PV: Xin Bộ trưởng đánh giá khái quát thành tựu nổi bật của ngành giao thông đạt được trong năm 2021?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Có thể nói, năm 2021 tiếp tục là một năm hết sức khó khăn, thách thức đối với ngành giao thông do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải đã hoàn thành hầu hết các mặt công tác. Mặc dù dịch bệnh diễn biến phức tạp, các công trường thi công dự án giao thông trải dài khắp đất nước vẫn không ngừng nghỉ, tiến độ các dự án trọng điểm đều bám sát kế hoạch, thậm chí vượt kế hoạch. Nhiều dự án trọng điểm được chỉ đạo quyết liệt về tiến độ và chất lượng công trình, về đích như đường sắt Cát Linh-Hà Đông; sửa chữa mặt cầu Thăng Long; nâng cấp đường băng 2 sân bay: Nội Bài và Tân Sơn Nhất,… Năm 2021, ngành giao thông được giao giải ngân vốn đầu tư công hơn 43 nghìn tỷ đồng và giải ngân đạt 96%, trong khi bình quân chung cả nước là 77%. Con số này vượt rất xa nếu so năm 2017 (giải ngân 25 nghìn tỷ đồng), năm 2018 (giải ngân 28 nghìn tỷ đồng, năm 2020 (hơn 30 nghìn tỷ đồng).
“Năm 2021 ghi dấu lần đầu tiên 5 quy hoạch ngành giao thông được triển khai đồng bộ dưới sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ. Đến nay, 4 quy hoạch ngành đã được phê duyệt, quy hoạch ngành hàng không cũng đã được Hội đồng thẩm định thông qua”
Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể
Trong “làn sóng” dịch lần thứ tư bùng phát tại các tỉnh, thành phố phía nam, Bộ Giao thông vận tải đã cùng các bộ, ngành, địa phương bảo đảm giao thông thông suốt, không để đứt gãy chuỗi lưu thông hàng hóa phục vụ đời sống nhân dân và hoạt động sản xuất-kinh doanh. Hàng xuất nhập khẩu qua cảng biển tăng trưởng mạnh, hàng container tăng 12%; lần đầu tiên ngành đường sắt hình thành tuyến container hàng hóa đi châu Âu. Năm 2021 là năm đầu tiên trong 10 năm liên tục, tình hình tai nạn giao thông giảm rất sâu cả ba tiêu chí về số vụ, số người chết và số người bị thương. Nếu như năm 2011, có khoảng 12 nghìn người chết vì tai nạn giao thông, đến năm 2021 đã giảm xuống còn khoảng 6.000 người. Năm 2021 cũng ghi dấu lần đầu tiên 5 quy hoạch ngành giao thông được triển khai đồng bộ dưới sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ. Đến nay, 4 quy hoạch ngành đã được phê duyệt, quy hoạch ngành hàng không cũng đã được Hội đồng thẩm định thông qua.
PV: Thưa Bộ trưởng, 5 quy hoạch ngành giao thông cũng là 5 quy hoạch đầu tiên trong tổng số 37 quy hoạch chuyên ngành quốc gia được phê duyệt. Bộ Giao thông vận tải sẽ chỉ đạo triển khai như thế nào để 5 quy hoạch này đạt hiệu quả cao nhất?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Triển khai thực hiện Luật Quy hoạch, Quy hoạch 5 lĩnh vực giao thông vận tải thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được xây dựng dựa trên nguyên tắc quán triệt văn kiện các kỳ Đại hội Đảng, đặc biệt là Đại hội lần thứ XII, XIII; tuân thủ Luật Quy hoạch; kế thừa quan điểm còn giá trị của quy hoạch trước đây, phù hợp tình hình thực tế, đặc thù và lợi thế của lĩnh vực, khắc phục các hạn chế 10 năm vừa qua. Đây là lần đầu tiên các quy hoạch 5 chuyên ngành giao thông được thực hiện đồng thời, có phân công rõ vai trò dựa trên lợi thế từng phương thức trên từng hành lang vận tải chính, bảo đảm tính hệ thống, kết nối đồng bộ hiệu quả giữa các phương thức vận tải nhằm tái cơ cấu thị phần vận tải, nâng cao chất lượng vận tải và giảm chi phí logistics.
