Với thực trạng như vậy, Bộ Xây dựng vừa ban hành Thông tư 10/2024/TT-BXD ngày 1/11/2024 và có hiệu lực từ ngày 16/12/2024 sẽ giải quyết những vấn đề mấu chốt trên thị trường vật liệu xây dựng, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc trao đổi với Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) Lê Trung Thành chung quanh vấn đề này.
Phóng viên: Ông có thể đánh giá khái quát về thực trạng phát triển của ngành vật liệu xây dựng Việt Nam hiện nay?
Ông Lê Trung Thành: Ngành vật liệu xây dựng Việt Nam có năng lực sản xuất rất mạnh mẽ. Chúng ta đã xuất khẩu thành công nhiều sản phẩm vật liệu xây dựng chủ lực như xi-măng, gạch ốp lát, thiết bị vệ sinh, và kính xây dựng sang các thị trường quốc tế. Từ năm 2014 đến 2021, các sản phẩm vật liệu xây dựng của chúng ta đã được tiêu thụ rất tốt và đạt được nhiều thành tựu. Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, ngành vật liệu xây dựng, đặc biệt là các sản phẩm chủ lực như: xi-măng, gạch ốp lát, thiết bị vệ sinh và kính… đã gặp nhiều khó khăn trong việc sản xuất và tiêu thụ. Đồng thời, hiện nay, ngành vật liệu xây dựng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh không lành mạnh từ các sản phẩm kém chất lượng, hàng giả và hàng nhái. Những sản phẩm này đã xâm nhập vào thị trường và cạnh tranh không công bằng với các sản phẩm vật liệu xây dựng của Việt Nam, những sản phẩm đã được quốc tế công nhận, đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng và xuất khẩu đi rất nhiều nước trên thế giới.
Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã chủ trì hội nghị toàn quốc để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ vật liệu xây dựng bền vững. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng về việc tăng cường công tác kiểm soát chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng đã ban hành Thông tư 10/2024/TT-BXD, phân định đầy đủ các sản phẩm vật liệu xây dựng. Theo đó, các sản phẩm thuộc nhóm 2 phải thực hiện công tác hợp quy, trong khi các sản phẩm nhóm 1 sẽ được kiểm soát chặt chẽ hơn. Thông tư này sẽ tăng cường công tác quản lý chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng từ trung ương đến các địa phương,nhằm đảm bảo chất lượng công trình xây dựng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như bảo đảm các sản phẩm chất lượng tốt được tiêu thụ đúng quy định, còn những sản phẩm chất lượng kém, hàng giả, hàng nhái sẽ bị phân loại và xử lý.
Phóng viên: Với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước, ông có thể đánh giá tác động của Thông tư 10/2024/TT-BXD đến sự phát triển của ngành vật liệu xây dựng và người tiêu dùng?
Ông Lê Trung Thành: Khoảng hai năm gần đây, Bộ Xây dựng nhận được nhiều ý kiến phản ánh từ các hiệp hội vật liệu xây dựng như: Hiệp hội Gốm sứ Xây dựng Việt Nam, Hiệp hội Kính và Thủy tinh Việt Nam, Hiệp hội Xi-măng Việt Nam, Hiệp hội Bê-tông Việt Nam và các hiệp hội ngành nghề khác. Các phản ánh chủ yếu xoay quanh vấn đề cạnh tranh không lành mạnh trong ngành, đặc biệt là sự lẫn lộn giữa các sản phẩm kém chất lượng.
Ví dụ, trong ngành xi-măng, một số cơ sở sản xuất chưa đủ năng lực về trang thiết bị và nhân lực nhưng vẫn đưa ra thị trường những sản phẩm có tên gọi, nhãn mác gần giống với các sản phẩm chất lượng cao, gây khó khăn cho người tiêu dùng, nhà thầu và nhà đầu tư khi lựa chọn sản phẩm cho công trình. Ngoài ra, có hiện tượng các công trình sử dụng sản phẩm nhập khẩu từ nước ngoài nhưng chất lượng kiểm soát chưa tốt, gây khó khăn cho việc đảm bảo chất lượng công trình theo thời gian.
Trước tình hình đó, Thông tư 10/2024/TT-BXD đã đưa ra những giải pháp để phân loại, phân nhóm chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng, đảm bảo công trình và cuộc sống người dân sử dụng vật liệu an toàn và chất lượng. Thực tế, các vật liệu chủ lực như: xi-măng, gạch ốp lát, sứ vệ sinh, kính xây dựng nếu không được kiểm soát chất lượng có thể gây thiệt hại cho ngành xây dựng.
