Nhu cầu thiết thân của hệ thống chính trị
Nhớ lại buổi đối thoại với hơn hai trăm người dân sinh sống trên địa bàn quận Hải An vừa qua, đồng chí Nguyễn Văn Tuấn, Thành ủy viên, Bí thư Quận ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân quận Hải An cho biết, đây là hội nghị đối thoại định kỳ của người đứng đầu Quận ủy và Ủy ban nhân dân quận, nhằm thông báo khái quát về tình hình phát triển kinh tế-xã hội, an ninh, công tác xây dựng Đảng, chính quyền; việc thực hiện các chủ trương, chính sách đã ban hành hoặc sẽ ban hành. Vấn đề quan trọng nữa là chỉ đạo giải quyết ngay tại chỗ những công việc “nóng” của địa phương.
Trong không khí dân chủ, thẳng thắn và không tránh khỏi đôi lúc gay gắt, song trên tinh thần xây dựng, người dân cung cấp thông tin với lãnh đạo quận Hải An về một số vấn đề dân sinh bức xúc, nêu những đề xuất, kiến nghị góp phần xây dựng quận xanh, sạch, đẹp hơn nữa.
Bên cạnh đó, một số ý kiến nêu vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của nhân dân; về thực trạng và giải pháp nâng cao công tác quản lý, điều hành của chính quyền các cấp; chấn chỉnh thái độ, tinh thần trách nhiệm của một số công chức, viên chức trong quá trình thực thi công vụ.
Người dân đánh giá cao cấp ủy, chính quyền các cấp vận động nhân dân hiến đất mở rộng một số tuyến đường, tiêu biểu là mở rộng đường Lũng Bắc, thuộc Tổ dân phố số 16 (phường Đằng Hải). Bí thư Chi bộ Tổ dân phố số 16 Lê Khắc Hùng cho biết, phát huy vai trò gương mẫu, mỗi đảng viên chịu trách nhiệm tuyên truyền, vận động người thân; đồng thời tiên phong hiến đất, tạo sự lan tỏa trong cộng đồng.
Phường thành lập ba tổ công tác vận động nhân dân nhận thức rõ cơ chế chính sách, quyền lợi và nghĩa vụ cho nên nhận được sự đồng thuận rất cao, giải tỏa bức xúc ngay từ cơ sở, không để phát sinh điểm nóng. Từ tuyến đường chật hẹp, xuống cấp nghiêm trọng, sau khi mở rộng sẽ tăng cường năng lực giao thông, chống ngập úng, góp phần phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn. Dự án dự kiến đầu tư hơn 20 tỷ đồng, nhưng nhờ đó tiết kiệm được khoảng 12 tỷ đồng tiền đền bù, giải phóng mặt bằng.
Sau khi trực tiếp lắng nghe ý kiến phản ánh, góp ý, đồng chí Bí thư Quận ủy Nguyễn Văn Tuấn đã phát biểu kết luận và nhận được sự đồng tình cao của công dân.
Theo đó, ngay sau hội nghị, Văn phòng Quận ủy đã nhanh chóng tham mưu ban hành thông báo kết luận đến các đơn vị có thẩm quyền xử lý, giải quyết, đến tập thể, cá nhân nêu kiến nghị, các tổ chức chính trị-xã hội cùng cấp để theo dõi, giám sát và báo cáo cấp ủy, chính quyền cấp trên. Chậm nhất là bảy ngày sau khi có thông báo kết luận, các đơn vị phải có văn bản cho người nêu kiến nghị về kết quả tiếp nhận và chỉ đạo giải quyết…
Nhiều đồng chí lãnh đạo, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền một số địa phương ở Hải Phòng nhấn mạnh: Chúng tôi coi hoạt động đối thoại không chỉ đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, mà còn là nhu cầu thiết thân của hệ thống chính trị. Người đứng đầu nhiều nơi ngoài đối thoại theo kế hoạch, hằng tháng còn tích cực tham gia các buổi sinh hoạt chi bộ ở nhiều tổ dân phố.