Để triển khai thực hiện các quy hoạch có hiệu quả cao nhất, Bộ Giao thông vận tải sẽ tập trung vào 4 nội dung trọng tâm sau:
Thứ nhất, trên cơ sở các Quy hoạch tổng thể đã được phê duyệt, tập trung tổ chức lập quy hoạch chi tiết (trừ Đường thủy nội địa) cho từng chuyên ngành; tiếp theo, phải lập kế hoạch kỹ lưỡng, khả thi về nguồn lực, xác định danh mục ưu tiên đầu tư của tất cả các lĩnh vực trong các giai đoạn trung hạn trên cơ sở mức vốn được Quốc hội phân bổ; đề xuất nhiệm vụ cụ thể của các bộ, ngành và địa phương trong việc triển khai quy hoạch; xây dựng các đề án triển khai các cơ chế, chính sách trong quy hoạch.
Thứ hai, đa dạng hóa, huy động mọi nguồn lực để đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông trong bối cảnh nhu cầu đầu tư lớn, ngân sách nhà nước hạn chế, đặc biệt các công trình có tính đột phá, liên kết vùng, có tính lan tỏa và các công trình ở các khu vực khó khăn, trong đó: huy động vốn xã hội hóa lĩnh vực đường thủy nội địa, hàng hải, hàng không; đầu tư công lĩnh vực đường sắt; đầu tư PPP lĩnh vực đường bộ có sự tham gia hỗ trợ của ngân sách nhà nước bảo đảm tính khả thi của các dự án; huy động vốn của địa phương thông qua chủ trương đẩy mạnh phân quyền, phân cấp các địa phương đầu tư, bảo trì các kết cấu hạ tầng giao thông, địa phương thực hiện dự án giải phóng mặt bằng để rút ngắn tiến độ thực hiện đầu tư các mục tiêu quy hoạch đề ra.
Thứ ba, để đáp ứng yêu cầu là 1 trong 3 đột phá chiến lược trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 10 năm 2021-2030, Bộ đang tiếp tục rà soát các bất cập, chồng chéo trong các quy định của pháp luật bảo đảm tính ổn định, thống nhất, đồng bộ, đồng thời đã chủ trì xây dựng thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thu hút nguồn lực đầu tư, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.
Thứ tư, tăng cường quản lý quy hoạch, nâng cao nguồn nhân lực bảo đảm thống nhất, đồng bộ, hiệu quả đầu tư trong quá trình triển khai.
Nói một cách khái quát, việc lập kế hoạch triển khai thực hiện các quy hoạch cần được triển khai bài bản, khoa học, bảo đảm tính khách quan và khả thi cao. Bên cạnh đó, cũng cần sự vào cuộc chủ động của các địa phương trong việc tổ chức thực hiện, sự tham gia của các nguồn lực xã hội để bảo đảm đồng bộ, hiệu quả cao nhất, từng bước phát triển, hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông ở nước ta ngày càng đồng bộ, hiện đại, tạo động lực mang tính đột phá để phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
PV: Trong năm qua, giải ngân vốn đầu tư công của Bộ Giao thông vận tải đạt được kết quả vượt trội so với các ngành, lĩnh vực khác. Tuy nhiên, trong năm giai đoạn 2021-2025, với số vốn được giao rất lớn (khoảng 420 nghìn tỷ đồng), Bộ có giải pháp gì để “tiêu hóa”, giải ngân được hết số vốn trên, đồng thời bảo đảm tính hiệu quả, minh bạch và phòng, chống tiêu cực?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Nhận thức rõ được vai trò và nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết của ngành đối với công tác giải ngân vốn đầu tư công chung của cả nước, Bộ Giao thông vận tải đã tập trung chỉ đạo, đôn đốc, giám sát chặt chẽ kết quả giải ngân của các đơn vị liên quan, lấy kết quả này đánh giá nhiệm vụ hằng năm của thủ trưởng các đơn vị. Bộ cũng thành lập Tổ công tác đặc biệt thúc đẩy tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công năm 2021, kiểm điểm tiến độ hằng tuần kết hợp giám sát trực tiếp hiện trường các dự án. Như tôi đã nói ở trên, đến hết năm 2021, Bộ Giao thông vận tải đạt kết quả giải ngân 96%, hoàn thành kế hoạch Chính phủ giao. Nhiệm kỳ 2021-2025, ngành giao thông được bố trí 420 nghìn tỷ đồng, nếu trừ chi phí dự phòng và 5% chi phí bảo hành, Bộ sẽ phải giải ngân mỗi năm 80 nghìn tỷ đồng, đây là áp lực giải ngân rất lớn. Bộ xác định giải ngân bảo đảm tiến độ là nhiệm vụ quan trọng nên có các giải pháp quyết liệt yêu cầu nhà thầu triển khai đúng tiến độ cam kết, nếu vi phạm sẽ tịch thu bảo lãnh trúng thầu; cách chức hoặc điều chuyển công tác cán bộ liên quan để làm nghiêm.