Vật liệu xây dựng chiếm khoảng 60-70% chi phí công trình, do đó, các công trình sử dụng vật liệu không đạt chất lượng có thể phải sửa chữa, bảo trì sau một thời gian, tốn kém chi phí lên đến 10-15% giá trị công trình hay có thể lên tới 50% giá trị vật liệu ban đầu.
Sau khi Thông tư 10/2024/TT-BXD được ban hành, người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi lớn trong việc lựa chọn sản phẩm chất lượng. Đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã có quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Do đó, người tiêu dùng có thể yêu cầu các cơ sở kinh doanh cung cấp giấy chứng nhận hợp quy và thông tin về nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm. Người tiêu dùng cũng có thể sử dụng các công cụ truy xuất nguồn gốc sản phẩm như mã QR để kiểm tra thông tin về sản phẩm trước khi quyết định mua. Các đơn vị vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật.
Chỉ thị về các giải pháp tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy sản xuất, tiêu thụ vật liệu xây dựng
Phóng viên: Có ý kiến cho rằng nên lùi thời hạn thực hiện Thông tư 10/2024/TT-BXD để các doanh nghiệp có sự chuẩn bị, vậy ý kiến của ông như thế nào?
Ông Lê Trung Thành: Mục đích chính của Thông tư 10/2024/TT-BXD là Quy định về quản lý chất lượng sản phẩm vật liệu xây dựng trong quá trình hoạt động, cụ thể: Sản xuất - Xuất khẩu - Nhập khẩu - Lưu thông trên thị trường - Sử dụng để tăng cường công tác quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hoá vật liệu xây dựng, từ đó, sàng lọc các sản phẩm chất lượng tốt và chưa tốt để quản lý, xử lý vi phạm (nếu có); chấn chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng làm ảnh hưởng đến chất lượng công trình, sinh hoạt của người dân.
Hiện nay, các ý kiến đề xuất lùi thời hạn thực hiện Thông tư chủ yếu là các doanh nghiệp nhập khẩu vật liệu xây dựng, còn các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, kinh doanh lưu thông trên thị trường và sử dụng vật liệu xây dựng không đề xuất lùi thời hạn thực hiện Thông tư.
Trong quá trình xây dựng chính sách, dự thảo Thông tư đã được lấy ý kiến rộng rãi đến các cơ quan bộ, ngành, địa phương, hiệp hội doanh nghiệp về vật liệu xây dựng; đã đăng tải 60 ngày trên Cổng Thông tin điện tử Bộ Xây dựng và Cổng Thông tin điện tử Chính phủ theo đúng quy định. Bộ Xây dựng đã không nhận được ý kiến nào về thời hạn áp dụng Thông tư.
Đồng thời, 45 ngày trước khi Thông tư 10/2024/TT-BXD có hiệu lực (16/12/2024), các doanh nghiệp có thể nghiên cứu, thực hiện các điều khoản chuyển tiếp.
Cụ thể: “Điều 20. Điều khoản chuyển tiếp 1. Đối với các tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu hàng hóa vật liệu xây dựng đã được cấp Giấy chứng nhận hợp quy phù hợp Quy chuẩn kỹ thuật QCVN16:2023/BXD và Giấy chứng nhận còn hiệu lực thì được phép sử dụng Giấy chứng nhận hợp quy và dấu hợp quy cho đến khi hết hiệu lực của Giấy chứng nhận đó. 2. Đối với các lô hàng hóa vật liệu xây dựng đã hoàn thành thủ tục xuất khẩu tại các nước xuất khẩu (để nhập khẩu vào Việt Nam) trước ngày Thông tư này có hiệu lực thì được áp dụng theo các quy định trước đây.”
Như vậy, các doanh nghiệp nhập khẩu vật liệu xây dựng hoàn toàn có đủ thời gian để sử dụng các Giấy chứng nhận hợp quy còn thời hạn hoặc có đủ thời gian hoàn thành thủ tục xuất khẩu các lô hàng trước ngày 16/12/2024, sau đó vận chuyển hàng hóa về các cửa khẩu trong nước, thậm chí sau một vài tháng vẫn được áp dụng theo các quy định trước đây.
Vì vậy, đề xuất lùi thời hạn thực hiện Thông tư là không đủ cơ sở, việc triển khai Thông tư 10/2024/TT-BXD đúng thời hạn sẽ giúp thị trường vật liệu xây dựng được ổn định, người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm, hàng hoá chất lượng tốt hơn và cũng như sớm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ vật liệu xây dựng.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!
