Hội nghị nhằm mục tiêu tăng cường sự hiểu biết, sự quan tâm của các cán bộ, công chức, viên chức ngành thông tin và truyền thông các tỉnh, thành phố; đội ngũ phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo, đài Trung ương và địa phương trong tuyên truyền tác hại của thuốc lá, nhất là đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các loại thuốc lá thế hệ mới khác.
Phó Vụ trưởng Pháp chế (Bộ Thông tin và Truyền thông) Hồng Hồng Hải cho biết, qua báo cáo kết quả giám sát, khảo sát của các Ủy ban của Quốc hội và các nghiên cứu cho thấy: Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam ngày càng tăng, nhất là ở giới trẻ, học sinh, sinh viên; có tình trạng lợi dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để lưu hành, sử dụng ma túy trái phép.
Giảm nguồn cung để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá
Cụ thể, trong quý I năm 2024, công an cả nước đã phát hiện, xử lý 111 vụ, 152 đối tượng liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Trong đó, có 33 vụ, với 73 đối tượng bị khởi tố do phạm tội về ma túy, còn lại bị xử lý lý hành chính về hành vi kinh doanh hàng hóa không có nguồn gốc xuất xứ.
 |
Các đại biểu tham dự hội nghị. |
Đáng lo ngại, các nghiên cứu đã chỉ ra những tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đến sức khỏe, kinh tế, an ninh trật tự, môi trường như: tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, làm suy giảm sự trưởng thành não bộ, giảm khả năng học tập, năng suất lao động và ảnh hưởng đến sự phát triển của thanh thiếu niên. Đặc biệt, dễ bị lợi dụng để tẩm ướp pha trộn ma túy, các chất gây nghiện, dẫn đến nguy cơ mất trật tự, an toàn xã hội; làm gia tăng ô nhiễm môi trường do rác thải điện tử của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, nhất là với thiết bị điện tử sử dụng một lần.
Chia sẻ về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe; thuế và giá thuốc lá tại Việt Nam, Phó Giám đốc phụ trách Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) Thạc sĩ Phan Thị Hải cho biết, sử dụng thuốc lá là một trong nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm. Thuốc lá chứa 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây nên 25 loại bệnh như: ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp, sinh sản… Tại Việt Nam, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm; hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong mỗi năm.
 |
| Thạc sĩ Phan Thị Hải trao đổi, chia sẻ thông tin tại hội nghị. |
Về hậu quả của việc sử dụng thuốc lá đến kinh tế, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ đô la Mỹ. Trong khi đó, theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám, chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá ở Việt Nam là 108.000 tỷ đồng một năm (tương đương 1,14% GDP năm 2022). Con số này lớn hơn gấp năm lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.
Đối với thuế và giá thuốc lá tại Việt Nam hiện nay, Thạc sĩ Phan Thị Hải cho biết thêm: Từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam mới chỉ thực hiện ba lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá nhưng mức tăng thuế mỗi lần thấp chỉ là 5% và khoảng cách thời gian giữa các lần tăng thuế khá dài (giá xuất xưởng). Cụ thể, năm 2008: tăng mức thuế từ 55% lên 65%; năm 2016 (sau tám năm) tăng từ 65% lên 70%; năm 2019 (sau ba năm): tăng từ 70% lên 75%. Theo đánh giá của các chuyên gia thì các lần tăng thuế này là quá ít và chỉ có tác động giảm tiêu thụ vào năm tăng thuế sau đó lại tăng trở lại những năm tiếp theo.
Từ năm 2019 đến nay (theo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt), tỷ lệ thuế thuốc lá tính theo giá bán lẻ (bao gồm thuế tiêu thụ đặc biệt và giá trị gia tăng) chỉ chiếm trong khoảng từ 36,7 đến 38,8%. Tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình (59%), thấp hơn đa số các nước ASEAN như: Thái Lan (81.3%), Indonesia (63.5%), Singapore (67,5%), Malaysia (51.6%). Trong khi đó, mức thuế trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO là từ 70% đến 75% trên giá bán lẻ.
Đáng chú ý, giá một bao thuốc nhãn phổ biến nhất ở Việt Nam chỉ vào khoảng 0.9 USD/bao. Với mức giá này, giá thuốc lá ở Việt Nam đứng thứ 15, gần thấp nhất, trong số 19 nước trong khu vực Tây Thái Bình Dương. Trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao 20 điếu. Với mức giá thuốc lá bán lẻ thấp như vậy, thuốc lá rất dễ tiếp cận với người có thu nhập thấp, trẻ em và trẻ vị thành niên.
 |
| Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm đến từ WHO chia sẻ thông tin tại hội nghị. |
Đồng quan điểm nêu trên, Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm (chuyên gia phòng, chống tác hại thuốc lá của WHO tại Việt Nam) cho rằng, tăng thuế thuốc lá là biện pháp nhanh nhất và hiệu quả nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá. Theo ước tính của WHO và ngân hàng thế giới, khi tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ sẽ giảm tiêu dùng khoảng: 4% ở các nước phát triển; 5% ở các nước đang phát triển. Đặc biệt, ở người nghèo và lớp trẻ sẽ giảm nhiều hơn. Cụ thể, khi tăng giá 10% sẽ giảm tiêu thụ tới 10% ở trẻ em và người nghèo. Giá thuốc cao cũng có tác dụng ngăn ngừa trẻ bắt đầu hút thuốc.
Để bảo đảm được mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Bộ Y tế và WHO khuyến nghị phương án bổ sung mức thuế đối với sản phẩm thuốc lá ở mức 5.000 đồng/bao và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh thuế tỷ lệ hiện tại. Tại phương án khuyến nghị này, sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới và nữ giới xuống dưới 36$ và 1,0% tương ứng vào năm 2030, qua đó sẽ đạt được các mục tiêu của Chiến lược đề ra.
Với phương án này, sẽ làm giảm đáng kể tổng số người hút thuốc, với mức giảm khoảng 690 nghìn người vào năm 2030 so với năm 2020; đồng thời làm tăng doanh thu thuế (đã điều chỉnh theo lạm phát) sẽ thu thêm được 29,3 nghìn tỷ đồng mỗi năm từ thuế thuốc lá so với năm 2020.
Tại hội, các chuyên gia, các nhà quản lý cung cấp thông tin về các nội dung liên quan đến công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá như: thuế thuốc lá, giải pháp y tế công cộng; sự cần thiết tăng thuế, đánh giá các phương án thuế, kinh nghiệp quốc tế; tình trạng buôn lậu thuốc lá; vai trò của thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá trong phát triển kinh tế-xã hội bền vững.
Đồng thời, các đại biểu cùng nhau trao đổi, thảo luận để đưa ra các giải pháp để tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá với các cơ quan báo chí. Qua đó, góp phần nâng cao hơn nữa công tác này ở Việt Nam trong thời gian tới.