“Trong năm 2022, Bộ Giao thông vận tải xác định việc tập trung cải cách thể chế, thực hiện chủ trương phân cấp phân quyền; giảm tai nạn giao thông từ 5 đến 10% ở cả 3 tiêu chí; khôi phục vận tải hàng hóa sau đại dịch và triển khai các dự án giao thông trọng điểm, nhất là dự án cao tốc bắc-nam phía đông đúng tiến độ, chất lượng là khâu đột phá giúp ngành hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm”.
Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể
Để tiếp tục duy trì kết quả tốt trong công tác giải ngân trong năm nay và giai đoạn tiếp theo, Bộ Giao thông vận tải sẽ xây dựng kế hoạch chi tiết, tổng thể về kế hoạch giao vốn; đề ra các giải pháp cụ thể và tiếp tục rà soát kỹ tình hình, tiến độ triển khai từng dự án. Theo đó, một số giải pháp trọng tâm gồm:
Một là, triển khai thi công dự án gắn với biện pháp phòng, chống dịch hiệu quả, bảo đảm điều kiện làm việc, sinh hoạt cho người lao động; không để gián đoạn công trường do dịch bệnh.
Hai là, phân công trách nhiệm cụ thể từng lãnh đạo đơn vị, cán bộ theo dõi tiến độ thực hiện đối với dự án.
Ba là, đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện các thủ tục đấu thầu lựa chọn nhà thầu, tư vấn; thủ tục điều chỉnh thiết kế, dự toán; thủ tục quyết toán các dự án.
Bốn là, tăng cường kiểm tra, giám sát hiện trường; đôn đốc các nhà thầu, tư vấn tăng ca kíp để đẩy nhanh tiến độ thi công.
Năm là, cử cán bộ có đủ thẩm quyền thường xuyên có mặt tại hiện trường phối hợp, làm việc với các địa phương nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là giải phóng mặt bằng, vật liệu xây dựng.
Sáu là, bám sát kế hoạch giải ngân chi tiết từng tháng của dự án đã được Bộ chấp thuận làm cơ sở chỉ đạo, điều hành; thường xuyên rà soát, cập nhật kế hoạch thực hiện - giải ngân của từng dự án.
Bảy là, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ thanh toán, bảo đảm trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật; xử lý nghiêm cán bộ không tuân thủ quy trình giải ngân, gây khó dễ cho đơn vị khi làm thủ tục thanh toán.
Đồng thời, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, chống tiêu cực, lãng phí trong giải ngân vốn đầu tư công; đề cao tinh thần trách nhiệm, vai trò người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo, rà soát việc phân bổ vốn cho các dự án phù hợp tiến độ thực hiện và khả năng giải ngân, bảo đảm trọng tâm, trọng điểm; đẩy mạnh tiến độ thực hiện, giải ngân đi đôi với chất lượng công trình, an toàn tuyệt đối trong thi công, đồng thời nâng cao đời sống người lao động.