Khi nắm bắt được vấn đề phát sinh ở cơ sở, các đồng chí kịp thời chỉ đạo giải quyết, hoặc tham mưu ban hành chính sách dễ đi vào cuộc sống. Việc làm nêu trên không hình thức, không chiếu lệ mà xuất phát từ đổi mới tư duy và phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng, hoạt động quản lý, điều hành của các cấp chính quyền.
Hoạt động đối thoại đi trước, mở đường
Sau hơn tám năm triển khai, hoạt động đối thoại ở Hải Phòng đã từng bước phát huy quyền làm chủ của nhân dân, người dân trực tiếp giám sát lời hứa của cán bộ, nâng cao trách nhiệm giải trình, giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc của dân; tình trạng đơn thư kiến nghị, khiếu nại, tố cáo phức tạp trên các địa bàn toàn thành phố giảm rõ rệt.
Đi cùng sự phát triển của thành phố, hoạt động đối thoại càng được đề cao, phát huy vai trò “đi trước, mở đường” tạo đồng thuận xã hội để chuyển hóa nhanh chóng chính sách vào thực tiễn cuộc sống. Tuy nhiên, Quy chế đối thoại ban hành năm 2015 của Thành ủy Hải Phòng bộc lộ một số hạn chế khi chưa ràng buộc trách nhiệm cá nhân, tổ chức trong việc ban hành thông báo kết luận và thời hạn cụ thể giải quyết kiến nghị cho nên có lúc, có nơi cán bộ không giữ lời hứa, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Hoạt động đối thoại càng được đề cao, phát huy vai trò “đi trước, mở đường” tạo đồng thuận xã hội để chuyển hóa nhanh chóng chính sách vào thực tiễn cuộc sống.
Nhiều nơi, chủ thể tham gia còn nhầm lẫn giữa đối thoại với các hoạt động tiếp xúc, lấy ý kiến cử tri, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, giám sát và phản biện xã hội…
Nhiều cuộc đối thoại chưa bảo đảm dân chủ, công khai, khách quan, trung thực, chưa có tính xây dựng. Thậm chí có đối tượng còn lợi dụng đối thoại để đưa thông tin không có căn cứ, sai lệch gây ảnh hưởng xấu đến uy tín, danh dự và hoạt động của tổ chức, cá nhân; vẫn còn tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, tình trạng cán bộ trì trệ, ngại tiếp xúc với dân.
Có nơi chưa thấy hết tầm quan trọng của công tác đối thoại, triển khai mang tính hình thức, “làm cho đủ chỉ tiêu”; thời gian đối thoại chủ yếu phổ biến tình hình kinh tế-xã hội địa phương mà thiếu trao đổi, giải đáp thông tin việc dân cần biết, cần bàn, cần làm, cần kiểm tra, giám sát.
Nhìn nhận rõ thực trạng nêu trên, ngày 20/10/2023, Ban Thường vụ Thành ủy Hải Phòng đã ban hành Quyết định số 1155-QĐ/TU về Quy chế đối thoại giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp với nhân dân (sửa đổi, bổ sung).
Đồng chí Lê Trí Vũ, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Dân vận Thành ủy Hải Phòng cho biết, Quy chế sửa đổi, bổ sung nhiều quy định chặt chẽ hơn, nêu rõ tầm mức của hoạt động đối thoại là phát huy quyền làm chủ của nhân dân theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.
