xây dựng các hệ phần mềm quản lý thông tin tội phạm, liên kết thông tin từ Cục tới 64 địa phương, tạo hệ thống liên hoàn, thống nhất toàn quốc.

Hệ thống nhận dạng vân tay tự động (VAFIS) đã thực hiện được đầy đủ bốn chức năng tra cứu vân tay 10 ngón và vân tay hiện trường, đã truy cập được hơn 1,3 triệu chỉ bản và hơn ba nghìn dấu vết vân tay của 1.560 vụ án chưa rõ thủ phạm, qua đó đã xác định được thủ phạm hơn 300 vụ án, phần lớn bị câu dầm, bế tắc nhiều năm.

Ngày 5-12-2006, Thủ tướng đã ký Quyết định số 1597 phê duyệt đề án "Xây dựng Trung tâm thông tin tội phạm", trong đó Bộ, Tổng cục Cảnh sát giao cho lực lượng HSNVCS triển khai Dự án "Xây dựng Trung tâm thông tin quốc gia về tội phạm tại cơ quan HSNVCS". Ðây là điều kiện để quản lý và xử lý thông tin nghiệp vụ trên các phương tiện, trang thiết bị hiện đại phục vụ trực tiếp cuộc chiến đấu, giữ gìn an ninh quốc gia, TTATXH.