PV: Đối với ngành giao thông, những nhiệm vụ trọng tâm nào được xác định là khâu đột phá vượt qua đại dịch Covid-19, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Thứ nhất, yếu tố tiên quyết là phải tập trung cải cách thể chế, thực hiện chủ trương phân cấp phân quyền, giao các cảng thủy nội địa cho các địa phương quản lý, điều hành. Thứ hai, tiếp tục đặt mục tiêu giảm tai nạn giao thông từ 5 đến 10% cả 3 tiêu chí về số vụ, số người chết và số người bị thương. Thứ ba, tập trung vào khôi phục vận tải hàng hóa sau đại dịch và cuối cùng là triển khai các dự án giao thông trọng điểm, đặc biệt là dự án cao tốc bắc-nam phía đông giai đoạn 2021-2025 đúng tiến độ, sau khi được Quốc hội đồng ý về chủ trương, phấn đấu đến năm 2025 có 3.000 km cao tốc, năm 2030 đạt 5.000 km.
PV: Đại hội XIII của Đảng đã đề ra mục tiêu đến năm 2025 phải cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc bắc-nam phía đông. Nhiều người đánh giá, trong bối cảnh hiện nay để hoàn thành mục tiêu này không dễ dàng. Xin Bộ trưởng cho biết, Bộ nghiên cứu, áp dụng cơ chế chính sách đặc thù nào để triển khai thành công dự án?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Có thể nói, đường cao tốc bắc-nam phía đông là tuyến huyết mạch, “trục giao thông” xương sống của cả nước; việc hoàn thành đầu tư xây dựng, đưa vào khai thác có vai trò đặc biệt quan trọng trong kết nối, nâng cao năng lực vận tải hàng hóa và hành khách, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng-an ninh,… Thực tiễn đã chứng minh, đường cao tốc mở ra đến đâu, đóng góp rất hiệu quả vào tăng trưởng GRDP của địa phương đến đó. Triển khai Nghị quyết Đại hội XIII Đảng và chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải đã hoàn thành báo cáo chủ trương đầu tư dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến bắc-nam phía đông. Hiện nay, khó khăn nhất đối với các dự án cao tốc bắc-nam là giải phóng mặt bằng, nguồn vật liệu và năng lực thi công của nhà thầu về xử lý nền đất yếu, chất lượng công trình. Năng lực nhà thầu thi công và đội ngũ tư vấn giám sát, thiết kế yếu và mỏng cũng là vấn đề đáng lo ngại. Các nhà thầu đang triển khai hơn 600 km đường cao tốc giai đoạn trước, nếu tiếp tục làm hơn 700 km nữa thì số lượng nhà thầu không còn nhiều, nếu cố giao thêm, năng lực sẽ không bảo đảm. Rút kinh nghiệm thi công dự án cao tốc bắc-nam giai đoạn trước, những mỏ đất cát khai thác bao nhiêu, dự án nằm trong quy hoạch thì Bộ làm việc với địa phương xúc tiến mở mỏ, khai thác ngay.
Trên cơ sở sự cần thiết, tính cấp bách, để triển khai thành công và sớm hoàn thành dự án, Chính phủ quyết định triển khai đầu tư công toàn bộ 12 dự án thành phần, sau khi hoàn thành sẽ tổ chức thu phí hoặc nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước (Nghị quyết số 141/NQ-CP ngày 13/11/2021). Các dự án cao tốc được chuyển từ cơ chế PPP (đối tác công-tư) sang đầu tư công nhằm tạo đột phá, kích cầu trong giai đoạn từ nay đến năm 2025 để góp phần khôi phục nền kinh tế. Quốc hội đã thông qua chủ trương ban hành cơ chế cho phép chỉ định thầu, sẽ rút ngắn 6-9 tháng tập trung cho xây lắp và phê duyệt bàn giao giải phóng mặt bằng. Phương án đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ thu phí để thu hồi vốn nhà nước cũng được xem là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng nói chung và hạ tầng giao thông nói riêng.
PV: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!