Điểm mới quan trọng là nhấn mạnh yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của các cấp ủy đảng, hoạt động quản lý, điều hành của các cấp chính quyền; củng cố mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Các hội nghị đối thoại theo hướng tăng tính trao đổi hai chiều giữa người chủ trì và người tham gia; những ý kiến, kiến nghị hợp pháp, chính đáng của nhân dân phải được thông báo kết luận ngay sau hội nghị với phương án xử lý và thời hạn giải quyết cụ thể. Cùng với hình thức tổ chức đối thoại trực tiếp, bổ sung thêm hình thức trực tuyến, hoặc kết hợp cả hai; quy định rõ chế độ đối thoại định kỳ, đối thoại chuyên đề, đột xuất.
Theo đồng chí Lê Trí Vũ, tư duy đổi mới còn thể hiện ở việc cấp ủy, chính quyền các cấp phải đưa nhiệm vụ đối thoại với nhân dân vào nghị quyết, chương trình, kế hoạch công tác hằng năm và lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt; Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội có trách nhiệm giám sát việc thực hiện.
Kết quả thực hiện đối thoại là một tiêu chí đánh giá xếp loại tập thể, cá nhân hằng năm theo Bộ tiêu chí đánh giá, xếp loại tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo, quản lý do Ban Thường vụ Thành ủy ban hành tháng 9/2023. Với tổ chức đảng, đảng viên vi phạm Quy chế thì bị xem xét xử lý kỷ luật theo Điều 14, Quy định số 69-QĐ/TW năm 2022 của Bộ Chính trị về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm.
Tìm hiểu thực tế tại nhiều địa phương ở Hải Phòng, chúng tôi nhận thấy, chủ trương xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, cho nên ngay sau khi ban hành đã nhận được sự hưởng ứng của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, các tầng lớp nhân dân. Nhiều nơi sáng tạo trong triển khai, chủ động lên kế hoạch tổ chức đối thoại theo giới, tầng lớp xã hội, vấn đề nóng đang được nhân dân quan tâm; tổ chức đối thoại theo cụm xã, phường, đối thoại trực tiếp kết nối điểm cầu trực tuyến, phát loa thông báo; ban hành chỉ tiêu đối thoại vượt kế hoạch…
Từ đó, các ý kiến, kiến nghị hợp pháp, chính đáng của nhân dân sẽ được cơ quan chức năng trả lời, giải quyết thấu đáo, cụ thể. Điều này góp phần khắc phục tình trạng quan liêu, xa dân, nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ, nhất là người đứng đầu.
Một số chuyên gia lĩnh vực nội vụ cho rằng, vai trò của cơ chế đối thoại ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng nêu rõ yêu cầu xây dựng và hoàn thiện nền quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu quả. Tính hiện đại, hiệu quả cần thể hiện rõ nét ở việc huy động sự tham gia rộng rãi của người dân không chỉ trong phạm vi giám sát, phản biện xã hội, mà còn tích cực đóng góp nguồn lực, trí tuệ, đề xuất hoặc tham gia hoạch định chính sách, trực tiếp thực hiện các mục tiêu phát triển.
Trước đòi hỏi thực tiễn phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ quốc phòng-an ninh hay ứng phó với các vấn đề về môi trường, dịch bệnh, thiên tai xảy ra tại Việt Nam vừa qua, quản trị quốc gia sẽ là phương thức, cách thức mang lại hiệu quả cao hơn so với thực hiện quản lý nhà nước.
Những điểm mới của Quy chế đối thoại năm 2023 khẳng định sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, sáng tạo của Ban Thường vụ Thành ủy Hải Phòng nhằm bảo đảm công tác đối thoại được thực thi hiệu quả, thực chất hơn nữa.
Từ kinh nghiệm thực tiễn này, nhìn rộng ra cả nước cho thấy, cơ chế đối thoại được thực hiện tốt sẽ góp phần bảo đảm tính pháp quyền, thượng tôn pháp luật và đề cao trách nhiệm của Nhà nước, công dân; bảo đảm tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động của các cơ quan nhà nước và chính quyền địa phương; bảo đảm sự đồng thuận và công bằng xã hội, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong thực hiện hiệu quả mục tiêu phát triển nhanh và bền vững.
